Content

Informacje ogólne

Definicja

• Widoczne powiększenie obwodu kończyny spowodowane nagromadzenie płynu (limfy lub płynu śródmiąższowego) w tkankach nóg.¹
  
  • ostry obrzęk na przykład po ostrym urazie; obrzęk przewlekły utrzymujący się przez trzy miesiące lub dłużej².
• Nieswoiste wyniki badania fizykalnego, liczne możliwe przyczyny miejscowe lub ogólnoustrojowe.

Epidemiologia

• Istnieje niewiele danych epidemiologicznych dotyczących częstości występowania obrzęku nóg jako przyczyny konsultacji u lekarza rodzinnego.
  • Szacowana częstość występowania w praktyce lekarza rodzinnego wynosi 4–8%.
• Obrzęk nóg jako powód porady nie jest osobno wymieniany w dostępnych statystykach.
• Najczęstszą przyczyną u pacjentów powyżej 50. roku życia jest prawdopodobnie niewydolność żylna.¹

Patofizjologia

• Woda zawarta w organizmie znajduje się w przestrzeni wewnątrzkomórkowej i zewnątrzkomórkowej.
• Na przestrzeń zewnątrzkomórkową (zawierającą 1/3 wody całkowitej organizmu) składają się:³
  • wewnątrznaczyniowa objętość osocza (25%)
  • przestrzeń śródmiąższowa (75%).
• W normalnych okolicznościach panuje równowaga między filtracją z przestrzeni wewnątrznaczyniowej do śródmiąższu (interstitium) a transportem limfy ze śródmiąższu z powrotem do układu naczyniowego.
• W wyniku zaburzenia równowagi dochodzi do wzrostu objętości płynu śródmiąższowego i powstania obrzęku.
• Mechanizmy prowadzące do zaburzenia równowagi między przestrzenią wewnątrznaczyniową a śródmiąższową:⁴
  • zwiększone hydrostatyczne ciśnienie w naczyniach włosowatych
  • zwiększona objętość osocza
  • zmniejszone ciśnienie onkotyczne w osoczu (hipoalbuminemia)
  • zwiększona przepuszczalność naczyń włosowatych
    • uszkodzenie struktury ochronnej śródbłonka naczyń - glikokaliksu (glycocalyx shedding); zwiększona przepuszczalność naczyń, najczęściej przez: stany zapalne, stres oksydacyjny, sepsę, cukrzycę²
  • zmniejszony transport limfy.
• Typowe rodzaje obrzęków to:
  • Obrzęk żylny
    • płyn o niskiej lepkości i niskiej zawartości białka gromadzący się w śródmiąższu z powodu zwiększonej filtracji
    • prawidłowy układ limfatyczny nie jest już w stanie skorygować zwiększonej ilości płynu.
  • Obrzęk limfatyczny
    • bogaty w białko płyn śródmiąższowy gromadzący się z powodu dysfunkcji układu limfatycznego.
  • Starzenie się powoduje patologiczne zmiany strukturalne i funkcjonalne zarówno naczyń żylnych, jak i naczyń limfatycznych, zwiększając ryzyko przewlekłego obrzęku.²
• Pomimo swojej nazwy obrzęk tłuszczowy to bardziej zaburzenie dystrybucji tłuszczu niż rzeczywisty obrzęk.

ICD–10

• R22 Umiejscowiony obrzęk, guzek, guz skóry i tkanki podskórnej
  • R22.4 Zlokalizowany obrzęk, guz i guzek w obrębie kończyny dolnej
• R60.9 Obrzęk, nieokreślony.

Diagnostyka różnicowa

Jednostronne obrzęki – postacie ostre

Zakrzepica żył głębokich (ZŻG)

• Powstawanie skrzeplin w żyłach miednicy, nóg lub podudzi.
• Czynniki predysponujące: stan po zakrzepicy, trombofilia, zaburzenia predysponujące (np. nowotwór złośliwy), długotrwałe unieruchomienie, ciąża, wcześniejsza operacja.
• Typowe objawy obejmują obrzęk, ból, uczucie napięcia skóry, sinicę, zwiększone ucieplenie kończyny, wyraźniej widoczne żyły
  • objaw Homansa: zgięcie grzbietowe stopy powoduje ból; objaw o ograniczonej czułości i specyficzności.
• Kliniczne prawdopodobieństwo wystąpienia ZŻG można systematycznie określać poprzez przyznawanie punktów w skali Wellsa
  • decyzja odnośnie konieczności dalszych badań, takich jak D-dimery lub USG.

