Co to jest przepuklina przeponowa?

Prawidłowo przełyk przebiega przez tylną część jamy klatki piersiowej od gardła w dół do przepony — płaskiego mięśnia oddzielającego jamę klatki piersiowej od jamy brzusznej. Bezpośrednio pod przeponą przełyk uchodzi do żołądka. Połączenie przełyku i żołądka znajduje się na wysokości przepony. Znajduje się tu zwieracz, który ma zapobiegać zarzucaniu treści żołądkowej do przełyku. technicznego punktu widzenia przepuklina rozworu przełykowego nazywana jest przepukliną rozworu przełykowego (hernia = przepuklina).W tym przypadku część żołądka przesuwa się w górę, tak że znajduje się nad przeponą. Tam ta część żołądka tworzy wybrzuszenie bezpośrednio poniżej przejścia między przełykiem a żołądkiem, jak widać na poniższej ilustracji.

Od 90 do 95% wszystkich przepuklin przeponowych to przepukliny wślizgowe. Górna część żołądka "prześlizguje się" przez otwór przepony i rozszerza się nad przeponą w jamie klatki piersiowej. W przepuklinie okołoprzełykowej przez przeponę przechodzą także części żołądka położone niżej, ale połączenie żołądka z przełykiem pozostaje w pierwotnej pozycji. W rzadkich przypadkach otwór między jamą brzuszną a jamą klatki piersiową jest tak duży, że do jamy klatki piersiowej przemieszczają się z jamy brzusznej także inne narządy. Oprócz żołądka przemieszczeniu może ulec także jelito grube, jelito cienkie, otrzewna lub śledziona.

Zakłada się, że przepukliny przeponowe występują stosunkowo często, ale dokładne liczby nie są znane, ponieważ stan ten u większości pacjentów nie powoduje żadnych objawów.

Przyczyna

Nie wiadomo dokładnie, co powoduje przepuklinę przeponową. Podczas normalnego procesu połykania przełyk skraca się o kilka centymetrów, ponieważ kurczy się przy tym warstwa jego mięśni podłużnych. W połączeniu ze zwiększonym ciśnieniem w jamie brzusznej, spowodowanym przez kaszel, kichanie, parcie lub ciężką pracę fizyczną może dojść do tego, że przełyk pociągnie za sobą górną część żołądka przez otwór przeponowy, powodując przepuklinę przeponową.

W przepuklinie wślizgowej przesunięcie połączenia przełyku z żołądkiem ponad przeponę może osłabić zwieracz znajdujący się w dolnej części przełyku. Mięsień ten działa jak zastawka i w normalnych warunkach zapobiega przedostawaniu się treści żołądkowej do przełyku. Jeśli jednak mięsień ten jest osłabiony, kwaśna treść żołądkowa może zostać zarzucona do przełyku i powodować zgagę.

Przepukliny przeponowe występują częściej u osób z nadwagą. Przepuklinie przeponowej sprzyjają również warunki, w których ciśnienie w jamie brzusznej jest zwiększone, na przykład w czasie ciąży, przy zaparciach lub problemach z prostatą. Tak samo jest w przypadku przeprowadzonych wcześniej zabiegów operacyjnych przepukliny przeponowej.

Narząd dotknięty przepukliną okołoprzełykową (np. jelito cienkie) może zostać uwięziony i odcięty od dopływu krwi, co prowadzi do silnego bólu, wymiotów i poważnych powikłań, takich jak wrzody i martwica tkanek w jelitach.

Objawy

Przepuklina przeponowa zazwyczaj nie powoduje żadnych objawów. Jeśli występują objawy, są to: zgaga, dysfagia i ból przy połykaniu, chrypka, astma, duszność, ból w klatce piersiowej lub połączenia tych objawów.

