Skrzywienie kręgosłupa w starszym wieku – co to jest?

Skrzywienie kręgosłupa do tyłu („garb”) nazywane jest inaczej kifozą. Z wiekiem może się pogłębiać normalna krzywizna kręgosłupa piersiowego. Jeśli skrzywienie jest szczególnie wyraźne, nazywa się je hiperkifozą. Przyczyny i konsekwencje hiperkifozy nie zostały jeszcze odpowiednio zbadane, ale wiadomo, że główną rolę odgrywa utrata gęstości kości związana z wiekiem (osteoporoza). Hiperkifoza jest nie tylko bardzo nieprzyjemna z kosmetycznego punktu widzenia, ale może być również związana z różnymi niekorzystnymi konsekwencjami, takimi jak pogorszenie czynności płuc i ograniczenie mobilności.

Częstość występowania hiperkifozy u osób starszych ocenia się na 20–40%. Schorzenie częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn.

Przyczyny

Za główną przyczynę hiperkifozy uważa się osteoporozę i związane z nią złamania kompresyjne trzonów kręgów. W rzeczywistości złamania trzonu kręgu występują tylko u około 35% wszystkich pacjentów dotkniętych bardzo ciężką hiperkifozą. Jednak pacjenci ze złamaniami kręgów mają tendencję do szczególnie wyraźnej hiperkifozy.

Zmiany postawy ciała mogą również przyczynić się do zwiększenia krzywizny kręgosłupa na poziomie kręgosłupa piersiowego. Starsze kobiety często mają trudności z korygowaniem postawy ciała w kierunku postawy wyprostowanej.

Zużycie krążków międzykręgowych może zwiększyć krzywiznę kręgosłupa. Z wiekiem często zmniejsza się również siła mięśni. Związane z wiekiem osłabienie więzadeł w obszarze pleców przyczynia się do mniejszej stabilności kręgosłupa. Wraz z wiekiem tkanka łączna traci elastyczność, pojawiają się zwapnienia i skostnienia.

W rzadkich przypadkach hiperkifoza może być również uwarunkowana genetycznie. Ma to często miejsce w przypadku wczesnych objawów i może być spowodowane jedną z następujących chorób:

• Wrodzona łamliwość kości
• Zespół Ehlersa-Danlosa
• Zespół Marfana
• Mukowiscydoza
• Choroba Scheuermanna.

Negatywne skutki

• Pogorszenie czynności płuc
  • Ciężka kifoza prowadzi do upośledzenia czynności płuc, ponieważ klatka piersiowa nie może się już tak bardzo rozszerzać podczas wdechu jak kiedyś.
• Ograniczenia mobilności
  • Hiperkifoza może również prowadzić do ograniczeń ruchowych, takich jak zmniejszona zdolność do chodzenia lub problemy ze wstawaniem z krzesła.
• Zwiększone ryzyko upadku
  • Wśród ekspertów nie ma zgody co do tego, czy hiperkifoza wpływa również na zmysł równowagi, a tym samym na ryzyko upadku. Wyniki badań dotyczące takiego związku są sprzeczne.
• Częstsze złamania kości
  • W związku z hiperkifozą można zaobserwować zwiększoną częstość występowania złamań trzonów kręgów kręgosłupa piersiowego. Postawa pochylona do przodu prowadzi do zmiany środka ciężkości ciała, przez co wzrasta ryzyko złamań kompresyjnych trzonów kręgów.
  • Wydaje się również, że istnieje zwiększone ryzyko złamań szyjki kości udowej i nadgarstka.
• Jakość życia
  • Istnieje wyraźna korelacja pomiędzy bólem pleców a obecnością hiperkifozy. Połączenie osteoporozy i hiperkifozy wpływa na jakość życia osób chorych na kilka sposobów.
• Zwiększone ryzyko śmierci
  • Niektóre badania wykazały, że hiperkifoza u osób starszych wiąże się z nieznacznie zwiększonym ryzykiem zgonu niezależnie od płci.

Objawy

Początkowo hiperkifoza postępuje bez żadnych specyficznych objawów i dolegliwości. Ostre złamania trzonu kręgu mogą jednak wielokrotnie prowadzić do okresów silnego bólu pleców. Do takich incydentów dochodzi często w związku z niepoprawnymi wzorcami ruchowymi, np. gdy się schylamy, mocno kaszlemy lub coś podnosimy. Przewlekły ból pleców może z czasem stać się problemem, zwłaszcza u osób, które cierpią na powtarzające się złamania trzonów kręgów.