Róża

• Ostre, bakteryjne, nieropne zakażenie skóry właściwej z udziałem naczyń limfatycznych, wywołane zazwyczaj przez paciorkowce beta-hemolizujące grupy A.
• Typowy obraz kliniczny: ostro ograniczone zaczerwienienie skóry, obrzęk, napięta skóra, ból, gorączka, ewentualnie dreszcze.
• W badaniach laboratoryjnych wzrost wartości OB, CRP, liczby leukocytów.

Ropowica

• Ostre ropne zakażenie tkanki podskórnej o różnej głębokości, szerzące się bez wyraźnych grani.
• Często zaczyna się jako powikłanie po (niewielkim) urazie, z gorączką i bólem.
• Intensywny ból (często pulsujący), obrzęk, czerwonawo–sinawe przebarwienia i nadmierne ucieplenie skóry, ewentualnie powiększenie węzłów chłonnych.
• Brak ostrego odgraniczenia od zdrowej skóry (w przeciwieństwie do róży).

Naderwanie włókien mięśni z krwiakiem

• Naderwanie włókien mięśni, np. z powodu nagłego obciążenia mięśni łydki.
• Wydatny obrzęk z powstaniem krwiaka podpowięziowego, ewentualnie zapadnięty krwiak w kształcie półksiężyca pod kostką po 3–4 dniach.

Obrzęk pourazowy 

• Przejściowe występowanie obrzęków po stłuczeniach, skręceniach, operacjach, itp.
• Charakterystyczne jest natychmiastowe pojawienie się obrzęku w miejscu urazu.
• W przypadku powstania dużego obrzęku/krwiaka istnieje ryzyko rozwoju zespołu ciasnoty przedziałów powięziowych.

Obrzęk towarzyszący zapaleniu stawów/aktywnej chorobie zwyrodnieniowej stawów

• Miękki obrzęk towarzyszący.
• W obszarze dotkniętego stawu:
  • nadmierne ucieplenie, zaczerwienienie
  • tkliwość i ból podczas ruchu
  • wysięk.

Pęknięta torbiel Bakera

• Nagły ból w proksymalnej części łydki.
• Późniejszy obrzęk podudzia z zaczerwienieniem i nadmiernym uciepleniem z powodu reakcji zapalnej.
• W wywiadzie możliwa uciążliwa oporność w przestrzeni podkolanowej, wysięk w stawie kolanowym.

Jednostronne obrzęki – postacie przewlekłe

Przewlekła niewydolność żylna

• Przewlekła niewydolność żylna może również prowadzić do obrzęków obustronnych, ale często są one rozmieszczone asymetrycznie.
• Zaawansowane zaburzenia czynnościowe układu żylnego z:
• obrzękami
• zmianami skórnymi
• owrzodzeniami.
• Spowodowane głównie przez żylaki lub wtórnie w przebiegu zespołu pozakrzepowego, rzadziej wrodzone.
• Objawy: uczucie ciężkości i zmęczenia nóg, uczucie mrowienia, uczucie pieczenia, świąd, skurcze mięśni, ból, pulsowanie.
• Badanie fizykalne: ciastowaty obrzęk, zmiany skórne (sucha, cienka, przebarwiona, zapalenie skóry, twardzinopodobne stwardnienie skóry, zanik biały, wyprysk, wieniec rozstrzeni żylnych okołopodeszwowych (corona phlebectatica paraplantaris), owrzodzenie⁵.

Żylne zespoły uciskowe

• Ucisk żył miednicy lub kończyn dolnych spowodowany masą, np.:
  • guzem
  • tętniakiem
  • włóknieniem zaotrzewnowym.