Żaden z tych objawów nie wskazuje jednoznacznie na przepuklinę przeponową. Objawy są nieswoiste, tzn. mogą być spowodowane również przez inną chorobę.
U niektórych pacjentów objawy nasilają się przy pochylaniu się, podczas dużego wysiłku fizycznego (np. dźwigania ciężarów) oraz w sytuacjach zwiększonego ciśnienia w jamie brzusznej.

Powikłana przepuklina okołoprzełykowa może dawać ostry obraz kliniczny z silnym bólem w klatce piersiowej, wymiotami — także krwawymi — dusznością, gorączką i splątaniem.

Diagnostyka

Przepuklina przeponowa jest często wykrywana przypadkowo podczas badań w kierunku innych chorób, ponieważ w większości przypadków nie powoduje żadnych objawów. Jeśli powoduje objawy takie jak zgaga, kluczowym badaniem są zdjęcia rentgenowskie przełyku i żołądka. Na podstawie zdjęcia rentgenowskiego możliwe jest rozpoznanie przepukliny.

Gastroskopia pozwala ocenić błonę śluzową przełyku. W przypadku podejrzenia rzadkiej przepukliny okołoprzełykowej mogą istnieć wskazania do wykonania badania metodą tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego.

Leczenie

Celem leczenia jest złagodzenie objawów. Jeśli nie ma objawów, leczenie nie jest konieczne. Jeśli jednak występują takie objawy, jak zgaga spowodowana zarzucaniem kwasu żołądkowego do przełyku, mówimy o chorobie refluksowej przełyku, którą można leczyć przez zmianę stylu życia i ewentualnie przyjmowanie leków hamujących wydzielanie kwasu.

Leczeniem pierwszego wyboru jest przestrzeganie zaleceń z zakresu zmiany stylu życia. Ważne zalecenia obejmują redukcję masy ciała, podniesienie wezgłowia łóżka oraz unikanie obfitych posiłków i jedzenia tuż przed snem oraz spożywania alkoholu i kwaśnych pokarmów. Należy unikać pokarmów i składników, które mają negatywny wpływ na funkcję zwieracza przełyku lub w przypadku nietolerancji, spożywać je z umiarem. Należą do nich nikotyna, czekolada, mięta pieprzowa, kofeina, pokarmy wysokotłuszczowe oraz leki, takie jak antagoniści kanału wapniowego, azotany i beta-adrenolityki.

Można stosować leki zobojętniające kwas (antacydy) lub tzw. inhibitory pompy protonowej, które zmniejszają produkcję kwasu żołądkowego.

W niektórych przypadkach konieczny może być zabieg operacyjny. Celem leczenia operacyjnego przepukliny przeponowej jest zmniejszenie rozmiarów otworu w przepuklinie, usunięcie worka przepuklinowego oraz wydłużenie części przełyku znajdującej się w jamie brzusznej. Można również ewentualnie użyć siatki wzmacniającej przeponę lub wykonać zabieg antyrefluksowy. Większość zabiegów operacyjnych przeprowadza się metodą laparoskopową.

Rokowanie

Większość pacjentów z niepowikłaną przepukliną wślizgową może osiągnąć satysfakcjonujące złagodzenie objawów zmieniając styl życia i przyjmując leki. Zabieg antyrefluksowy pozwala wyleczyć zarówno przepuklinę przeponową, jak i chorobę refluksową.

Ilustracje

Przepuklina przeponowa

Zdrowy zwieracz przełyku

Dodatkowe informacje

• Choroba refluksowa (zgaga)
• Zabieg antyrefluksowy
• Nadwaga i aktywność fizyczna — ruch to zdrowie!
• Dlaczego warto rzucić palenie i jak to zrobić?
• Choroba refluksowa żołądkowo-przełykowa — informacje dla personelu medycznego
• Przepuklina rozworu przełykowego — informacje dla personelu medycznego

Autorzy

• Magda Łabęcka, lekarz, Kraków (recenzent)
• Martina Bujard, dziennikarka naukowa, Wiesbaden