Co to jest rak przełyku?

Definicja

Rak przełyku to nowotwór złośliwy wywodzący się z błony śluzowej przełyku. Choroba może być wykryta w różnym stadium, w zależności od tego, jak dalece się rozprzestrzeniła, czy są przerzuty w węzłach chłonnych lub przerzuty odległe w innych narządach.  W wielu przypadkach w momencie rozpoznania nowotwór rozprzestrzenił się już poza przełyk. Średni wiek chorych w momencie rozpoznania to ok. 70 lat.

Objawy

Pierwszymi objawami są często trudności z przełykaniem pokarmów lub płynów. Początkowo dolegliwości nie mają dużego nasilenia, ale później przyjmowanie pokarmu jest coraz bardziej utrudnione z powodu trudności w połykaniu. W efekcie pacjenci chudną, a ich ogólny stan fizyczny ulega pogorszeniu. Ból w klatce piersiowej oraz chrypka, czyli porażenie strun głosowych, świadczą o tym, że guz rozprzestrzenił się do jamy klatki piersiowej (śródpiersia).

Inne objawy to trwające od kilku tygodni szybkie uczucie pełności po posiłku, wymioty, krew w stolcu lub niedokrwistość z niedoboru żelaza.

Dolegliwości związane z zaawansowanym stadium choroby mogą obejmować ból w klatce piersiowej lub ból pleców podczas przełykania, nieświeży oddech i zmiany w wyglądzie palców dłoni (pałeczkowatość palców). Zrost lub powstanie przetoki między przełykiem a tchawicą prowadzi do kaszlu po przełknięciu kęsa i do częstego powstawania zapalenia płuc. Cechami późnego etapu rozwoju choroby są także zespół Hornera (małe źrenice, opadające powieki, brak potliwości na jednej połowie twarzy i szyi), powiększone węzły chłonne na szyi lub nad obojczykami, stały ból w klatce piersiowej i częsta czkawka.

Przyczyny

Stwierdzono, że w grupie podwyższonego ryzyka znajdują się osoby z takimi objawami, jak refluks żołądkowo-przełykowy lub zgaga, u niektórych z tych pacjentów rozpoznano tzw. przełyk Barretta (zmiany w błonie śluzowej przełyku) i dlatego są oni bardziej podatni na pewien określony rodzaj nowotworu — gruczolakoraka. Inne uszkodzenia przełyku, takie jak oparzenia lub skutki promieniowania, również zwiększają ryzyko wystąpienia raka. Inne częste czynniki ryzyka to palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu, nadwaga lub guzy głowy i szyi, jak również przewlekłe zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV).

Częstość występowania

Rak przełyku stanowi około 1% wszystkich przypadków nowotworów, w Europie Środkowej rozpoznaje się co roku ok. 4–5 nowych przypadków na 100 000 mieszkańców. Ze względu na coraz częstsze występowanie raka przełyku o typie gruczolakoraka, częściej chorują również osoby w wieku od 50 do 60 lat. Na inny rodzaj raka przełyku — raka płaskonabłonkowego — zapada szacunkowo 200 na 100 000 osób, najwięcej w krajach, takich jak Iran, RPA i Chiny.

Badania dodatkowe

• Wymienione objawy są typowymi sygnałami ostrzegawczymi mogącymi wskazywać na obecność raka przełyku.
• Do jednoznacznego postawienia diagnozy konieczne jest wykonanie gastroskopii. Podczas procedury z błony śluzowej przełyku pobiera się próbki tkanek (bioptaty), które następnie są badane pod mikroskopem przez patomorfologa.
• Badanie ultrasonograficzne (USG) oraz tomografia komputerowa (TK) przełyku i jamy klatki piersiowej to niezbędne badania pozwalające określić stopień zaawansowania choroby.
• W niektórych przypadkach mogą być konieczne dodatkowe procedury obrazowania lub zwiadowcza operacja laparoskopowa.
• Oprócz tych badań i przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się badania krwi. Standardowo przy wszystkich operacjach ze znieczuleniem ogólnym ocenia się zawczasu stopień wydolności płuc i serca pacjenta.
• Często chorzy nie szukają pomocy medycznej, dopóki nie pojawią się wyraźne dolegliwości. Trudności z przełykaniem pojawiają się dopiero wtedy, gdy przejście przez przełyk jest  zmniejszone o 50–75%. Dlatego choroba często zostaje rozpoznana dopiero wtedy, gdy guz jest już dość duży lub rozprzestrzenił się poza przełyk.

Leczenie

• Leczenie zależy od stopnia zaawansowania raka. Usunięcie chirurgiczne można przeprowadzić we wczesnym stadium, jednak operacja dająca szansę wyleczenia  jest możliwa tylko u około 1/4 pacjentów. Rzadko wykonuje się operacje paliatywne w celu złagodzenia objawów.
• W zależności od wielkości i rozległości guz może zostać usunięty podczas operacji wraz z niewielkim fragmentem przełyku, jednak konieczne może być również usunięcie całego przełyku wraz z częścią żołądka. Podawanie pożywienia odbywa się wtedy przez małą sondę, która przechodzi przez skórę brzucha bezpośrednio do żołądka.
• Do najważniejszych metod leczenia niechirurgicznego zalicza się leczenie lekami cytotoksycznymi (cytostatykami) i promieniowaniem. Cytostatyki, czyli chemoterapia, mogą z jednej strony mieć na celu zmniejszenie objętości nowotworu przed planowaną operacją, aby zwiększyć szanse na powodzenie zabiegu, z drugiej strony chemoterapia może być stosowana również bez operacji, po operacji oraz w połączeniu z radioterapią (promieniowaniem).
• Przełyk może być utrzymywany w stanie otwartym poprzez założenie stentu (elastycznej rurki), jeśli guz jest już dość duży, przełyk jest wyraźnie zwężony, a operacja nie jest (jeszcze) możliwa.
• Chemoterapia, radioterapia i stentowanie są stosowane osobno lub w połączeniu, w celu poprawy jakości życia pacjentów z guzami nieoperacyjnymi.

Rokowanie

• W porównaniu z innymi guzami, rak przełyku jest chorobą nowotworową z niewielkimi szansami na wyleczenie. Wraz z upływem czasu stan chorych zwykle dość szybko się pogarsza, często ta choroba jest rozpoznawana dopiero wtedy, gdy jest już bardzo zaawansowana. Leczenie ma wówczas na celu złagodzenie dolegliwości.
• U osób, u których rozpoznano raka przełyku, choroba w 85% prowadzi do zgonu w ciągu 2 lat.
• Nawet przy zastosowaniu leczenia operacyjnego, długą przeżywalność z całkowitym wyleczeniem uzyskuje się tylko u nielicznych chorych. Niemniej jednak wskaźnik 5-letniego przeżycia wzrasta ze średnio 4 do 20%.
• Aby zapobiec rakowi przełyku, ważne jest, aby nie palić tytoniu lub zaprzestać palenia, pić alkohol tylko z umiarem, a w przypadku przełyku Barretta — chodzić na regularne badania kontrolne.

Dodatkowe informacje

• Choroba refluksowa (zgaga)
• Terapie nowotworowe, leki
• Palenie szkodzi zdrowiu
• Dlaczego warto rzucić palenie i jak to zrobić?
• Rak przełyku — informacje dla lekarzy

Autor

• Markus Plank, MSc BSc, dziennikarz medyczny i naukowy, Wiedeń
• Anna Zwierzchowska, lekarz rezydent, Kraków (edytor/recenzent)