Obrzęk limfatyczny

• Choroba przewlekła spowodowana niewydolnością układu limfatycznego, który nie jest w stanie prawidłowo odprowadzać chłonki.
• Pierwotny obrzęk limfatyczny (rzadko):
  • Wynika z predyspozycji genetycznych.
  • Zawsze występuje asymetrycznie.
  • Powstaje od strony dystalnej  do proksymalnej
  • Palce stóp z dodatnim objawem Stemmera; nie można uchwycić (podnieść) fałdu skóry na grzbiecie zwykle drugiego palca stopy z powodu pogrubienia i zwłóknienia tkanek.
  • Jako dodatkowe zmiany skórne występują słoniowacizna i hiperkeratozy.
• Wtórny obrzęk limfatyczny (zapadalność 0,13–2%)
  • Obrzęk limfatyczny związany z otyłością
    • Obecnie najczęstsza forma wtórnego obrzęku limfatycznego.
    • O formie tej mówi się wtedy, gdy otyłość jest jedyną przyczyną obrzęku. Wiadomo jednak, że otyłość pogarsza wszystkie pierwotne i wtórne obrzęki limfatyczne.
  • Stan po leczeniu guza nowotworowego (operacja z usunięciem węzłów chłonnych, radioterapia).
  • Nawracające zapalenia, np. róża. 
  • Inne urazy i uszkodzenia mechaniczne np. głębokie rany, oparzenia.
• Klasyfikacja stadiów:
  • 0: stadium subkliniczne
  • I: miękka konsystencja, uniesienie kończyny eliminuje obrzęk
  • II: wtórne zmiany w tkankach, brak odwracalności przez uniesienie
  • III: deformujący, twardy obrzęk.

Zanikowe zapalenie skóry kończyn (acrodermatitis atrophicans)

• Późny początek boreliozy, zwykle występuje miesiące lub lata po ukąszeniu przez kleszcza.⁶
• Początkowe stadium z obrzękiem i naciekiem oraz czerwonawym zabarwieniem skóry, w przebiegu zabarwienie od sinawo–czerwonego do brązowawego z zanikiem skóry.⁶
• W ponad połowie przypadków są opisywane parestezje i allodynia.⁶

Obrzęki obustronne – postacie ostre

• Nagłe zaostrzenie choroby podstawowej, np. niewydolności serca lub niewydolności nerek.
• Zakrzepica żyły głównej dolnej, obustronna zakrzepica miednicy lub zakrzepica żył głębokich nogi.

Obrzęki obustronne – postacie przewlekłe

Przewlekła niewydolność serca

• Zespół kliniczny z:
  • objawami podmiotowymi, takimi jak obniżona wydolność, łatwe męczenie, duszność
  • objawami przedmiotowymi, takimi jak poszerzenie żył szyjnych, przekrwienie płuc, obrzęki nóg.
• Przyczyną jest zmiana strukturalna lub funkcjonalna serca (w spoczynku lub pod wpływem stresu) ze:⁷
  • zmniejszoną pojemnością minutową serca i/lub
  • zwiększonym ciśnieniem napełniania.
• Obrzęki spowodowane przez:
  • zwiększone ciśnienie żylne przy niewydolności prawokomorowej
  • zatrzymanie sodu i wody z powodu wtórnego hiperaldosteronizmu.

Nadciśnienie płucne/serce płucne (cor pulmonale)

• Niedodiagnozowana przyczyna obrzęku kończyn dolnych, zwłaszcza u starszych pacjentów.⁸
• W przypadku wciąż wyrównanego nadciśnienia płucnego badanie fizykalne często nie wykazuje żadnych nieprawidłowości, a następnie w przebiegu występuje serce płucne z obrzękami jako objawem niewydolności prawokomorowej.
• Liczne przyczyny; oprócz rzadszych postaci pierwotnych, głównie konsekwencja zaburzeń lewokomorowych, zaburzeń płucnych/niedotlenienia (w tym bezdechu sennego) i zatorowości płucnej.

Przyczyny nerkowe

• Przeciążenie płynami w przypadku:
  • ostrej niewydolności nerek
  • przewlekłej choroby nerek ze schyłkową niewydolnością nerek.
• W przebiegu zespołu nerczycowego (np. przy kłębuszkowych zapaleniach nerek, cukrzycy), zdefiniowanego jako:
  • białkomocz >3,5 g/24 h
  • hipoalbuminemia
  • hiperlipidemia
  • obrzęki.

Niewydolność wątroby

• Najczęstszym wiodącym objawem jest wodobrzusze, ale często występują również obrzęki nóg.
• Obrzęki spowodowane przez:
  • hipoalbuminemię
  • wtórny hiperaldosteronizm z zatrzymaniem wody i soli.
• Ponadto mogą również wystąpić objawy wątrobowe, splenomegalia, żółtaczka.

