Pierwotne żółciowe zapalenie dróg żółciowych — co to jest?

Pierwotne żółciowe zapalenie dróg żółciowych (PBC) jest zaburzeniem autoimmunologicznym, w którym odpowiedź immunologiczna organizmu jest skierowana przeciwko drogom żółciowym, znajdującym się wewnątrz wątroby (wewnątrzwątrobowym). Prowadzi do zapalenia i bliznowacenia (zwłóknienia) w wątrobie, a w końcowym stadium przekształca się w marskość wątroby. Wczesne objawy to brak sił i silny świąd. Później mogą pojawić się takie objawy, jak tłuste stolce i problemy z kośćmi. W zaawansowanym stadium występuje żółtaczka, zaburzenia pigmentacji i kępki żółte w skórze.

PBC jest rzadką chorobą. Na 1 milion osób przypada około 150–400 osób z tą chorobą. Częstość występowania jest różna na całym świecie i najwyższa w Europie Północnej. Około 90% osób chorych to kobiety, a większość z nich w chwili rozpoznania jest w wieku ok. 40–60 lat. Przed 30. rokiem życia PBC występuje bardzo rzadko.

Ważne jest wczesne rozpoznanie choroby, gdyż odpowiednia farmakoterapia może spowolnić jej przebieg i wydłużyć przeżycie bez przeszczepu wątroby.

Przyczyny

Dotąd nie wiadomo, dlaczego układ immunologiczny atakuje własne tkanki organizmu. Jako czynniki wyzwalające podejrzewa się toksyny środowiskowe, bakterie i wirusy lub substancje chemiczne. Pewną rolę mogą odgrywać również czynniki genetyczne. W niektórych przypadkach można zaobserwować rodzinne występowanie choroby.

Objawy

Objawy wynikają z niewydolności funkcji wątroby i wzrostu ciśnienia w żyle wrotnej, przez którą do wątroby dostarczana jest bogata w składniki odżywcze krew.

Z powodu reakcji zapalnych w drogach żółciowych dochodzi do bliznowacenia, drogi żółciowe stają się węższe i zamykają się w taki sposób, że żółć nie może być już uwalniana do jelita. W konsekwencji żółć gromadzi się w organizmie i prowadzi do żółtaczki. Brak żółci w jelicie cienkim prowadzi z kolei do niedostatecznego rozkładu tłuszczów, co objawia się w postaci tłustych stolców. Zwiększone ciśnienie w żyle wrotnej prowadzącej do wątroby powoduje wybrzuszenia w naczyniach krwionośnych przełyku. Krwawienie z tych żylaków powoduje krwawe wymioty i możliwą poważną utratę krwi.

Zmniejszona aktywacja witaminy D w wątrobie może powodować osteoporozę.

Diagnostyka

Wątroba i pęcherzyk żółciowy

Wskazówkami prowadzącymi do podejrzenia PBC są typowe objawy, takie jak obniżony ogólny stan fizyczny, świąd i ewentualnie żółtaczka. Badania krwi mogą potwierdzić podejrzenie i wykluczyć inne możliwe zaburzenia wątroby. Ze względu na uszkodzone komórki wątroby, we krwi są podwyższone parametry enzymów wątrobowych. Z kolei parametry czynności wątroby są obniżone z powodu jej niewydolności. Parametr bilirubiny (barwnika żółciowego) jest powyżej normy. We krwi można zwykle wykryć ponadprzeciętną liczbę przeciwciał antymitochondrialnych (AMA), co wskazuje na reakcję autoimmunologiczną.

Badanie USG wątroby służy do wykrywania innych chorób, które mogą występować w wątrobie lub drogach żółciowych. Jeśli rozpoznanie jest niepewne, w ramach biopsji można przez skórę pobrać próbki tkanek wątroby. Pomaga to w razie potrzeby potwierdzić rozpoznanie i określić stadium choroby.

Terapia

Leczenie PBC ma na celu łagodzenie objawów przy jednoczesnym zapobieganiu szybkiemu postępowi choroby. Terapia prowadzona jest przez specjalistę w dziedzinie hepatologii. Lekiem z wyboru jest kwas ursodeoksycholowy (UDCA).

Jest to kwas żółciowy, który ma mniej szkodliwy wpływ na wątrobę niż jej własne kwasy żółciowe. UDCA konkuruje z własnymi kwasami żółciowymi organizmu w tylnej części jelita cienkiego o wchłanianie do krwi. Przy stałym podawaniu UDCA staje się on dominującym kwasem żółciowym we krwi. Terapia prowadzi do złagodzenia objawów, a po kilku tygodniach i miesiącach u większości pacjentów znacznie lepiej wypadają też w badaniach próbki tkanek wątroby. W przeszłości wiele osób chorych było skazanych na przeszczep wątroby, który można było opóźnić poprzez stosowanie UDCA.

Terapia kwasem ursodeoksycholowym jest odpowiednia dla pacjentów, u których można wykryć przeciwciała antymitochondrialne i podwyższone parametry czynności wątroby. Jak dotąd nie wiadomo, czy pacjenci z prawidłowymi parametrami czynności wątroby również odnoszą korzyści z takiego leczenia. Lek podaje się raz na dobę. Dawkę można zwiększać stopniowo przez 2 tygodnie, aby uniknąć nieprzyjemnych działań niepożądanych, takich jak świąd i biegunka. Leczenie jest jednak bardzo kosztowne i musi być prowadzone przez długi czas.

Od kilku lat w terapii PBC stosuje się kwas obeticholowy — kolejny kwas żółciowy. Może być stosowany razem z kwasem ursodeoksycholowym lub samodzielnie. Dodatkowo chorobę można leczyć na podstawie danych objawów. Jeśli PBC prowadzi do niewydolności wątroby, konieczny jest przeszczep wątroby.

Rokowanie

PBC rozwija się stopniowo, u wielu pacjentów objawy pojawiają się dopiero po kilku latach trwania choroby. Przebieg choroby jest różny u poszczególnych osób i dlatego jest trudny do przewidzenia.

W ostatnich latach możliwości leczenia PBC znacznie się poprawiły. Jeśli leczenie zostanie rozpoczęte wcześnie, pacjenci, u których rozpoznano pierwotne żółciowe zapalenie dróg żółciowych, mają dziś perspektywę prawie normalnego życia.

Dodatkowe informacje

• Zaburzenie autoimmunologiczne
• Marskość wątroby
• Żółtaczka
• Krwawe wymioty
• Osteoporoza
• Pierwotne żółciowe zapalenie dróg żółciowych — informacje dla lekarzy

Autorzy

• Markus Plank, mgr, dziennikarz medyczny i naukowy, Wiedeń
• Lek. Kalina van der Bend, recenzent