Co to jest wtórny brak miesiączki?

Wtórny brak miesiączki to brak menstruacji u kobiet, u których wcześniej występowała (patrz też pierwotny brak miesiączki = brak wystąpienia pierwszej miesiączki). Wtórny brak miesiączki jest częstszy niż pierwotny brak miesiączki.

O wtórnym braku miesiączki mówimy w następujących przypadkach:

• Menstruacja nie występuje przez co najmniej trzy cykle lub przez co najmniej sześć miesięcy.
• Kobieta z wcześniej nieregularnym cyklem miesiączkowym nie miesiączkuje przez okres dziewięciu miesięcy lub dłużej.

Częstość występowania

Brak miesiączki u kobiet występuje stosunkowo często. W grupie wiekowej od 16 do 24 lat w ciągu roku braku miesiączki doświadcza około 8% wszystkich kobiet.

U ok. 3 kobiet na 4 z tym objawem miesiączka powraca w ciągu roku bez dalszego leczenia. Z tego powodu przed upływem roku nie przeprowadza się już zwykle dodatkowych badań poza zwykłym badaniem ginekologicznym.

Po odstawieniu od piersi można odczekać co najmniej pół roku, zanim zasięgnie się porady lekarza.

Miesiączka

Normalnie menstruacja jest kontrolowana przez precyzyjną grę hormonów, które są produkowane między innymi w podwzgórzu, czyli wyspecjalizowanym obszarze w mózgu. Wytworzone tu hormony pobudzają przysadkę mózgową do stymulacji jajników. Właściwa produkcja hormonów płciowych odbywa się w jajnikach i nadnerczach. Hormony płciowe oddziałują na błonę śluzową macicy i są odpowiedzialne za początek i koniec krwawienia. Menstruacja jest kontrolowana przez precyzyjną grę hormonów na wszystkich tych poziomach.

Przyczyna braku miesiączki może również leżeć na wszystkich poziomach: w podwzgórzu, w przysadce mózgowej, w jajnikach lub w nadnerczach.

Jakie mogą być przyczyny?

Najczęstsze przyczyny

• Ciąża
  • Zawsze powinna być brana pod uwagę.
• Czynniki psychiczne
  • Są najczęstszą przyczyną.
  • Mogą to być np. zmiany w sytuacji życiowej, podróże lub stres psychiczny.
  • Czynniki psychiczne działają poprzez mózg i podwzgórze.
• Sport
  • Nadmierne uprawianie sportu, zwłaszcza wyczynowego, może prowadzić do braku miesiączki.
• Zaburzenia odżywiania
  • zwłaszcza jadłowstręt psychiczny (anorexia nervosa); ewentualnie stosowanie zbyt restrykcyjnych diet odchudzających.
• Zespół policystycznych jajników (PCOS)
  • Do częstych objawów należą nieregularne miesiączki, niepłodność, zwiększone owłosienie ciała (hirsutyzm), trądzik oraz nadwaga.
  • Nierzadko występuje nadciśnienie tętnicze oraz podwyższone stężenie cholesterolu.
• Choroby tarczycy
  • Nadczynność tarczycy (hipertyreoza)
    • Częste objawy to przyspieszona częstość serca, zmęczenie, znużenie, osłabienie, nerwowość, pobudliwość, labilność emocjonalna, drżenie, utrata masy ciała przy normalnym apetycie, hiperhydroza, uderzenia gorąca.
  • Menstruacja może również nie występować przy niedoczynności tarczycy (hipotyreozie).
• Hormonalne środki antykoncepcyjne
  • Po odstawieniu pigułek miesiączka może nie wystąpić przez kilka miesięcy.
  • Bardzo często miesiączka nie występuje podczas stosowania spirali hormonalnej lub zastrzyku antykoncepcyjnego.
• Przedwczesna menopauza
  • Kiedy kobiety poniżej 40. roku życia wchodzą w okres menopauzy (ustanie miesiączki), nazywa się to przedwczesną menopauzą.
  • Leczenie polega na hormonalnej terapii zastępczej estrogenem i ewentualnie progestagenem.
• Nadwaga

Rzadsze przyczyny

• Podwyższone stężenie prolaktyny we krwi spowodowane jej nadprodukcją w przysadce mózgowej
  • guzy przysadki mózgowej wytwarzające prolaktynę (prawie zawsze łagodne)
  • przyjmowanie leków wpływających na stężenie prolaktyny
• Choroba autoimmunologiczna
• Chemioterapia lub radioterapia miednicy
• Guzy jajników lub kory nadnerczy wytwarzające androgeny (bardzo rzadko)

Jak postępuje lekarz?

Jeśli istnieje możliwość ciąży, należy w pierwszej kolejności wykluczyć tę przyczynę. Ważne jest również czy przyjmujesz hormonalne środki antykoncepcyjne lub czy jesteś już w okresie menopauzy.

Lekarz pierwszego kontaktu zmierzy wzrost i wagę oraz zapyta o Twoje nawyki ruchowe i dietetyczne, aby wykluczyć wszelkie zaburzenia odżywiania lub nadmierny wysiłek fizyczny. U młodych sportsmenek może wystąpić kombinacja problemów zdrowotnych zwana triadą sportsmenek (Female Athlete Triad), która obejmuje zaburzenia odżywiania, brak miesiączki i osteoporozę (utratę gęstości kości). W przypadku podejrzenia osteoporozy można rozważyć wykonanie badania densytometrii kostnej.

Ponadto zostanie wyjaśnione, czy występują objawy nadczynności lub niedoczynności tarczycy lub zespołu policystycznych jajników.

Ponadto lekarz ginekolog może przeprowadzić badanie ginekologiczne z USG dopochwowym. W celu ustalenia przyczyny braku miesiączki możliwe jest również badanie stężenia  hormonów we krwi.

Dodatkowe informacje

• Pierwotny brak miesiączki
• Doustne środki antykoncepcyjne
• Zespół policystycznych jajników (PCO)
• Zaburzenia odżywiania
• Jadłowstręt psychiczny (anorexia nervosa)
• Nadwaga i otyłość
• Osteoporoza
• Klimakterium (menopauza)
• Nadczynność tarczycy (hipertyreoza)
• Niedoczynność tarczycy (hipotyreoza) 
• Wtórny brak miesiączki – Informacje dla lekarzy

Autorka

• Anna Zwierzchowska, lekarz, Kraków (recenzent)
• Martina Bujard, dziennikarz naukowy, Wiesbaden