Hipoalbuminemia

• Albumina jest ważna dla utrzymania ciśnienia onkotycznego.
• Przyczyny hipoalbuminemii:
  • Zmniejszona zawartość białka w diecie: zespół niedożywienia.
  • Zmniejszone wchłanianie białka w jelitach: zaburzenia wchłaniania.
  • Pokarmowa utrata białka – enteropatia wysiękowa, m.in. przy:
  • chorobie Leśniowskiego–Crohna
  • wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego
  • celiakii
  • chorobie Whipple'a
  • niedokrwiennym zapaleniu jelita grubego
  • chorobie Ménétriera.
  • Utrata białka z moczem
    • zespół nerczycowy (patrz wyżej).
  • Zmniejszona synteza białek
    • niewydolność wątroby (patrz wyżej).

Choroby tarczycy

• Obrzęk śluzowaty przy zaawansowanej hipotyreozie
  • odkładanie się glikozaminoglikanów (mucyny) w skórze i tkance podskórnej
  • obrzęk nieciastowaty.
• Obrzęki w przebiegu niewydolności serca przy hipotyreozie.

Hiperkortyzolizm (zespół Cushinga)

• W około 60% przypadków współistnieją obrzęki

  • retencji sodu i wody, utrudniony odpływ żylny (otyłość), możliwa też niewydolności serca.

Obrzęk polekowy

• Obrzęki często są reakcjami niepożądanymi na leki, takie jak m.in:
  • antagoniści wapnia (niedobory dehydrogenazy)
  • NLPZ
  • glikokortykosteroidy
  • estrogeny
  • leki przeciwdepresyjne i przeciwpsychotyczne
  • i inne.

Obrzęk tłuszczowy

• Obrzęk tłuszczowy wynika przede wszystkim z nieprawidłowego rozmieszczenia tkanki tłuszczowej
  • istnieje tendencja do zatrzymywania płynów z formami przejściowymi do obrzęku limfatycznego, którą zwykle uwzględnia się w diagnostyce różnicowej obrzęków nóg.
• Występuje niemal wyłącznie u kobiet.
• Symetryczny wzór rozmieszczenia, charakterystyczną cechą jest brak zajęcia stóp.
• Bóle w badaniu palpacyjnym lub samoistne, nasilające się w ciągu dnia, uczucie ciężkości, napięcia i „pełności” nóg.
• Po uciśnięciu skóry nie zostaje zagłębienie.
• Skłonność do krwiaków (kruchość naczyń).

Ciąża

• Często również w ciąży o prawidłowym przebiegu – szczególnie w II i III trymestrze.
• Zwiększone zatrzymanie wody i soli.
• Ucisk żyły głównej/żył miednicy w późniejszej fazie ciąży.
•  Obrzęki przy stanie przedrzucawkowym z triadą objawów
• nadciśnienie tętnicze
• białkomocz
• obrzęk.

Obrzęk przedmiesiączkowy

• Występowanie wyłącznie w drugiej połowie cyklu.
• Obustronny, miękki, symetryczny obrzęk.
• Możliwy współistniejący obrzęk dłoni, piersi.

Obrzęk idiopatyczny (ang. idiopathic edema)

• Przewlekły obrzęk, którego nie da się wyjaśnić inną chorobą.
• Dotyczy tylko kobiet i należy go odróżnić od obrzęku przedmiesiączkowego.
• Prawdopodobny związek z zaburzeniami regulacji gospodarki wodnej i hormonalnej oraz zaburzeniem naczyń.
• Typowy jest wzrost masy ciała w ciągu dnia przy niskim wydalaniu moczu, a następnie nykturia.
• Obrzęk jest słabo widoczny, występują uogólnione objawy napięcia.
• Objawy napięcia zmieniają się w ciągu dnia.
  • Rano głównie górna połowa ciała.
  • Popołudnie/wieczór głównie dolna połowa ciała.
• Rozpoznanie przez wykluczenie.

Diagnostyka

• W przypadku jednostronnego obrzęku kończyny dolnej często konieczne jest przeprowadzenie diagnostyki różnicowej jeszcze tego samego dnia.
• W przypadku obustronnego obrzęku nóg stopniowana diagnostyka różnicowa jest zwykle możliwa w ciągu kilku dni lub kilku tygodni.
  • Wyjątek: np. ostra dekompensacja czynności serca lub nerek.

