Co to jest ostry zespół wieńcowy?

Ostry zespół wieńcowy jest stanem zagrażającym życiu, wywołanym przez nagłe zablokowanie jednej lub więcej tętnic wieńcowych. Charakterystycznym objawem jest silny ból lub ucisk w klatce piersiowej, który może promieniować do takich miejsc jak lewe ramię, żuchwa, bark, brzuch, czy inne obszary bliskie sercu. Warto zwrócić uwagę, że ból w klatce piersiowej nie zawsze musi występować, szczególnie u osób z cukrzycą, u osób starszych i kobiet. Pozostałe symptomy mogą obejmować duszność, nudności, nadmierne pocenie się, zawroty głowy oraz ogólne złe samopoczucie aż do nasilonego lęku z obawą przed śmiercią. Możliwe są również objawy początkowe takie jak znużenie, zaburzenia snu i zadyszka.

W ramach ostrego zespołu wieńcowego wyróżnia się różne obrazy kliniczne o zróżnicowanym nasileniu, których wspólnym objawem jest ostry ból w klatce piersiowej. Do tej grupy należą zawał serca ze zmianami w EKG (zawał mięśnia sercowego z uniesieniem odcinka ST, znany jako STEMI), bez takich zmian (zawał mięśnia sercowego bez uniesienia odcinka ST, NSTEMI) oraz niestabilna dławica piersiowa. Chociaż początkowe leczenie tych stanów jest podobne, ostateczne rozróżnienie między tymi formami jest często możliwe tylko w dalszym etapie diagnostyki. Dlatego też w medycynie ratunkowej wszystkie te stany są klasyfikowane pod wspólnym terminem „ostry zespół wieńcowy".

Przyczyny

Ostry zespół wieńcowy jest stanem wywołanym przez zwężenie lub zablokowanie jednego z naczyń wieńcowych, które dostarczają krew bogatą w tlen do mięśnia sercowego. Częstą przyczyną tego zjawiska jest oderwanie złogów tłuszczowych z wewnętrznej ściany naczynia, co prowadzi do powstania zakrzepu krwi i zablokowania przepływu w naczyniu. W rezultacie, tkanki położone za miejscem zablokowanego naczynia są pozbawione dopływu tlenu, co prowadzi do ich uszkodzenia.

Różne postacie ostrego zespołu wieńcowego odzwierciedlają inny zakres ograniczenia przepływu krwi. W najłagodniejszej formie, niestabilnej dławicy piersiowej, występuje przede wszystkim dyskomfort w klatce piersiowej bez trwałego uszkodzenia mięśnia sercowego. Z kolei zawał mięśnia sercowego bez uniesienia odcinka ST charakteryzuje się zmianami w pomiarach laboratoryjnych, takich jak poziom troponiny, które wskazują na uszkodzenie serca, ale bez wyraźnych zmian w EKG. W najcięższej postaci, zawału mięśnia sercowego z uniesieniem odcinka ST, obserwuje się zmiany w EKG świadczące o śmierci komórek mięśnia sercowego. Uszkodzona tkanka serca z czasem jest zastępowana przez tkankę bliznowatą, która nie posiada zdolności do skurczu. W rezultacie, funkcja serca jako pompy krwi w organizmie jest ograniczona. Dlatego tak ważne jest szybkie rozpoznanie i leczenie ostrego zespołu wieńcowego, aby minimalizować trwałe uszkodzenie serca i zachować jego funkcję jako "pompy".

Serce z naczyniami wieńcowymi i zawałem

Rozpoznanie

Ostry zespół wieńcowy jest traktowany jako tymczasowe rozpoznanie, które początkowo opiera się na przypuszczeniu wynikającym z obecności charakterystycznych objawów. Pacjenci z podejrzeniem ostrego zespołu wieńcowego są natychmiast kierowani do szpitala w celu dalszej diagnostyki i leczenia.

Podstawowe badania, które są kluczowe w nagłych przypadkach, to elektrokardiogram (EKG) oraz badania krwi, w tym między innymi poziom troponiny sercowej. Wyniki tych badań są decydujące dla dalszego postępowania medycznego. Podwyższony poziom troponiny jest istotnym wskaźnikiem zawału serca, co wymaga natychmiastowej reakcji medycznej. W zależności od zaawansowania choroby i ocenianego ryzyka, pacjent może zostać poddany dodatkowym badaniom, takim jak echokardiografia (badanie ultrasonograficzne serca) lub cewnikowania serca, które pomagają precyzyjnie ustalić rodzaj i zakres uszkodzenia mięśnia sercowego.

Na podstawie zebranych danych klinicznych możliwe jest ostateczne rozpoznanie, które może obejmować niestabilną dławicę piersiową, zawał mięśnia sercowego bez uniesienia odcinka ST lub zawał mięśnia sercowego z uniesieniem odcinka ST. W przypadkach, gdy objawy mogą sugerować inne przyczyny, rozważane są również alternatywne diagnozy, co pozwala na zastosowanie najbardziej odpowiedniego leczenia.

