Czym są brodawki narządów płciowych (kłykciny kończyste)?

Definicja

Brodawki narządów płciowych to spiczaste, szypułkowe lub kalafiorowate brodawki zlokalizowane w okolicy odbytu lub narządów płciowych. Znajdują się one wokół otworu odbytu lub w odbytnicy, na wargach sromowych, w pochwie, w cewce moczowej lub na szyjce macicy. U mężczyzn brodawki występują najczęściej na trzonie penisa, na mosznie lub napletku, rzadziej na żołędzi. Ich liczba waha się od pojedynczych brodawek do dużych skupisk brodawek.

Objawy

Pojawiają się widoczne brodawki, które w większości przypadków są bezobjawowe, ale w fazie powstawania mogą powodować świąd. Duże brodawki mogą powodować ból i krwawić. Brodawki pochwy mogą powodować dyskomfort, ból, krwawienie lub w wyjątkowych przypadkach trudności ze współżyciem seksualnym.

Przyczyny

Choroba jest spowodowana zakażeniem skóry wirusem zwanym wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV). Brodawki narządów płciowych są najczęściej spowodowane przez wirusy HPV typu 6 i 11. Te typy wirusa nie są podejrzewane o wywoływanie zmian komórkowych lub raka szyjki macicy. HPV stymuluje podziały komórek powierzchniowych skóry; w ten sposób brodawki tworzą się w postaci zgrubień na skórze. Czas od zakażenia wirusem do wystąpienia objawów wynosi zwykle 1-8 miesięcy lub dłużej, średnio 3 miesiące.

Wirus HPV jest przenoszony głównie poprzez kontakty seksualne. Ponadto możliwe są zakażenia wymazami oraz przeniesienie wirusa z matki na dziecko podczas porodu. Rany lub urazy skóry lub błony śluzowej zwiększają ryzyko zakażenia. 70% partnerów osób z brodawkami narządów płciowych również na nie cierpi. Brodawki narządów płciowych w odbytnicy mogą być wynikiem analnych stosunków seksualnych. Wirusem HPV można zarazić się również przez ręce (zakażenie wymazem).

Częstość występowania

Brodawki narządów płciowych występują szczególnie często w grupie wiekowej 20-24 lata. Szacuje się, że na brodawki zewnętrznych narządów płciowych cierpi 1% wszystkich aktywnych seksualnie mężczyzn i kobiet w wieku 18-49 lat.

Badania dodatkowe

Podczas badania lekarskiego okolic narządów płciowych diagnoza stawiana jest zwykle na podstawie typowego wyglądu brodawek.

U kobiet pobiera się wymaz z szyjki macicy i bada się uzyskaną próbkę komórek.

Brodawki wewnętrzne wykrywane są podczas badania ginekologicznego lub podczas rektoskopii (proktoskopii). Lekarze wprowadzają instrument (endoskop) do odbytu, aby zbadać błonę śluzową. W razie potrzeby cewka moczowa może być również zbadana za pomocą endoskopu.

Leczenie

Farmakoterapia

Nie jest znane leczenie przyczynowe.

Do leczenia farmakologicznego zewnętrznych narządów płciowych dostępne są kremy immunostymulujące. Jeśli zaatakowane są wargi sromowe, napletek penisa i otwór odbytu, do zwalczania brodawek można zastosować krem na receptę z substancją czynną imikwimodem. Krem nakłada się 3 dni w tygodniu przez maksymalnie 12 tygodni i całkowicie wciera. Po 6-10 godzinach krem należy zmyć. Leczenie imikwimodem prowadzi do znacznego zmniejszenia liczby brodawek w około 80% przypadków. Działania niepożądane mogą obejmować zaczerwienienie skóry, świąd, pieczenie i ból. U mężczyzn ważna jest odpowiednia higiena napletka, aby uniknąć zmian bliznowatych (zwężenia). Preparat może wpływać na wytrzymałość prezerwatyw i pessarów, dlatego należy unikać stosunków seksualnych po nałożeniu maści na skórę. Zgodnie z aktualnym stanem wiedzy, nie wolno stosować imikwimodu w przypadkach zakażenia pochwy, szyjki macicy, cewki moczowej i odbytnicy.

Maść z ekstraktem z liści zielonej herbaty (sinekatechina) ma również działanie immunostymulujące. Hamuje też wzrost brodawek, a w 50% przypadków powoduje ich całkowite zniknięcie. Maść nakłada się na brodawki zewnętrzne do 3 razy dziennie, a leczenie można kontynuować do 16 tygodni. Działania niepożądane mogą obejmować zaczerwienienie skóry, świąd, ewentualnie podrażnienie i ból.

