Czym jest nietrzymanie moczu?

Nietrzymanie moczu oznacza, że mocz wycieka mimowolnie z cewki moczowej, tj. bez intencji pacjenta i bez możliwości kontrolowania go. U ponad 80% pacjentów geriatrycznych z wieloma współistniejącymi chorobami boryka się z problemami z nietrzymaniem moczu, przy czym ten problem dotyka częściej kobiet niż mężczyzn.Dla wielu osób nietrzymanie moczu może stać się problemem społecznym i higienicznym, który poważnie ogranicza ich jakość życia.

Przyczyna

Nietrzymanie moczu u osób starszych może mieć wiele różnych przyczyn:

• choroby mózgu lub układu nerwowego
• działania niepożądane leków
• infekcje dróg moczowych
• praktyczne problemy osób starszych, np. związane z dotarciem do toalety na czas lub rozebraniem się
• zmiany strukturalne w obszarze pęcherza moczowego i cewki moczowej
• związane z wiekiem zmiany w narządach płciowych
• wysoki poziom cukru we krwi powodujący duże spożycie płynów
• silne zaparcie (zatwardzenie)
• splątanie
• depresja

Nietrzymanie moczu nie jest nieuchronną konsekwencją procesu starzenia się, lecz wynikiem różnorodnych chorób lub zaburzeń. W wielu przypadkach istnieją skuteczne metody leczenia, co oznacza, że nietrzymanie moczu nie powinno być traktowane jako naturalna część starzenia się, lecz jako problem medyczny, który w wielu przypadkach można skutecznie leczyć.

Diagnostyka

Wielu pacjentów uważa, że nietrzymanie moczu jest problemem intymnym, o którym niechętnie rozmawiają z lekarzami lub pielęgniarkami. Jednak ci, którzy poinformują lekarzy o tym problemie, często mogą uzyskać skuteczną pomoc w walce z dolegliwościami. Lekarz szczegółowo wypyta pacjentów z nietrzymaniem moczu o wszystkie okoliczności oddawania moczu (mikcji), częstotliwość i ilość moczu oddawanego przypadkowo, schematy przyjmowania płynów i możliwe czynniki w życiu codziennym, które utrudniają kontrolowane oddawanie moczu (dostęp do toalety, stres, czas na przerwy itp.). Ponadto pacjentów poddaje się dokładnemu badaniu fizykalnemu w celu wykrycia istniejących chorób, które mogą być przyczyną nietrzymania moczu. Można również wykonać badania krwi. Różne badania mogą być również wykorzystywane do określenia, ile moczu pozostaje w pęcherzu po oddaniu moczu, ile moczu dana osoba może zatrzymać w pęcherzu itp. W przypadku kobiet często zalecane jest badanie ginekologiczne, a w przypadku mężczyzn diagnostyka urologiczna. W tym kontekście czasami przeprowadza się nawet bardziej szczegółowe badania układu moczowego oraz odpowiednich nerwów i mięśni.

W rezultacie lekarz może zazwyczaj dokładnie określić rodzaj nietrzymania moczu i zasugerować odpowiednią terapię.

Leczenie

Często nietrzymanie moczu jest tymczasowym zjawiskiem, na przykład spowodowanym infekcją dróg moczowych, inną poważną chorobą lub działaniem niepożądanego leku. Leczenie podstawowej przyczyny może prowadzić do wyeliminowania nietrzymania moczu. W niektórych przypadkach, zwłaszcza u osób starszych, nietrzymanie moczu staje się problemem stałym. Jednak nawet w takich sytuacjach istnieją różne opcje leczenia, które mogą poprawić jakość życia i komfort pacjenta.

Przede wszystkim, jeśli to możliwe dla pacjenta, należy rozważyć trening pęcherza. Polega on na regularnym opróżnianiu pęcherza w ciągu dnia co dwie godziny. W przypadku powodzenia, czas między oddawaniem moczu może zostać wydłużony.Większość pacjentów, którzy odnoszą sukces w poprawie kontroli pęcherza w ciągu dnia, zazwyczaj doświadcza podobnej poprawy w nocy.

Dla kobiet, zwłaszcza po porodzie, istotne jest regularne wykonywanie treningu mięśni dna miednicy, aby wzmocnić tę część ciała i zapobiec problemom związanych z nietrzymaniem moczu.

Dodatkowo, warto zadbać o praktyczne aspekty życia, które mogą wpłynąć na codzienne funkcjonowanie. Na przykład, wybór ubrań, które są łatwe do zdejmowania, może ułatwić wykonywanie codziennych czynności. Ponadto, istotne jest, aby łazienka była łatwo dostępna i znajdowała się w odpowiedniej odległości, co może zmniejszyć niepokój związany z potrzebą szybkiego dostępu do niej. Dostosowanie deski sedesowej, aby była bardziej wygodna i ergonomiczna, może również poprawić komfort podczas korzystania z toalety, co przyczyni się do zwiększenia samodzielności i jakości życia.

W niektórych sytuacjach skuteczne mogą być różnorodne leki lub inne formy terapii, w tym nawet interwencje chirurgiczne lub stymulacja elektryczna odpowiednich nerwów. Ostateczny wybór zależy od dokładnej przyczyny i charakteru nietrzymania moczu.

Rokowania

Częstotliwość występowania nietrzymania moczu wzrasta wraz z wiekiem. Niestety, nie wszystkim chorym można skutecznie pomóc, ale większość z nich uzyskuje wystarczającą kontrolę nad funkcjonowaniem pęcherza. Dla osób, które nie osiągają oczekiwanej kontroli nad funkcjonowaniem pęcherza mimo stosowania różnych metod leczenia, istnieją różne środki pomocnicze, takie jak wkładki, pieluchomajtki, cewniki zewnętrzne oraz podkłady na nietrzymanie moczu. Lekarz może przepisać te środki w zależności od potrzeb pacjenta i skuteczności innych terapii.

Dodatkowe informacje

• Trening pęcherza moczowego
• Nietrzymanie moczu u osób starszych — dla personelu medycznego

Autorzy

• Susanne Meinrenken, dr med., dziennikarka medyczna, Brema
• Lek. Marcin Major , recenzent/edytor, Kraków