Kardiomiopatia stresowa, nazywana inaczej zespołem złamanego serca lub kardiomiopatią takotsubo, to ostry stan, którego objawy przypominają zawał serca lub skurcz naczyń krwionośnych (dławicę piersiową), ale badania obrazowe wykazują jedynie przemijające upośledzenie czynności serca bez trwałego uszkodzenia mięśnia sercowego.

Objawy

Zwykle choroba zaczyna się nagle od szybko rozwijającego się, uciskającego bólu w klatce piersiowej oraz pojawienia się uczucia kołatania serca. U pacjentów mogą wystąpić bardzo silne trudności z oddychaniem. Objawów tych nie można odróżnić od zawału serca bez przeprowadzenia specjalnych badań. Dlatego pacjenci z tymi objawami są natychmiast przyjmowani do szpitala.

Rozpoznanie

Podczas hospitalizacji wykonuje się EKG i badania krwi lub koronarografię z kontrastem (z wstrzyknięciem środka kontrastowego do tętnic wieńcowych). Przy zawale serca widoczny jest niedokrwiony obszar, w którym co najmniej jedna tętnica wieńcowa jest zablokowana. W kardiomiopatii wywołanej stresem tętnice wieńcowe są prawidłowe. Po wstrzyknięciu środka kontrastowego do serca widać jednak, że serce nie kurczy się prawidłowo. Niektóre części mięśnia sercowego wydają się sparaliżowane i przestają funkcjonować. Wskutek tego serce pompuje do organizmu mniej krwi niż normalnie, co nazywane jest niewydolnością serca. Pacjenci odczuwają to jako zadyszkę lub duszność.

Ponad 80% pacjentów z tym rozpoznaniem to kobiety po menopauzie, najczęściej w wieku 60–75 lat. Jednak stan ten może wystąpić również u mężczyzn lub młodszych kobiet. Przyczyna nierównego występowania schorzenia między płciami nie jest znana.

Kiedy pojawia się stres?

Okazuje się, że u ponad 80% pacjentów przed chorobą występowały wyzwalające czynniki stresowe. Najczęstszą formą stresu, działającego jako wyzwalacz, jest połączenie stresu fizycznego i psychicznego (np. w przypadku choroby, obciążeń lub zdarzeń losowych). Prawdopodobnie jednak chorobę tę może wywołać każdy rodzaj stresu, jeśli obciążenie stresem jest wystarczająco silne.

Nadmierny stres prowadzi do zwiększonej produkcji adrenaliny (hormonu stresu) i podobnych substancji w organizmie, co, jak się uważa, zbyt mocno stymuluje serce, powodując stan wyczerpania i upośledzenie czynności narządu. 

Leczenie

W sytuacji ostrej niewydolności serca pacjenci są leczeni poprzez suplementację tlenu w połączeniu z różnymi lekami, co powinno ułatwić pracę serca. W większości przypadków prowadzi to do szybkiego złagodzenia objawów. Jednocześnie ważne jest, aby przepracować i złagodzić silną reakcję na stres. Dzięki temu leczeniu większość pacjentów odzyskuje prawidłową czynność serca po upływie 1–4 tygodni.

Rokowanie

• Zdecydowana większość (98%) wraca do zdrowia. Jednak w ostrej fazie istnieje ryzyko arytmii i nagłego zgonu: Analiza przebiegu tej choroby u 136 pacjentów wykazała, że trzech z nich (2%) zmarło podczas hospitalizacji. U osób, które przejdą fazę ostrą, czynność serca wraca do normy, a leczenie farmakologiczne jest niezbędne tylko przez kilka tygodni.
• W przypadku nowych epizodów stresu istnieje ryzyko nawrotu. We wspomnianej grupie 136 pacjentów u 10 z nich w ciągu pierwszych dwóch lat po pierwszym epizodzie nastąpił nawrót choroby.
• Wyniki sugerują również, że u pacjentów nieznacznie wzrasta ryzyko innych chorób układu, krążenia, udarów lub TIA. Dlatego zaleca się kontrolowanie ciśnienia tętniczego i innych czynników ryzyka.

Autorzy

• Philipp Ollenschläger, dziennikarz medyczny, Kolonia
• Aleksandra Kucharska-Janik, lekarz rezydent, Oddział Okulistyczny MSSW (edytor)