.

Choroba wrzodowa polega na uszkodzeniu błony śluzowej żołądka lub dwunastnicy.

Krwawienie z wrzodu żołądka lub dwunastnicy, nazywane jest inaczej krwotokiem z wrzodu. Wrzód to uraz błony śluzowej, do którego dochodzi najczęściej w wyniku zakażenia bakterią Helicobacter pylori lub przyjmowania leków. W większości przypadków błona śluzowa jest zaatakowana tylko powierzchownie. W przypadku uszkodzenia głębiej położonych naczyń krwionośnych dochodzi do obfitego krwawienia. W rzadkich przypadkach dochodzi do całkowitego pęknięcia ściany żołądka lub dwunastnicy, nazywa się to perforacją. Zarówno krwawienie, jak i perforację uważa się za groźne dla życia powikłania wrzodu żołądka.

Częstość występowania

Wrzód żołądka lub dwunastnicy rozwija się w ciągu życia u około 10% populacji. Szacuje się, że w nawet 20% z nich występują krwawienia. 

Przyczyna

Istnieją dwie główne przyczyny powstawania wrzodów żołądka: Zakażenie bakteriami typu Helicobacter pylori oraz przyjmowanie leków. Odsetek wrzodów żołądka spowodowanych przez Helicobacter pylori wynosi 75%, natomiast za 25% odpowiadają reakcje niepożądane leków. 

Krwawienie jest znacznie częstsze u tych pacjentów, u których wrzód powstaje w wyniku przyjmowania leków. Głównymi winowajcami są leki przeciwzapalne i przeciwbólowe (NLPZ), takie jak ibuprofen i diklofenak. Leki te zmniejszają mechanizmy ochronne błony śluzowej żołądka przed kwasem żołądkowym. Regularne przyjmowanie tych leków zwiększa czterokrotnie prawdopodobieństwo wystąpienia wrzodu żołądka. Jeśli dodatkowo przyjmowane są preparaty z kortyzonem, wzrasta ono 15-krotnie.

Objawy

Charakterystycznym i niepokojącym objawem krwawienia z wrzodów jest wymiotowanie krwią. Ze względu na kontakt z kwasem żołądkowym, krew w wymiocinach przypomina fusy z kawy. Jednak w przypadku rozległego krwawienia, w treści wymiotów może być również czerwona lub jasnoczerwona krew. Pojawić się może także stolec o czarnym zabarwieniu.

Stopień zaawansowania choroby zależy od rozległości krwawienia. W przypadku obfitego krwawienia mogą wystąpić zawroty głowy, a nawet wstrząs z powodu znacznej utraty krwi. Tak silne krwawienia zagrażają życiu i wymagają natychmiastowego leczenia.

Diagnostyka

W przypadku podejrzenia krwawienia z wrzodu leczenie odbywa się w szpitalu. Opis dolegliwości przez pacjenta jest zazwyczaj charakterystyczny. Badanie fizykalne, pomiar ciśnienia tętniczego i tętna służą do sprawdzenia, czy układ krążenia działa stabilnie. Najważniejszym badaniem jest gastroskopia, dzięki której zwykle można też zatamować krwawienie.

Terapia

W celu ustabilizowania krążenia pacjentowi podaje się płyny przez wenflon założony dożylnie. Dostaje on również leki hamujące wydzielanie kwasu żołądkowego oraz inne leki. W przypadku utraty dużej ilości krwi rozważa się również transfuzję preparatów krwiopochodnych.

Aby znaleźć dokładne miejsce krwawienia i je zatamować, wykonuje się gastroskopię. Podczas tego zabiegu przez usta i przełyk do żołądka wprowadza się giętką rurkę wyposażoną w źródło światła i kamerę. Poprzez wstrzykiwanie leków lub inne środki zwykle udaje się zatrzymać krwawienie. W rzadkich przypadkach, gdy nie udaje się opanować krwawienia, konieczne jest przeprowadzenie operacji w trybie nagłym.

Następnie u pacjentów zakażonych Helicobacter pylori w celu wyeliminowania zakażenia rozpoczyna się terapię potrójną przy użyciu dwóch antybiotyków i inhibitora kwasu żołądkowego. U pacjentów, którzy nie są zakażeni bakteriami H. pylori, antybiotykoterapia jest nieskuteczna. Zamiast tego należy rozpocząć jedynie terapię inhibitorami pompy protonowej (IPP). Pomocne jest również odstawienie leków wyzwalających, takich jak ibuprofen.

Rokowanie

Krwawienie jest poważnym powikłaniem choroby wrzodowej, które może zagrażać życiu, jednak podjęte w porę leczenie może zwykle zapobiec niebezpiecznemu rozwojowi choroby.

Dużą wagę przywiązuje się do środków ostrożności. Konsekwentne leczenie choroby wrzodowej prowadzi w większości przypadków do wyzdrowienia, a tym samym zapobiega krwawieniom. Jeśli nie można uniknąć długotrwałej terapii przeciwbólowymi, przeciwzapalnymi lekami (NLPZ), zaleca się stosowanie ochrony błony śluzowej żołądka w postaci inhibitorów kwasu żołądkowego. Może to skutecznie zapobiec krwawieniom.

Dodatkowe informacje

• Choroba wrzodowa
• Wrzód żołądka z perforacją
• Helicobacter pylori
• Wrzód żołądka wywołany stosowaniem NLPZ
• Terapia wrzodu żołądka
• Powikłania w przypadku wrzodu żołądka — informacje dla lekarzy

Autorzy

• Dietrich August, lekarz, Fryburg Bryzgowijski
• Anna Zwierzchowska, lekarz rezydent, Kraków (edytor/recenzent)