Jakie są przyczyny raka piersi (raka sutka)?

Regional content

Content

Ogólne fakty

Rak piersi dotyka niemal wyłącznie kobiety. Tylko w jednym na około 100 przypadków zachorowanie dotyczy mężczyzny. Rak piersi może wystąpić w każdym wieku. Częstość występowania choroby wzrasta jednak wraz z wiekiem. Ryzyko zachorowania na raka piersi w ciągu całego życia wynosi 12,8%. Oznacza to, że u 1 na 8 kobiet w pewnym momencie życia zostanie zdiagnozowany rak piersi.

Około 80-90% wszystkich raków piersi rozwija się w przewodach mlecznych, natomiast 10-20% w płatach gruczołowych.

Genetyka

Czyniki genetyczne odgrywają znaczącą rolę w raku piersi, ale tylko u około 5–10% wszystkich chorych na ten nowotwór. Jeśli na raka piersi choruje krewna pierwszego stopnia - matka, siostra lub córka - ryzyko zachorowania na raka piersi wzrasta dwukrotnie. Jeśli krewna była młoda w momencie rozpoznania choroby, ryzyko jest wyższe, niż gdyby miała ponad 50 lat w momencie diagnozy. Osoby z rakiem piersi są czasami dotknięte zmianą genetyczną w genie BRCA1 lub BRCA2. Jeśli bliscy krewni mają tę mutację, istnieje również zwiększone ryzyko nosicielstwa tej mutacji genetycznej.

Rodzinny rak piersi często pojawia się we wczesnej młodości.

BRCA1 i BRCA2

Skróty BRCA1 i BRCA2 odnoszą się do dwóch mutacji lub wad genetycznych. Kobiety dotknięte tą chorobą nie wiedzą, czy są nosicielkami jednej z tych zmian. Jeśli są nosicielkami jednej z dwóch mutacji, ryzyko zachorowania na raka piersi i raka jajnika jest u nich wyższe niż u innych osób i występuje w młodszym wieku.

Których rodzin to dotyczy?

Prawdopodobieństwo wystąpienia mutacji genetycznej w genie BRCA1 lub BRCA2 wynosi ponad 10% dla następujących zestawień:

Rodziny z

co najmniej dwiema kobietami chorymi na raka piersi, z których jedna została zdiagnozowana przed 51. rokiem życia
co najmniej jedną kobietą z rakiem piersi i co najmniej jedną kobietą z rakiem jajnika lub jedną kobietą z rakiem zarówno piersi, jak i jajnika
co najmniej 2 kobietami z rakiem jajnika
co najmniej jedną kobietą z obustronnym rakiem piersi, u której po raz pierwszy zdiagnozowano raka piersi przed ukończeniem 51. roku życia
co najmniej jedną kobietą, która zachorowała na raka piersi przed ukończeniem 36. roku życia
co najmniej jednym mężczyzną z rakiem piersi i dodatkowo jedną osobą z rakiem piersi lub jajnika
co najmniej trzema kobietami, u których zdiagnozowano raka piersi, niezależnie od wieku, w którym po raz pierwszy zachorowały

Poradnictwo genetyczne

Kobietom spełniającym powyższe kryteria zaleca się skorzystanie z poradnictwa genetycznego. Dostępne są porady i wsparcie psychologiczne, które pomogą kobietom podjąć decyzję o poddaniu się badaniom genetycznym i poradzić sobie z diagnozą. Ponadto istnieje możliwość omówienia środków terapeutycznych w przypadku wystąpienia wady genetycznej.

Program badań przesiewowych w kierunku raka

Jeśli okaże się, że masz mutację genu BRCA1 lub BRCA2, ryzyko zachorowania na raka piersi w pewnym momencie życia wzrasta do 50-80%, w zależności od podgrupy mutacji genu BRCA. Osoby z mutacją genu (zwłaszcza BRCA1) są również bardziej narażone na raka jajnika. Jako osoba dotknięta tą wadą możesz wziąć udział w specjalistycznym programie badań przesiewowych w kierunku raka. Obejmuje on regularne kontrole w celu sprawdzenia, czy nie ma żadnych oznak rozpoczynającego się raka piersi lub jajnika.

