Co to jest podatność na zakażenia?

Definicja

Jaka liczba zakażeń rocznie jest normalna? Kiedy stoi za tym osłabienie odporności? Niestety nie ma dokładnych danych, jaką liczbę, jaki rodzaj i jaki przebieg chorób zakaźnych można określić jako „normalny” w danym wieku.

U dzieci do ośmiu „drobnych” zakażeń (np. infekcje dróg oddechowych/przeziębienia) w ciągu roku jest określane jako normalne. Jeśli choroby występują częściej (u dorosłych 4 lub więcej zakażeń z antybiotykoterapią rocznie) lub nie można ich wyleczyć przez kilka tygodni, wówczas może występować zaburzenie układu odpornościowego.

Wyróżnia się pierwotne (wrodzone) i wtórne (nabyte) stany osłabienia odporności.

Do pierwotnych niedoborów odporności zalicza się rzadkie choroby o podłożu genetycznym, przy których brakuje części układu odpornościowego organizmu lub nie funkcjonuje on prawidłowo. Często ciężkie zakażenia występują wielokrotnie już w okresie niemowlęcym.

Wtórne osłabienie odporności mogą wystąpić w wyniku wielu chorób (np. HIV, cukrzycy) lub również leczenia (np. chemioterapii).

Przyczyny

Podatność na zakażenia może być spowodowana przeciążeniem fizycznym, brakiem snu lub ciągłym stresem. Nawet jeśli ludzie są narażeni na różne patogeny w tym samym czasie, kilka zakażeń może wystąpić w szybkim tempie jedno po drugim.

Może jednak istnieć również przyczyna „patologiczna”, taka jak pierwotny lub wtórny stan osłabienia odporności (patrz wyżej).

Częstość występowania

Pacjenci często zgłaszają w gabinecie lekarza rodzinnego swoją „podatność na zakażenia”, ale rzadko jest to faktycznie niedobór odporności.

Spośród 100 000 osób około 3–4 z nich ma pierwotny stan osłabienia odporności. Wtórne osłabienie odporności jest znacznie częstsze niż pierwotne.

Objawy ostrzegawcze

U dzieci zdefiniowano różne znaki ostrzegawcze, które mogą świadczyć o osłabieniu odporności, np. zapalenie skóry, opóźnione odpadnięcie pępowiny, zaburzenie rozwoju, zakażenia wywołane przez nietypowe patogeny lub w nietypowych miejscach, przedłużające się zakażenia z niedostatecznym działaniem antybiotykoterapii, ciężkie zakażenia (np. zapalenie opon mózgowych), powikłania po żywych szczepionkach, ponad osiem infekcji rocznie.

Objawy ostrzegawcze pierwotnego (wrodzonego) niedoboru odporności u dorosłych to np. cztery lub więcej chorób układu oddechowego z leczeniem antybiotykami w ciągu roku, nawracające zakażenia mimo leczenia antybiotykami, dwa lub więcej ciężkich zakażeń bakteryjnych (np. zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowych, zakażenie krwi), znany niedobór odporności w rodzinie lub jeśli antybiotyki nie działają.

Badania dodatkowe

Ważne jest rozróżnienie między „normalną” a „patologiczną” podatnością na zakażenia. W wywiadzie lekarskim mogą paść pytania o choroby w rodzinie, przyjmowane leki oraz poprzednie choroby lub choroby o ostrym przebiegu. Podczas badania fizykalnego skóra i ewentualne rany są sprawdzane pod kątem nieprawidłowości, które mogą świadczyć o chorobie.

Poprzez pobranie próbki krwi można wykonać morfologię krwi (czerwone krwinki, białe krwinki i płytki krwi) oraz zbadać całkowitą ilość przeciwciał we krwi. Śledzionę można sprawdzić podczas badania ultrasonograficznego. Jeśli śledziona jest usunięta lub nie działa ona prawidłowo (asplenia), zwiększa się ryzyko zakażenia.

W przypadku wystąpienia objawów ostrzegawczych (patrz wyżej) można przeprowadzić różne badania krwi i badania immunologiczne. W przypadku pierwotnych niedoborów odporności może być konieczna konsultacja genetyczne dla osób chorych i ich krewnych.

W przypadku podejrzenia osłabienia odporności należy wcześnie skierować pacjenta do specjalisty.

Leczenie

Jeśli istnieje choroba podstawowa, która wywołuje osłabienie odporności, jest ona leczona. Jeśli przyjmowane są leki osłabiające układ odpornościowy, to w razie potrzeby są one odstawiane. Przy leukopenii (zbyt małej liczbie białych krwinek) występuje zwiększone ryzyko zakażeń. Tutaj pomocne są antybiotyki. Jeśli występuje niedobór przeciwciał, można podać immunoglobuliny.

W przypadku wielu niedoborów odporności wyleczenie jest możliwe tylko dzięki przeszczepowi komórek macierzystych. Terapia genowa jest obecnie wciąż w fazie eksperymentalnej.

Zapobieganie/szczepienie

Uprawianie sportu prowadzi do obniżenia ryzyka zakażeń w porównaniu z brakiem ruchu, jeżeli wybrany zostanie umiarkowany stopień, np. pięć sesji ćwiczeń po 45 minut w tygodniu. Faza do 72 godzin po zawodach wiąże się ze zwiększoną podatnością na zakażenia układu oddechowego.

W przypadku asplenii (brak śledziony lub niedziałająca śledziona) powinno się przyjąć szczepionkę przeciwko pneumokokom, Haemophilus influenzae typu B i meningokokom oraz corocznie przeciwko grypie. Zasadniczo w przypadku niedoborów odporności również powinny być wykonane wszystkie zalecane szczepienia. Jednak żywe szczepionki są zakazane w przypadku wielu niedoborów odporności. Lekarz doradzi Panu(-i) w tej sprawie.

Dodatkowe informacje

• Asplenia
• Podatność na zakażenia – informacje dla lekarzy

Autor

• Ulrike Boos, redaktor Deximed, Freiburg
• Lek. Kalina van der Bend, recenzent