Co to jest zapalenie żył powierzchownych (thrombophlebitis)?

Zakrzepowe zapalenie żył to zapalenie żyły powierzchownej, czyli naczynia krwionośnego, które odprowadza krew z organizmu z powrotem do serca. W ścianie naczynia chorej żyły toczy się stan zapalny na ograniczonym obszarze (kilka centymetrów), a w naczyniu tworzy się skrzep krwi (thrombus).

Zazwyczaj zapalenie żył powierzchownych nie jest poważnym stanem. W większości przypadków jest schorzeniem występującym w połączeniu z wybrzuszeniem żył powierzchownych, zwanym żylakami . Według badań zakrzepowe zapalenie żył w pewnym momencie życia dotyka nawet 10% populacji, średnio w wieku 60 lat. Częściej występuje u kobiet, które są bardziej narażone na żylaki.

Przyczyny

Żylaki są często przyczyną zapalenia żył powierzchownych nóg. Schorzenie występuje u około 70% wszystkich pacjentów posiadających żylaki.

Zakrzepowe zapalenie żył w ramionach jest zwykle wywołane przez wkłucia do wlewów dożylnych (kroplówki) lub leki wstrzyknięte do naczynia krwionośnego.

Ponadto istnieje wiele czynników powodujących nadmierną krzepliwość krwi, a tym samym prawdopodobieństwo wystąpienia zakrzepowego zapalenia żył, takich jak unieruchomienie nóg po operacjach lub podczas długich lotów, przyjmowanie tabletek antykoncepcyjnych oraz palenie papierosów. Należą do nich również poszczególne choroby przewlekłe, takie jak nowotwory oraz dziedziczne zaburzenia krzepnięcia krwi, takie jak trombofilia.

Objawy

Typowe dolegliwości wynikające z zapalenia żyły obejmują bolesność i nieprzyjemną tkliwość w okolicy chorego naczynia krwionośnego. Stopniowo pojawia się niewielka opuchlizna. Skóra jest napięta, ciepła i zaczerwieniona. Zablokowana żyła często jest zgrubiała i wyczuwalna, np. na dłoni, ramieniu lub stopie.

Opuchlizna całego podudzia lub nogi może wskazywać na zakrzepicę żył głębokich. Duszność oraz ból w klatce piersiowej mogą być oznakami przedostania się skrzepu krwi do tętnic płucnych w postaci tzw. zatorowości płucnej. Ponieważ są to potencjalnie niebezpieczne powikłania, w takich przypadkach wymagana jest pilna diagnostyka.

Diagnostyka

Objawy i wyniki badań są często jednoznaczne. Niekiedy wykonuje się również badanie ultrasonograficzne, aby wykluczyć zapalenie żył głębokich. Dalsza diagnostyka zazwyczaj nie jest konieczna.

Leczenie

Zakrzepowe zapalenie żył powierzchownych zwykle mija w ciągu jednego do dwóch tygodni. Jeśli schorzeniem są dotknięte żyły nóg, aktywność fizyczna, np. spacery, sprzyja rozpuszczeniu skrzepu krwi i ustąpieniu stanu zapalnego. Odpoczynek w łóżku, który był często zalecany w przeszłości, nie jest pomocny, a wręcz przeciwnie - sprzyja tworzeniu się skrzepów krwi! Opatrunki uciskowe również przyspieszają gojenie. Jeśli zakrzepowe zapalenie żył jest świeże, można spróbować usunąć skrzep krwi, wykonując małe nacięcie. Jeżeli przyczyną był cewnik, należy go usunąć. Do uśmierzenia bólu zwykle wystarczą podstawowe środki przeciwbólowe, takie jak ibuprofen. Ponadto, chłodzenie dotkniętego obszaru pomaga zmniejszyć stan zapalny i złagodzić ból.

Wystąpienie gorączki  może świadczyć o zakażeniu bakteryjnym skrzepu. W takim przypadku konieczna może być dalsza diagnostyka i podawanie antybiotyków. W sytuacji, gdy żyła jest zatkana na długim odcinku, lub dolegliwością są dotknięte duże i głębokie żyły albo pacjent jest przykuty do łóżka, zaleca się podawanie inhibitora krzepnięcia krwi (leku rozrzedzającego krew) przez ograniczony czas.

Rokowanie

Zazwyczaj zapalenie żył powierzchownych goi się bez leczenia. W poważniejszych przypadkach rozpuszczenie skrzepu przyspiesza się, podając leki przeciwzakrzepowe. Obrzęk nogi wskazuje, że dolegliwości obejmują żyły głębokie i konieczne jest szybkie rozpoznanie. W niektórych przypadkach skrzep krwi może się przemieścić i doprowadzić do  zatorowości płucnej. Ponieważ takie powikłanie zagraża życiu, niezbędna jest dalsza diagnostyka w szpitalu.

Dodatkowe informacje

• Żylaki
• Zatorowość płucna
• Skrzep krwi w ramieniu lub nodze, zakrzepica żył głębokich
• Doustne środki antykoncepcyjne („pigułki”)
• Nadmierna krzepliwość krwi (skłonność do zakrzepicy)
• Dlaczego warto rzucić palenie i jak to zrobić?
• Zakrzepowe zapalenie żył powierzchownych – informacje dla personelu medycznego

Autorzy

• Magda Łabęcka, lekarz, Kraków (recenzent)
• Dr med. Dietrich August, Fryburg Bryzgowijski