Co to są reakcje poprzetoczeniowe?

Transfuzja krwi może być ważna i konieczna dla pacjentów z ciężkimi chorobami. Rocznie wykonuje się miliony transfuzji krwi; powikłania są rzadkie. Jeśli jednak już wystąpią, w większości przypadków reakcje poprzetoczeniowe są nieszkodliwe i szybko mijają samoistnie, w rzadkich przypadkach mogą być jednak bardzo poważne.

Reakcje poprzetoczeniowe często można przypisać reakcji układu odpornościowego pacjenta na substancje zawarte w przetoczonej krwi. Substancje te mogą same w sobie wywołać chorobę.

Osoby otrzymujące transfuzję muszą zostać poinformowane o możliwych powikłaniach. W przypadku złego samopoczucia po transfuzji krwi należy natychmiast skontaktować się z personelem medycznym. W przypadku stwierdzenia reakcji poprzetoczeniowej należy koniecznie zgłosić ten fakt personelowi szpitala.

Objawy

Gorączkowa niehemolityczna reakcja poprzetoczeniowa.  Najczęstszym z powikłań transfuzji krwi jest gorączkowa niehemolityczna reakcja poprzetoczeniowa, w której w ciągu kilku godzin pojawia się gorączka i dreszcze. Jest to zazwyczaj nieszkodliwy stan, który nie wymaga leczenia. Występuje często u osób, które miały wielokrotne transfuzje krwi oraz u kobiet po ciąży.

Reakcje alergiczne. Możliwe są również reakcje alergiczne, które objawiają się głównie wysypką skórną lub pokrzywką. Reakcje alergiczne mogą być uciążliwe, ale rzadko są niebezpieczne. Niektórzy pacjenci cierpią z powodu zwężenia dróg oddechowych i duszności.

Ostry odczyn hemolityczny. Bardzo rzadkim, ale poważnym powikłaniem transfuzji krwi jest ostry odczyn hemolityczny, w którym układ odpornościowy biorcy niszczy czerwone krwinki w otrzymanej krwi. Najczęstsze objawy to uczucie ciepła w kończynie górnej po stronie wlewu, ból w tylnej części lędźwi, ból głowy, uciskający ból w klatce piersiowej, gorączka, dreszcze i czerwone zabarwienie moczu. W ciężkich przypadkach, gdy organizm nie jest wystarczająco zaopatrywany w krew, może dojść do wstrząsu krążeniowego. Mózg i nerki są szczególnie wrażliwe na słabe krążenie. W związku z tym dochodzi do zaburzeń świadomości i człowiek stopniowo traci przytomność. Pogorszenie czynności nerek prowadzi do zmniejszania ilości wytwarzanego moczu, aż do bezmoczu. W takiej sytuacji organizm stara się dostarczyć jak najwięcej krwi do najważniejszych narządów, skóra ma drugorzędne znaczenie i w konsekwencji otrzymuje niewiele krwi, dlatego staje się zimna, blada i wilgotna. Serce stara się pompować więcej krwi do organizmu, dlatego tętno wzrasta. Ponadto spada ciśnienie tętnicze. Jest to stan zagrażający życiu, który wymaga jak najszybszego podjęcia leczenia.

Ostre poprzetoczeniowe uszkodzenie płuc. Jest to kolejne rzadkie powikłanie, które ujawnia się w ciągu sześciu godzin od transfuzji krwi. Przeciwciała we krwi dawcy aktywują układ odpornościowy biorcy, powodując masywny obrzęk płuc — płuca wypełniają się płynem, co bardzo utrudnia oddychanie. Stwierdzono, że osocze krwi kobiet, które były kilkakrotnie w ciąży, może zawierać większe ilości takich przeciwciał. Dlatego zaleca się stosowanie głównie osocza mężczyzn.

Przeciążenie układu krążenia. Przeciążenie układu krążenia oznacza, że objętość przetaczanej krwi przekracza możliwości absorpcyjne biorcy. Problem ten często występuje u pacjentów z chorobami serca i płuc, niewydolnością nerek lub przewlekłą niedokrwistością, a także u bardzo małych dzieci i osób starszych.

W latach 80. i 90. istniały duże obawy dotyczące przenoszenia zakaźnych chorób wirusowych poprzez przetaczaną krew. Wątpliwości te dotyczyły w szczególności HIV, zapalenia wątroby typu B i zapalenia wątroby typu C. Aby zmniejszyć ryzyko, zebrano informacje na temat przenoszenia zakażeń przez krew i zasady kwalifikacji dawców krwi. Wykonuje się też badania krwi pod kątem najczęstszych chorób przenoszonych przez krew. Ryzyko przeniesienia zakażenia przez krew jest obecnie bardzo niskie. W wielu biedniejszych krajach sytuacja wygląda jednak zupełnie inaczej. Po otrzymaniu transfuzji krwi w kraju spoza Europy lub USA należy skonsultować się z lekarzem, aby upewnić się, że nie doszło do przeniesienia zakażenia.

Diagnostyka

Rozpoznanie zazwyczaj ustala się na podstawie objawów, badania lekarskiego, badania laboratoryjnego krwi i ewentualnie próbki moczu.

Leczenie

Leczenie zależy od konkretnej reakcji na transfuzję krwi. Zasadniczo transfuzję krwi należy natychmiast przerwać, jeśli jeszcze trwa. Nieznaczna gorączka nie wymaga leczenia, jeśli nie występują inne dolegliwości. Lekarz określa, jakie leczenie należy zastosować.

Dodatkowe informacje

• Transfuzja krwi
• HIV i AIDS
• Zapalenie wątroby typu B
• Zapalenie wątroby typu C
• Reakcje poprzetoczeniowe — dla lekarzy