Wywiad lekarski

Obrzęki

• Czas trwania:
  • ostre (<72 h)
  • stopniowo nasilające się
  • przewlekłe.
• Symetryczność:
  • jednostronne
  • obustronne.
• Umiejscowienie:
  • obszar kostki, podudzia, ud
  • zajęcie/wykluczenie grzbietu stopy, palców stóp.
• Zależność od pozycji:
  • poprawa podczas ułożenia w pozycji podwyższonej kończyny (np. przy przewlekłej niewydolności żylnej) lub brak poprawy (np. w przypadku obniżonego ciśnienia onkotycznego – hipoalbuminemii).
• Związek z cyklem menstruacyjnym.

Inne objawy

• Uczucie ciężkości.
• Ból lub dyskomfort.
• Świąd.
• Duszność, arytmia, nadciśnienie tętnicze, objawy dławicy piersiowej.
• Przyrost masy ciała, utrata masy ciała.
• Wielomocz/bezmocz.
• Gorączka.

Aktualny wywiad lekarski

• Unieruchomienie, niedawny zabieg chirurgiczny.
• Uraz, uszkodzenie skóry.
• Ciąża.
• Zmiana leków.

Wcześniejsze występowanie w wywiadzie

• Wcześniejsze obrzęki o wyjaśnionej/niewyjaśnionej przyczynie.
• Zakrzepica, zaburzenia krzepnięcia krwi.
• Choroby serca, niewydolność serca.
• POChP, zespół bezdechu sennego.
• Przewlekła choroba nerek, niewydolność nerek.
• Choroby wątroby.
• Choroby jelit.
• Nowotwór złośliwy (operacja, radioterapia, chemioterapia).
• Choroba tarczycy.
• Operacje w obrębie jamy brzusznej i miednicy.

Leki

• Liczne leki, których reakcją niepożądaną są obrzęki, w szczególności:
  • Antagoniści wapnia
    • zwłaszcza dihydropirydyny, obrzęk nawet u 50% pacjentów.⁹
  • NLPZ.
  • Glikokortykosteroidy.
  • Estrogeny.
  • Leki przeciwdepresyjne, przeciwpsychotyczne.
  • Inne.
• Obrzęk wywołany lekami moczopędnymi
  • Stosowanie leków moczopędnych (prawdopodobnie w połączeniu ze środkami przeczyszczającymi) ze względów estetycznych, zwłaszcza przez młode kobiety, może prowadzić do obrzęków poprzez aktywację układu renina–angiotensyna–aldosteron i samego ADH.

Badanie fizykalne

Cechy obrzęku

• Jednostronny/obustronny?
• Raczej dystalny/proksymalny?
• Miejscowy/cała noga?
• Konsystencja (miękka, ciastowata, sprężysta; łatwo odkształcalny, zbity, elastyczny)?
• Możliwość uciśnięcia?
  • Możliwość uciśnięcia przy zwiększonym ciśnieniu kapilarnym i/lub niskim ciśnieniu onkotycznym wskazuje na patofizjologię obrzęku:
    • Np. zakrzepicę żył głębokich, przewlekłą niewydolność żylną, niewydolność serca.^1,4
      
    • Wczesny obrzęk limfatyczny (płyn bogaty w białko przed rozpoczęciem zwłóknienia) często nadal z możliwością uciśnięcia.⁴
      • Możliwość uciśnięcia nie wyklucza zatem obrzęku limfatycznego.⁴
  • Obrzęk śluzowaty, obrzęk tłuszczowy, zaawansowany obrzęk limfatyczny niepodatny na ucisk.¹
    
• Tkliwość?
  • Zakrzepica żył głębokich, obrzęk tłuszczowy tkliwy?¹
  • Obrzęk limfatyczny zwykle nie jest tkliwy.¹
• Zaczerwienienie (np. zapalenie skóry, róża)?
• Nadmierne ucieplenie (np. zakrzepica żył głębokich, róża, ropowica)?
• Zmiany pigmentacyjne (np. hemosyderoza, zanik biały przy przewlekłej niewydolności żylnej)?
• Twardzinopodobne stwardnienie skóry (przewlekła niewydolność żylna)?
• Owrzodzenie podudzi (przewlekła niewydolność żylna)?
• Żylaki (przewlekła niewydolność żylna)?
• Zgrubienie skóry (np. obrzęk śluzowaty, zaawansowany obrzęk limfatyczny)?
• Brodawczakowatość (obrzęk limfatyczny)?
• Ocena stóp (zajęte przy obrzęku tłuszczowym)?
• Dodatni objaw Stemmera (wskazujący na obrzęk limfatyczny)?
  • Objaw Stemmera jest dodatni, jeśli nie można uchwycić (podnieść) fałdu skóry na grzbiecie zwykle drugiego palca stopy z powodu pogrubienia i zwłóknienia tkanek.