Leczenie

W przypadku ostrego zespołu wieńcowego, który jest stanem zagrażającym życiu, pacjenci są umieszczani na oddziałach intensywnej opieki medycznej lub oddziałach specjalizujących się w leczeniu bólu w klatce piersiowej. Monitorowanie stanu zdrowia jest kluczowe, a leczenie objawowe ma na celu łagodzenie bólu i innych dolegliwości. Stosuje się leki rozszerzające naczynia krwionośne, głównie nitroglicerynę, oraz silne środki przeciwbólowe, takie jak morfina. W celu dostarczenia dodatkowego tlenu, pacjentom często podaje się go przez wąsy tlenowe lub maskę tlenową. 
Do ważnych elementów terapii należy zapobieganie tworzeniu się zakrzepów krwi. Stosuje się leki przeciwpłytkowe, takie jak kwas acetylosalicylowy (ASA), tikagrelor, prasugrel lub klopidogrel, oraz leki przeciwzakrzepowe, na przykład heparynę. W niektórych przypadkach dodatkowo podawane są leki obniżające ciśnienie tętnicze, jak beta-blokery.

W sytuacji, gdy badania wskazują na poważne zwężenie tętnic wieńcowych, wykonuje się przezskórną interwencję wieńcową. Procedura ta polega na wprowadzeniu cienkiego cewnika do naczynia krwionośnego w pachwinie lub nadgarstku, a następnie do tętnic wieńcowych. Po podaniu środka kontrastowego i wykonaniu zdjęcia rentgenowskiego widoczne jest zwężenie, które następnie rozszerza się przez nadmuchanie balonu. W ten sposób przywraca się prawidłowy przepływ krwi do mięśnia sercowego, co może zapobiec jego dalszemu uszkodzeniu. W celu utrzymania drożności naczynia, często wszczepia się stent, czyli rurkę wykonaną z metalowej siateczki.

Po zabiegu pacjenci powinni kontynuować przyjmowanie leków przeciwpłytkowych przez 12 miesięcy, aby zapobiec zamknięciu stentu. ASA (kwas acetylosalicylowy) zazwyczaj przepisywany jest jako terapia długoterminowa. Zaleca się również przez co najmniej rok po epizodzie ostrego zespołu wieńcowego stosowanie beta-blokerów oraz statyn w celu kontrolowania poziomu cholesterolu. Taka kompleksowa opieka i monitorowanie stanu zdrowia są kluczowe dla zapewnienia najlepszego wyniku leczenia i prewencji powikłań.

Rozszerzenie balonem i założenie stentu w przypadku zwężenia naczyń

Dalsze leczenie i rokowanie

Postacie ostrego zespołu wieńcowego, w tym zawał serca, stanowią jedną z najczęstszych przyczyn zgonów na świecie. Niejednokrotnie w ciągu pierwszych godzin od pojawienia się objawów dochodzi do zaburzeń rytmu serca, które mogą prowadzić do zatrzymania krążenia i śmierci. Zniszczenie tkanki mięśnia sercowego prowadzi do trwałego osłabienia jego funkcji, co może skutkować niewydolnością serca. Dlatego szybkie rozpoznanie i wczesne leczenie są kluczowe dla ograniczenia uszkodzeń serca i poprawy rokowania.

Dzięki postępowi w medycynie, w tym ulepszeniom w opiece nad pacjentami oraz dostępności nowoczesnych technik interwencyjnych i leków, obserwuje się spadek śmiertelności związanej z ostrym zespołem wieńcowym w ostatnich dziesięcioleciach. Po przebytym zawale serca lub operacji wszczepienia pomostów aortalno-wieńcowych (by-passów) zalecany jest program rehabilitacji kardiologicznej, który pomaga pacjentom w powrocie do zdrowia i zmniejsza ryzyko kolejnych incydentów sercowych.

W okresie kilku miesięcy po epizodzie ostrego zespołu wieńcowego, pacjenci nadal znajdują się w grupie zwiększonego ryzyka. Dlatego zarówno dalsze leczenie choroby wieńcowej jak i modyfikacje stylu życia są niezwykle ważne. Zmiany te obejmują rzucenie palenia, większą aktywność fizyczną, zdrowe odżywianie, redukcję masy ciała, oraz właściwe radzenie sobie ze stresem. Dodatkowo, zaleca się pacjentom coroczne szczepienie przeciwko grypie, co może zapobiegać potencjalnym powikłaniom związanymi z przechorowaniem infekcji u osób z osłabionym sercem.

Dodatkowe informacje

• Niestabilna dławica piersiowa
• Zawał serca
• Dławica piersiowa, leczenie
• Arytmia serca
• Choroba wieńcowa
• Choroba wieńcowa, badania dodatkowe
• Choroba wieńcowa, dieta i ruch
• Dlaczego warto rzucić palenie i jak to zrobić?
• Aktywność fizyczna przy zaburzeniach układu krążenia
• Nadwaga i redukcja masy ciała — jak odnieść sukces
• Ostry zespół wieńcowy — informacje dla lekarzy

Autorzy

• Martina Bujard, dziennikarka naukowa, Wiesbaden
• Dietrich August, lekarz, Fryburg Bryzgowijski
• Aleksandra Kucharska-Janik, lekarz rezydent, Oddział Okulistyczny, MSSW (edytor)