Co to jest pragnienie?

• Organizm zaczyna odczuwać pragnienie, gdy komórki zawierają zbyt mało płynu. Jest to reakcja organizmu, która pomaga utrzymać równowagę płynów w organizmie.
• Jeśli zawartość płynów w organizmie jest zbyt niska, wzrasta stężenie soli we krwi i komórkach ciała. Stan ten może prowadzić do zaburzeń czynności ważnych dla życia narządów, takich jak układ nerwowy lub serce.
• Stopień odwodnienia określa się na podstawie spadku masy ciała spowodowanej utratą płynów:
  • Łagodne odwodnienie oznacza utratę nie więcej niż 5% masy ciała.
  • Znaczne odwodnienie odpowiada utracie 5–10% masy ciała.
  • Ciężkie lub poważne odwodnienie oznacza utratę 10–15% masy ciała.

Jak dochodzi do odwodnienia?

• Najczęstszą przyczyną są zakażenia jelitowe, którym towarzyszy biegunka. Ten stan prowadzi do nasilonej utraty płynów przez jelita, której pacjent często nie jest w stanie wyrównać, pijąc płyny.
• Częstą przyczyną odwodnienia jest również cukrzyca. Jeśli poziom cukru we krwi diabetyków jest zbyt wysoki, cukier jest wydalany z organizmu wraz z moczem. Cukier wiąże cząsteczki wody i usuwa ją z krwi. Powoduje to wydalanie większej ilości moczu i prowadzi do niedoboru płynów i wystąpienia pragnienia.

Jakie są przyczyny odwodnienia?

Najczęstsze przyczyny:

• Ostra biegunka:
  • Biegunka występuje często u dzieci i młodzieży.
  • Towarzyszy jej ból brzucha lub kolka, nudności, wymioty lub gorączka. Biegunkę często poprzedzają nudności. Zwykle dotyczy to również innych członków rodziny lub osób z bezpośredniego otoczenia.
• Zbyt małe spożycie płynów:
  • Zwłaszcza osoby starsze i słabsze zasadniczo piją zbyt mało.
• Cukrzyca typu 1:
  • Choroba pojawia się zwykle przed 40. rokiem życia.
  • Zwykle objawia się na początku ostrymi objawami, takimi jak zły ogólny stan fizyczny, zwiększone nagłe parcie na mocz, pragnienie i utrata masy ciała.
• Cukrzyca typu 2:
  • U 80–90% pacjentów z cukrzycą występuje cukrzyca typu 2, a ponad połowa z tych pacjentów ma ponad 65 lat.
  • Objawy mogą być nieswoiste. Osoby dotknięte tą chorobą czują się zmęczone, bezsilne, apatyczne lub przygnębione. Mogą również wykazywać typowe objawy cukrzycy, takie jak pragnienie, utrata masy ciała, swędzenie lub zakażenia grzybicze w okolicy narządów płciowych.
• Niewydolność nerek:
  • Niewydolność nerek nie jest tak powszechna jak inne przyczyny.
  • Może rozwijać się przez długi czas i nie wywoływać żadnych objawów.
  • Objawy mogą mieć różne nasilenie, możliwe oznaki choroby obejmują utratę apetytu, wyczerpanie, nudności, swędzenie, czkawkę, pragnienie, zmiany psychiczne, niedokrwistość, skurcze mięśni, bóle kości i stawów.
• Przedawkowanie leków moczopędnych:
  • Intensywne i długotrwałe leczenie lekami moczopędnymi może powodować pragnienie i odwodnienie.
• Przebywanie w cieple, wysoka gorączka ze zwiększonym poceniem się

Rzadkie przyczyny

• Zaburzenia psychiatryczne, którym towarzyszy nasilone pragnienie:
  • W niektórych zaburzeniach psychiatrycznych pacjenci czują potrzebę wypijania wyjątkowo dużej ilości płynów.
• Moczówka prosta:
  
  • W tej chorobie organizm wydziela zbyt małą ilość hormonu przysadkowego ADH. Hormon ten odgrywa ważną rolę w regulacji równowagi płynów.
  • Wywołuje to pragnienie — chorzy mogą wypijać od 5 do 10 litrów dziennie — i zwiększone parcie na mocz.
• Nadczynność przytarczyc:
  • Nadczynność przytarczyc charakteryzuje się nadmierną aktywnością gruczołów przytarczycznych. Prowadzi to do wysokiej zawartości wapnia we krwi.
  • Zwykle nie występują żadne objawy, ale z czasem mogą pojawić się bóle mięśni i stawów, trudności z koncentracją, zmęczenie, znużenie i nastroje depresyjne. Do zwiększonego parcia na mocz i odwodnienia dochodzi tylko wtedy, gdy poziom wapnia we krwi jest wysoki.

