Co to jest zapalenie wątroby typu A?

Definicja

WZW A to zapalenie wątroby wywołane przez wirus zapalenia wątroby typu A (HAV). Wirus rozprzestrzenia się poprzez stolec.

Objawy

Przebieg choroby można podzielić na trzy fazy:

1. We wczesnej fazie chorzy mogą być zmęczeni i czuć się chorzy. Mogą również wystąpić dolegliwości żołądkowo-jelitowe i podwyższona temperatura ciała.
2. Następnie u wielu osób pojawia się ból w prawej górnej części brzucha, świąd, a u większości dorosłych żółtaczka. Objawia się ona zażółceniem powłok skóry i białkówki oczu. Stolec staje się bezbarwny/białawy, mocz jest ciemno zabarwiony.
3. Ostra faza choroby trwa zwykle od kilku dni do kilku tygodni, po czym następuje faza zdrowienia trwająca 2–4 tygodnie, podczas której objawy ustępują. W nawet 10% przypadków choroba może utrzymywać się przez kilka miesięcy.

Szczególnie u dzieci częsty jest przebieg bezobjawowy.

Przyczyny

Przyczyną choroby jest zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu A. Wirus ten charakteryzuje się dużą odpornością na wpływy środowiska, wysokie temperatury i środki dezynfekcyjne.

WZW A zakaża komórki wątroby. Prowadzi to do uszkodzenia komórek wątroby, czyli upośledza jej funkcjonowanie.

Przenoszenie zakażenia

Wirus jest wydalany przez jelito i przenoszony przez stolec, który dostaje się do ust przez zanieczyszczone ręce, żywność lub wodę (transmisja fekalno-oralna). Przeniesienie przez krew lub produkty krwiopochodne jest również możliwe, ale rzadko występuje.

Od przeniesienia wirusów do wybuchu choroby (okres wylegania) upływają średnio 4 tygodnie (15–50 dni). Osoby zakażone mogą zakażać innych już 2 tygodnie przed wystąpieniem żółtaczki i przez kolejne 7 dni po jej wystąpieniu.

Czynniki ryzyka

• Zwiększone ryzyko zakażenia WZW A istnieje zwłaszcza podczas podróży do krajów, w których powszechnie występuje WZW A.
• Częściej chorują osoby o niskim statusie społeczno-ekonomicznym (np. w ciasnych warunkach mieszkaniowych) lub ze środowisk migracyjnych.
• Zwiększone ryzyko zakażenia dotyczy też osób uzależnionych od narkotyków.
• Ponadto dochodzi do wybuchu ognisk choroby w przypadku mężczyzn uprawiających seks z mężczyznami.

Częstość występowania

• WZW A jest na całym świecie bardzo powszechną chorobą. W wielu krajach rozwijających się prawie cała populacja ulega zakażeniu już w dzieciństwie i okresie dojrzewania.
• W Europie nastąpił w ostatnich dekadach gwałtowny spadek zachorowań. Około połowa przypadków zakaża się podczas podróży.

Badania dodatkowe

• Rozpoznanie ustala się na podstawie typowych objawów (patrz wyżej), biorąc pod uwagę ryzyko zakażenia, i potwierdza badaniami krwi.
• Badanie fizykalne obejmuje badanie palpacyjne wątroby i śledziony, które mogą być powiększone.

Badania laboratoryjne

• Badanie krwi wykazuje podwyższone stężenie bilirubiny (substancji powodującej żółtaczkę) oraz podwyższone stężenie enzymów wątrobowych (transaminaz).
• Jednoznacznym potwierdzeniem rozpoznania jest wykrycie we krwi przeciwciał przeciwko wirusowi zapalenia wątroby typu A. Różne typy przeciwciał HAV mogą być również wykorzystane do określenia, czy dana osoba przeszła już zakażenie WZW A, czyli jest odporna.
• W moczu można wykryć urobilinogen (produkt degradacji bilirubiny).

Obowiązek zgłaszania

Leczenie

Celem leczenia jest złagodzenie objawów i zapobieganie dalszemu rozprzestrzenianiu się wirusa.

Leki

• Nie ma swoistej substancji czynnej przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby, jednak WZW A w większości przypadków ulega całkowitemu wyleczeniu nawet bez ukierunkowanej terapii.
• Dolegliwości takie jak wymioty czy objawy grypopodobne mogą być leczone lekami.