Jeżeli w rodzinie występuje duże ryzyko, badania wczesnego wykrywania obejmują badanie palpacyjne piersi i USG piersi co sześć miesięcy od 25. roku życia lub pięć lat przed najwcześniejszym wiekiem wystąpienia choroby w rodzinie. Mammografia jest zalecana co dwanaście miesięcy od 40. roku życia, rezonans magnetyczny (MRI) piersi co dwanaście miesięcy od 25. roku życia lub pięć lat przed najwcześniejszym wiekiem wystąpienia choroby w rodzinie, zwykle do 55. roku życia.

Mastektomia i usunięcie jajników/ jajowodów

W przypadku obecności mutacji BRCA1 lub BRCA2 kobietom dotkniętym tą chorobą proponuje się obustronne profilaktyczne (zapobiegawcze) całkowite usunięcie gruczołu piersiowego (mastektomia), a także profilaktyczne obustronne usunięcie jajników i jajowodów. Profilaktyczna mastektomia zmniejsza ryzyko zachorowania na raka piersi o 95%. Według wstępnych ustaleń profilaktyczne usunięcie obu jajników i jajowodów może zmniejszyć ryzyko zachorowania na raka piersi o około połowę, a ryzyko wystąpienia drugiego raka początkowo zdrowej piersi o 30-50%. W przypadku potwierdzonej mutacji BRCA1 lub BRCA2 usunięcie jajników i jajowodów jest zwykle zalecane od 40. roku życia lub po zakończeniu planowania rodziny. W wyniku zabiegu traci się zdolność do zajścia w ciążę. Po tej operacji następuje bezpośrednie przejście w okres menopauzy (klimakterium). Jeśli objawy występują z powodu utraty wydzielania hormonów, hormonalna terapia zastępcza estrogenami wydaje się w tym szczególnym przypadku możliwa bez zwiększania ryzyka wystąpienia raka.

BRCA2

BRCA2 wydaje się być wariantem nieco korzystniejszym. Wprawdzie wiąże się to również ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na raka, ale są to raki występujące w późniejszym okresie życia niż w przypadku siostrzanego genu BRCA1.

Przyczyny hormonalne

Wahania hormonalne, przez które przechodzi Twój organizm, również wpływają między innymi na ryzyko zachorowania na raka. Do czynników hormonalnych zachorowania na nowotwór piersi należą:

Kobiety z wczesną miesiączką (menarche) lub późnym początkiem menopauzy (klimakterium) mają nieznacznie zwiększone ryzyko zachorowania na raka piersi. Im dłużej kobieta ma regularny cykl miesiączkowy, tym większe ryzyko zachorowania na raka piersi.
Urodzenie dziecka przed 30. rokiem życia nieznacznie zmniejsza ryzyko zachorowania na raka piersi, natomiast bezdzietność je zwiększa.
Im dłużej kobieta karmi piersią, tym mniejsze jest ryzyko zachorowania na raka piersi.
Przyjmowanie doustnych środków antykoncepcyjnych („pigułek”) nie wydaje się zwiększać ryzyka rozwoju raka piersi. Dotyczy to również hormonalnych wkładek wewnątrzmacicznych z lewonorgestrelem.
Z kolei tabletki hormonalne stosowane w leczeniu objawów menopauzy (zawierające estrogen i progesteron) wydają się nieznacznie zwiększać ryzyko zachorowania na raka piersi. Ryzyko to jest jednak tak małe, że w przypadku nasilonych objawów menopauzy można przyjmować tabletki niemal całkowicie bezpiecznie przez okres od trzech do sześciu miesięcy. Długotrwałe leczenie hormonalną terapią zastępczą po menopauzie, które trwa dłużej niż 5 lat, zwiększa śmiertelność z powodu raka piersi ok. 1,5-krotnie. Dlatego, jeśli to możliwe, należy unikać długotrwałego leczenia. Zasięgnij porady lekarza, aby dowiedzieć się, która opcja jest dla Ciebie najlepsza.

