Co to jest alkoholowa choroba wątroby?

Definicja

Wątroba i pęcherzyk żółciowy

Alkoholowa choroba wątroby to uszkodzenie wątroby spowodowane zbyt wysokim spożyciem alkoholu przez dłuższy czas. Uszkodzenie to może objawiać się w postaci stłuszczenia wątroby, zapalenia wątroby (stłuszczeniowe zapalenie wątroby) lub marskości wątroby (kurczącej się wątroby). Długotrwałe uszkodzenia mogą również prowadzić do raka wątrobowokomórkowego.

Objawy

W przypadku stłuszczenia wątroby nie odczuwa się wyraźnych objawów, ale zapalenie wątroby spowodowane stłuszczeniem (stłuszczeniowe zapalenie wątroby) i marskość wątroby niosą ze sobą poważne symptomy choroby. Objawy zapalenia wątroby lub marskości wątroby to zmęczenie, znużenie, zmniejszenie wydajności, utrata apetytu, nudności, wymioty, uczucie pełności, wzdęcia, uczucie ucisku/bólu w prawej górnej części brzucha oraz świąd. Innym typowym objawem jest żółtaczka, czyli zażółcenie oczu i skóry. Może wystąpić krwawienie w przewodzie pokarmowym, a także neuropsychiatryczne objawy samego uzależnienia od alkoholu.

Przyczyny

Przyczyną tego uszkodzenia wątroby jest wysokie spożycie alkoholu, zwykle przez długi czas. Ryzyko wzrasta wraz z ilością wypijanego alkoholu. Kobiety są bardziej wrażliwe niż mężczyźni i alkoholowa choroba wątroby rozwija się u nich nawet przy mniejszym spożyciu przez krótszy czas. Z czasem różne procesy enzymatyczne i metaboliczne prowadzą do przekształcenia funkcjonalnej tkanki wątroby w tkankę łączną, a tym samym do utraty jej funkcji.

Alkoholowej chorobie wątroby mogą sprzyjać takie czynniki jak inne choroby wątroby (niealkoholowe stłuszczenie wątroby, zapalenie wątroby typu B i C i inne), a także palenie tytoniu. Pewną rolę odgrywają również leki (np. metotreksat, paracetamol) oraz czynniki genetyczne.

Częstotliwość występowania

Przy nadużywaniu alkoholu wątroba jest narządem najczęściej dotkniętym chorobami wtórnymi. W przebiegu alkoholowej choroby wątroby u 90–100% rozwija się stłuszczenie wątroby, a u 10–35% stłuszczeniowe zapalenie wątroby. Marskość wątroby występuje u 8–20%, a rak wątrobowokomórkowy u 3–10%.

Badania dodatkowe

• Podczas konsultacji lekarskiej lekarz zapyta o wyżej wymienione objawy, a także o ilość, częstotliwość i czas trwania spożywania alkoholu.
• Ważną informacją są tu również istniejące choroby wątroby.
• Podczas ogólnego badania fizykalnego należy palpacyjnie ocenić wielkość wątroby oraz sprawdzić, czy na skórze i w oczach nie występują wymienione objawy.
• Różne badania krwi dostarczają ważnych informacji na temat przyczyny, stopnia uszkodzenia wątroby i ogólnego stanu zdrowia pacjenta.
• Badanie ultrasonograficzne wątroby może pokazać wielkość i strukturę narządu oraz wykryć marskość wątroby lub raka wątrobowokomórkowego. W razie potrzeby można zmierzyć sztywność wątroby za pomocą specjalnej procedury ultrasonograficznej.
• Badanie TK/RM jest konieczne tylko w indywidualnych przypadkach, gdy wynik badania USG nie był jednoznaczny.
• Ze względu na różne procedury obrazowania biopsja wątroby jest obecnie zwykle konieczna tylko w pojedynczych przypadkach, aby wykluczyć inne choroby.

Leczenie

• Stadium alkoholowego stłuszczenia wątroby można całkowicie wyleczyć, jeśli zaprzestanie się spożywania alkoholu.
• Jeśli stłuszczenie wątroby rozwinęło się już w zwłóknienie i marskość wątroby z postępującą dysfunkcją, celem leczenia jest zatrzymanie dalszego uszkodzenia wątroby i zapobieganie rozwojowi jej niewydolności.
• Najważniejszym i absolutnie niezbędnym środkiem jest zaprzestanie picia alkoholu.
• Ostre zatrucie alkoholem i/lub objawy odstawienia alkoholu mogą być leczone lekami.
• Ze względu na częste niedobory składników odżywczych i wywołane alkoholem zmiany metaboliczne należy zadbać o zapewnienie wystarczającego spożycia kalorii oraz o wyrównanie niedoboru witamin i mikroelementów.
• Niektórzy pacjenci mogą być leczeni kortyzonem, ale prawdopodobnie tylko pacjenci z ciężką chorobą odniosą korzyści.
• W indywidualnych przypadkach można wykonać przeszczepienie wątroby po dokładnej analizie i co najmniej 6-miesięcznej abstynencji od alkoholu.

Rokowanie

• W stadium stłuszczenia wątroby rokowanie jest dobre, pod warunkiem zaprzestania spożywania alkoholu.
• Stłuszczeniowe zapalenie wątroby zwykle nie jest już odwracalne.
• Jeśli spożywanie alkoholu trwa nadal lub jeśli marskość wątroby już się rozwinęła, rokowanie jest złe.
• U 1–2% pacjentów z marskością wątroby rozwija się rak wątrobowokomórkowy.

Dodatkowe informacje

• Marskość wątroby i przewlekła niewydolność wątroby
• Rak wątrobowokomórkowy
• Alkohol — nadużywanie czy uzależnienie?
• Alkoholowa choroba wątroby – informacje dla personelu medycznego

Autor

• Markus Plank, mgr, dziennikarz medyczny i naukowy, Wiedeń
• Lek. Kalina van der Bend, recenzent