Działania uzupełniające

• W zależności od stanu danej osoby, może być wskazany odpoczynek w łóżku.
• Nie zaleca się stosowania specjalnej diety, ale osoby chore powinny spożywać produkty o wysokiej zawartości węglowodanów i niskiej zawartości tłuszczu.
• Nie powinny też spożywać alkoholu. W czasie zakażenia wątroba nie funkcjonuje dobrze i nie może rozkładać alkoholu tak szybko jak zwykle. Alkohol może również powodować większe uszkodzenia wątroby.
• Dlatego też nie należy stosować leków uszkadzających wątrobę, takich jak np. paracetamol.

Skierowanie do szpitala

Hospitalizacja jest zalecana u pacjentów ze znacznie obniżonym ogólnym stanem fizycznym, dużą utratą płynów lub ciężkim upośledzeniem czynności wątroby.

Co możesz zrobić sam?

Zalecenia dla pacjentów

• Po wystąpieniu żółtaczki należy pozostać w izolacji przez 1 tydzień (lub 2 tygodnie od wystąpienia pierwszych objawów).
• Osoby chore powinny położyć szczególny nacisk na właściwą higienę osobistą, aby zapobiec zakażeniu innych osób.
• W czasie choroby nie wolno przebywać i pracować w placówkach opieki ani w sektorze przetwarzania żywności.

Zalecenia dla osób bliskiego kontaktu

• Nie jest konieczne izolowanie osób bliskiego kontaktu, jeśli mają już ochronę poszczepienną albo już przeszły tę chorobę.
• Osoby, które zostały zaszczepione po kontakcie z osobą zakażoną (szczepienie poekspozycyjne), nie mogą wchodzić do obiektów opieki przez 2 tygodnie po tym zdarzeniu.
• Jeśli nie były w ogóle szczepione, jest to konieczne przez 4 tygodnie.

Zapobieganie

Szczepienie

Istnieje skuteczna szczepionka przeciwko WZW A. Możliwe jest również szczepienie skojarzone ze szczepieniem przeciwko zapaleniu wątroby typu B.

Przeciwko WZW A powinny być zaszczepione następujące osoby:

• Podróżujący do obszarów częstego występowania WZW A (regiony tropikalne, obszar śródziemnomorski, Europa Wschodnia).
• Osoby o zachowaniach seksualnych ze zwiększonym ryzykiem zakażenia.
• Osoby z hemofilią (krwawiączką), które muszą być leczone czynnikami krzepnięcia.
• Osoby, które wstrzykują narkotyki.
• Osoby przebywające w zakładach psychiatrycznych lub porównywalnych zakładach opieki.
• Osoby z przewlekłą chorobą wątroby, w tym z chorobami przewlekłymi powodującymi zajęcie wątroby.
• Osoby narażone na zwiększone ryzyko zawodowe (np. w służbie zdrowia, laboratoriach, przedszkolach i żłobkach, domach opieki, zakładach psychiatrycznych oraz pracownicy kanalizacji i oczyszczalni ścieków).

Środki po ewentualnym kontakcie z patogenem

• Osoby bliskiego kontaktu osób zakażonych, które nie posiadają ochrony immunologicznej przed WZW A, powinny zostać zaszczepione jak najwcześniej.
• W przypadku pacjentów, u których ryzyko zakażenia jest bardzo wysokie, można jednocześnie przeprowadzić immunizację bierną za pomocą immunoglobulin.

Rokowanie

Po zakażeniu WZW A istnieje odporność na całe życie. Oznacza to, że nie można ponownie zachorować. WZW A nie przechodzi w stan przewlekły ani chory nie staje się przewlekłym nosicielem wirusa.

Prawie wszyscy chorzy wracają do zdrowia. W niezwykle rzadkich przypadkach choroba może mieć bardzo ciężki przebieg i prowadzić do zgonu (piorunujące zapalenie wątroby). Zdarza się to głównie u osób w zaawansowanym wieku, które już wcześniej poważnie chorowały.

Jeżeli WZW A występuje w związku z wykonywaniem czynności zawodowych, chorobę można wówczas uznać za chorobę zawodową.

Dodatkowe informacje

• Zapalenie wątroby typu B
• Wirusowe zapalenie wątroby typu A — informacje dla lekarzy

Autor

• Martina Bujard, dziennikarz naukowy, Wiesbaden
• Lek. Kalina van der Bend, recenzent