Brodawki narządów płciowych na penisie można również leczyć podofilotoksyną. Lekarz zwykle pędzluje brodawki roztworem zawierającym substancję czynną, ale można też przeprowadzić zabieg samodzielnie. W przeszłości stosowano również nierozcieńczoną podofilinę, ale szkodzi ona płodności i dlatego nie jest już stosowana.

Lekarze mogą również pędzlować brodawki za pomocą kwasu trójchlorooctowego (TCA), ale zabieg ten może być bolesny i wymaga częstego powtarzania.

Dalsze możliwości leczenia

Istnieją również opcje mechanicznego niszczenia brodawek za pomocą krioterapii (oblodzenia), skleroterapii z wykorzystaniem laserów CO₂ oraz chirurgicznego usuwania przez lekarzy. Brodawki wewnątrz pochwy lub w odbycie również mogą być leczone w ten sposób. Te sposoby leczenia mogą być stosowane również w czasie ciąży, w tym przypadku nie zaleca się farmakoterapii.

Bezobjawowi partnerzy seksualni również nie muszą być leczeni.

Leczenie brodawek narządów płciowych nie zawsze jest skuteczne. Według badań, w wyniku leczenia brodawki znikają u 60-90% dotkniętych nimi osób, ale nie u wszystkich na stałe. Opisywane są nawroty choroby sięgające 75%. Nawrót tłumaczy się już istniejącą infekcją wirusową w jeszcze zdrowo wyglądających komórkach, które nie są odpowiednio leczone, a z których w trakcie rozwijają się brodawki narządów płciowych. Po leczeniu zaleca się zatem badania kontrolne w odstępach 3-6 miesięcy.

Zapobieganie

Stosując prezerwatywy podczas stosunków seksualnych, można w pewnym stopniu uchronić się przed zakażeniem. Jednak wirus przenosi się przez kontakt ze skórą, prezerwatywy nie zapewniają więc pełnej ochrony przed zakażeniem. Nie można też wykluczyć przeniesienia wirusa z ręki na podbrzusze.

Obrzezanie mężczyzn może zmniejszyć przenoszenie wirusa.

Szczepienie

Szczepienie przeciwko HPV jest zalecane dla wszystkich dzieci i młodzieży w wieku od 9 do 14 lat. Pominięte szczepienia przeciwko HPV należy uzupełnić najpóźniej do 17. roku życia, a serię szczepień zakończyć przed pierwszym kontaktem seksualnym.

Do szczepienia przeciwko HPV zatwierdzone są dwie szczepionki. Jedna szczepionka chroni przed HPV typu 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52 i 58 (Gardasil). Typy 16 i 18 są uważane za najważniejszą przyczynę zmian komórkowych i raka szyjki macicy u kobiet. Z kolei typy 6 i 11 powodują do 90% wszystkich brodawek narządów płciowych. Dziewczęta zaszczepione tą dziewięciowalentną szczepionką są zatem chronione również przed brodawkami narządów płciowych. Druga zatwierdzona szczepionka (Cervarix) jest skierowana przeciwko HPV typu 16 i 18, a zatem chroni przed HPV powodującymi raka szyjki macicy, ale nie przed wirusami odpowiedzialnymi za kłykciny kończyste.

Rokowanie

Brodawki narządów płciowych często goją się bez leczenia, ale może to potrwać kilka lat. Terapia na ogół przynosi dobre efekty, ale nawroty są stosunkowo częste. Powodem tego jest albo to, że wirus jest jeszcze w organizmie, albo ponowne zakażenie.

Nie ma związku między brodawkami narządów płciowych a rakiem szyjki macicy, ponieważ te dwie choroby są wywoływane przez różne typy wirusów. Jednak kobiety, które zostały zakażone HPV 6 lub 11 mogą być nosicielkami innych typów HPV. Kobiety, których partner ma lub miał brodawki narządów płciowych, są zatem narażone na nieco zwiększone ryzyko bycia nosicielkami HPV, które mogą powodować raka szyjki macicy.

Dodatkowe informacje

• Rak szyjki macicy
• Zakażenie wirusami brodawczaka ludzkiego (HPV)
• Kłykciny kończyste (condylomata acuminata) – Informacje dla lekarzy