Dieta

Kobiety mieszkające w Japonii mają mniejsze ryzyko zachorowania na raka piersi niż kobiety zamieszkujące USA. Jednym z możliwych wyjaśnień tego stanu rzeczy mogą być różne nawyki żywieniowe w obu krajach. Na przykład zawartość tłuszczów, zwłaszcza nasyconych kwasów tłuszczowych, głównie pochodzenia zwierzęcego, jest znacznie wyższa w żywności amerykańskiej niż w Japonii czy nawet innych krajach azjatyckich. Hipotezę tę potwierdza fakt, że ryzyko zachorowania na raka piersi u Japonek zbiega się z ryzykiem u kobiet amerykańskich, gdy tylko te pierwsze przeprowadzą się do USA i przyjmą tamtejsze nawyki żywieniowe. Niemniej jednak istnieją pewne wątpliwości dotyczące tych badań.

Poważna nadwaga (otyłość), tj. BMI powyżej 30, prowadzi według badań do wzrostu ryzyka u kobiet po menopauzie, ale nie jest jedynym czynnikiem u kobiet dojrzałych płciowo.

Łagodne (niezłośliwe) guzki w piersi

Większość guzów i guzków w piersiach kobiet to tzw. zmiany włóknisto-torbielowate (mastopatie). Takim zmianom może towarzyszyć dyskomfort w piersiach, zwłaszcza tuż przed miesiączką. Zmiany te są łagodne i nie zwiększają ryzyka zachorowania na raka piersi. Niemniej jednak należy zwracać baczną uwagę i obserwować takie zmiany. Nawet jeśli istnieje duże prawdopodobieństwo, że są one niegroźne, warto zbadać swoje piersi u lekarza.

Zmiany przedrakowe piersi

Są to stany chorobowe, w których komórki już się zmieniają, ale nie spełniają jeszcze kryteriów inwazyjnych komórek rakowych. Nazywane są również stanami przednowotworowymi. Są one związane ze zwiększonym ryzykiem rozwoju rak piersi. Należą do nich atypowa hiperplazja przewodowa (ADH), która wiąże się z 4–5-krotnie zwiększonym ryzykiem wystąpienia raka, jeśli nie jest leczona, rak przewodowy in situ (DCIS), związany z 19-procentowym zwiększeniem ryzyka rozwoju raka inwazyjnego w ciągu 20 lat w porównaniu ze zdrowymi kobietami oraz neoplazja zrazikowa (LIN, dawniej atypowa hiperplazja zrazikowa i rak zrazikowy in situ), z około 3-krotnie zwiększonym ryzykiem wystąpienia raka inwazyjnego.

Inne czynniki

Spożywanie alkoholu prowadzi do wzrostu ryzyka zachorowania na raka piersi z dodatnim receptorem hormonalnym. Przy zwiększeniu spożycia alkoholu od 10 g dziennie ryzyko wzrasta o 7-15%, a przy dużym spożyciu alkoholu – nawet o 40-50%.

Także palenie wiąże się ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na raka piersi, a ryzyko to wzrasta wraz z czasem trwania i intensywnością palenia. Bierne palenie przez długi czas także zwiększa to ryzyko.

Napromienianie górnej części ciała zwiększa ryzyko zachorowania na raka piersi. Efekt ten może utrzymywać się przez wiele lat po radioterapii. Między innymi istnieje zwiększone ryzyko zachorowania na raka piersi u kobiet, których górna część ciała została napromieniona w ramach leczenia choroby choroby Hodgkina (chłoniak Hodgkina, nowotwór gruczołów chłonnych).

Co możesz zrobić sam?

Możesz mieć wpływ na ryzyko zachorowania na raka piersi poprzez aktywność fizyczną oraz zdrowe odżywianie unikanie nadwagi, spożywanie alkoholu tylko w umiarkowanych ilościach i niepalenie, unikanie długotrwałej hormonalnej terapii zastępczej po menopauzie, a jeśli masz dzieci – karmienie ich piersią. Niezywkle ważne jest regularne samobadanie piersi.

Dodatkowe informacje

Autorzy

Magda Łabęcka, lekarz, Kraków (recenzent)
Dr n. med. Thomas M. Heim, dziennikarz naukowy, Freiburg
Martina Bujard, dziennikarz naukowy, Wiesbaden
Julia Trifyllis, dr n. med., specjalista w dziedzinie ginekologii i położnictwa, Münster/W.

MEDIBAS