Co można zrobić we własnym zakresie?

• W przypadku ostrych i przemijających chorób, np. biegunki, ważne jest, aby pić dużo płynów. Ponadto chorzy powinny spożywać dodatkowo sól, która jest zawarta na przykład w bulionie.
• Osoby starsze z oznakami odwodnienia muszą zwracać uwagę na to, aby pić więcej. W tym celu powinny otrzymać praktyczne wskazówki.

Ocena stopnia odwodnienia u dzieci

• Jak aktywne jest dziecko?
  • Im bardziej dziecko jest apatyczne, tym poważniejszy jest jego stan.
• Zabarwienie skóry?
  • Jeśli stopień odwodnienia wzrasta, skóra staje się najpierw blada, a następnie szara i ewentualnie plamista, tj. wyraźnie widoczne są małe naczynia krwionośne w skórze.
• Jak elastyczna jest skóra?
  • Należy uchwycić fałd skóry na grzbiecie dłoni między dwa palce, pociągnąć go do góry i puścić fałd skóry. Im bardziej odwodnione jest dziecko, tym dłużej fałd skórny rozprostowuje się.
• Jak wyglądają błony śluzowe?
  • Im bardziej suche są błony śluzowe, tym poważniejsze odwodnienie.
• Oczy?
  • Im bardziej zapadnięte oczy, tym większe prawdopodobieństwo odwodnienia.
• Nagłe parcie na mocz?
  • Im mniejsze parcie na mocz, tym poważniejsze odwodnienie.

Kiedy należy zgłosić się do lekarza?

• Dzieci wykazujące oznaki odwodnienia wymagają szybkiej interwencji lekarza. U dzieci szybciej dochodzi do poważnego odwodnienia niż u dorosłych.
• Jeśli silne pragnienie utrzymuje się przez kilka dni lub tygodni, należy skonsultować się z lekarzem.

Co zrobi lekarz?

Historia choroby

Lekarz może zadać następujące pytania:

• Od kiedy pacjent cierpi na odwodnienie?
• Jak do tego doszło?
• Czy pacjent pije wystarczająco dużo?
• Czy występują wymioty i biegunka?
• Czy pacjent przyjmuje leki moczopędne?
• Czy występują inne znane choroby?
• Czy są inne objawy niż pragnienie?

Badanie lekarskie

• Podczas badania lekarz oceni stopień odwodnienia pacjenta i w pierwszej kolejności sprawdzi krążenie (ciśnienie tętnicze, tętno).
• W przypadku mniej ostrych, ale przedłużających się dolegliwości zwykle najpierw przeprowadza się dokładne badanie fizykalne.
• Jeśli odwodnienie jest poważne, leczenie rozpoczyna się natychmiast po krótkim badaniu fizykalnym.

Inne badania

• W ostrych i przemijających przypadkach dodatkowe testy zwykle nie są konieczne.
• W ciężkich przypadkach i w razie przedłużającego się pragnienia wykonuje się badania krwi i moczu.
• W przypadku przedłużającego się pragnienia testy te mogą wskazać, czy przyczyną może być cukrzyca lub niewydolność nerek.

Skierowanie do specjalisty lub szpitala

• W przypadku poważnego odwodnienia konieczne może być leczenie szpitalne, szczególnie dotyczy to dzieci.
• Osoby wymagające opieki, które nie piją wystarczająco dużo, powinny ewentualnie być skierowane do domu opieki.
• W większości przypadków wystarczy jednak pomoc lekarza rodzinnego; skierowanie do specjalisty lub szpitala nie jest konieczne.