Niektóre osoby dotknięte tym problemem obserwują, że stają się grubsze, ale bez wzrostu masy ciała. Zauważają, że zwiększa się obwód brzucha, ubrania przestają pasować, a talia znika. Są to objawy obniżenia wzrostu. Gdy kręgosłup się przechyla i krzywi, nierzadko zmniejsza się odległość między klatką żebrową a grzebieniem kości biodrowej, a brzuch jest wypychany do przodu.

Pacjenci z ciężką kifozą mogą cierpieć na bóle mięśniowe w okolicach szyi. Wynikają one ze zwiększonego obciążenia mięśni karku podczas rozciągania kręgosłupa szyjnego w celu spojrzenia do przodu.

Ponadto mogą wystąpić trudności w oddychaniu, ponieważ zmniejsza się objętość płuc. Żebra mogą boleć, gdy obijają się o grzebień kości biodrowej.

Przy wyraźnym skrzywieniu kręgosłupa osoby chore mogą mieć problemy z wykonywaniem niektórych ruchów: zginaniem górnej części ciała, podnoszeniem przedmiotów, wchodzeniem po schodach lub wykonywaniem codziennych czynności, takich jak gotowanie.

Diagnostyka

Diagnoza jest oczywista: występuje zwiększone skrzywienie odcinka piersiowego kręgosłupa. Często redukcji ulega też wzrost. Zdjęcia rentgenowskie kręgosłupa mogą dostarczyć przydatnych dodatkowych informacji na temat ewentualnie występującej osteoporozy, wcześniejszych lub ostrych złamań kręgów oraz kąta skrzywienia. W przypadku podejrzenia osteoporozy zasadne jest określenie gęstości kości.

Terapia

Nie ma standardowego leczenia hiperkifozy związanej z wiekiem. Przy występującej osteoporozie i złamaniach trzonów kręgów można wprowadzić leczenie osteoporozy lekami (np. bisfosfonianami) lub inne działania terapeutyczne. Do tej pory nie wiadomo, czy farmakoterapia niskiej gęstości kości może pomóc w złagodzeniu hiperkifozy.

Regularna aktywność fizyczna może częściowo zrekompensować negatywne skutki kifozy starczej. W szczególności poprawia się mobilność i zmniejsza się ryzyko upadku. Należy rzucić palenie: nikotyna jest jednym z czynników ryzyka rozwoju osteoporozy. Alkohol powinien być spożywany jedynie z umiarem, ponieważ nadmierne spożycie alkoholu znacznie zwiększa ryzyko upadku, a tym samym ryzyko złamań kości przy osteoporozie.

Ważne jest odpowiednie leczenie bólu pleców, aby zapobiec rozwojowi bólu przewlekłego. W tym celu stosuje się leki przeciwbólowe i fizjoterapię.

Wciąż jest kontrowersyjne, czy noszenie gorsetu lub wykonywanie regularnych ćwiczeń na plecy pozytywnie wpływa na skrzywienie kręgosłupa.

W przypadku bolesnych złamań trzonów kręgów, niewielkie zabiegi chirurgiczne (wertebroplastyka i kyfoplastyka) mogą przynieść ulgę i ewentualnie pomóc w zmniejszeniu skrzywienia kręgosłupa. Do zapadniętych trzonów kręgów wstrzykuje się cement kostny. Pacjentom, których żebra naciskają na grzebień kości biodrowej i z tego powodu są bolesne, ulgę w pewnych okolicznościach przynieść może usunięcie zewnętrznych dwóch trzecich najniższego żebra. Bardziej rozległe zabiegi chirurgiczne wiążą się z dużym ryzykiem powikłań (33%).

Rokowanie

Hiperkifoza rozwija się powoli przez kilka lat. Raz występująca nie ulega zwykle regresji, a z wiekiem może się nasilać.

U co piątego pacjenta ze złamaniem trzonu kręgu w ciągu roku wystąpi kolejny taki incydent.

Aby zapobiec złamaniom trzonów kręgów, należy leczyć istniejącą osteoporozę.

Dodatkowe informacje

• Osteoporoza (utrata gęstości kości)
• Złamanie trzonu kręgu
• Zespół Ehlersa-Danlosa
• Zespół Marfana
• Mukowiscydoza
• Choroba Scheuermanna
• Hiperkifoza u osób starszych – Informacje dla lekarzy

Autorzy

• Martina Bujard, dziennikarz naukowy, Wiesbaden
• Anna Zwierzchowska, lekarz, Kraków (edytor/recenzent)