Badanie fizykalne

• Masa ciała/wskaźnik BMI.
• Temperatura.
• Tętno.
• Objawy niewydolności serca:
  • poszerzenie żył szyjnych
  • przekrwienie płuc
  • zastoinowa wątroba
  • wysięk opłucnowy.
• Objawy niewydolności wątroby:
  • żółtaczka
  • naczyniaki gwiaździste (spider naevi)
  • splenomegalia
  • wodobrzusze.
• Objawy przewlekłej choroby nerek, niewydolności nerek
  • blady kolor skóry
  • nadciśnienie tętnicze.
• Objawy wskazujące na nowotwór złośliwy
  • badanie węzłów chłonnych.
• Objawy wskazujące na choroby tarczycy
  • wypadanie włosów, drżenie.
• Punkty wnikania zakażenia (np. róży)
  • grzybica międzypalcowa, małe rany.
• Objawy zapalenia stawów/aktywnej choroby zwyrodnieniowej stawów
  • zaczerwienienie, nadmierne ucieplenie, tkliwość, wysięk.

Badania uzupełniające w praktyce lekarza rodzinnego

EKG

• Zmiany wskazujące na chorobę wieńcową, nadciśnieniową chorobę serca, przewlekłe przeciążenie prawej komory serca.
• Zobacz także artykuły:
  • EKG, lista kontrolna
  • EKG: zmiany załamka P, Zespół QRS i odcinek ST.

Badania laboratoryjne

• Krew:
  • kreatynina, eGFR (niewydolność nerek, przewlekła choroba nerek)
  • albumina (hipoalbuminemia)
  • AST, ALT, bilirubina, (niewydolność wątroby)
  • INR (niewydolność wątroby)
  • TSH (choroby tarczycy)
  • NT–pro–BNP (niewydolność serca)
  • D-dimery (ZŻG, zatorowość płucna) – badanie niedostępne w POZ
  • OB, CRP (choroby zapalne).

• Mocz
  • Paski testowe do badania moczu (białko, erytrocyty).
  • Białkomocz (stosunek albuminy do kreatyniny, stosunek białka do kreatyniny).

USG jamy brzusznej

• Strukturalne zaburzenie nerek, wątroby.

Spirometria

• Choroby płuc/układu oddechowego.

Diagnostyka specjalistyczna 

Ultrasonografia dopplerowska żył kończyn dolnych/kończyn dolnych

• Zakrzepica żył głębokich.
• Przewlekła niewydolność żylna.
• Krwiak.
• Torbiel Bakera.

RTG klatki piersiowej

• Zmiany zastoinowe płuc, choroba płuc.

Polisomnografia

• Zespół bezdechu sennego.

Echokardiografia

• Niewydolność serca, nadciśnienie płucne, serce płucne.

TK/RM

• Zakrzepica żył miednicy, zaburzenia brzuszne przy ucisku żyły.

Scyntygrafia węzłów chłonnych

• Obrzęk limfatyczny.¹⁰

•  

Postepowanie i zalecenia

Wskazania do skierowania do specjalisty / szpitala

• Dalsze badanie przez specjalistów lub przyjęcie do szpitala w zależności od podejrzewanego rozpoznania.

Ogólne informacje o leczeniu

• Leczenie zależy od etiologii obrzęku.¹¹
• Jeśli to możliwe, leczenie choroby podstawowej.
• W zależności od rodzaju obrzęku uzasadnione może być następujące postępowanie:
  • ograniczenie soli (np. przy niewydolności nerek)
  • terapia lekami moczopędnymi (np. przy niewydolności serca)
  • terapia uciskowa (np. przy przewlekłej niewydolności żylnej)
  • kompleksowa terapia przeciwobrzękowa (np. przy obrzęku limfatycznym)
  • zmiana leków (np. obrzęk jako reakcja niepożądana na antagonistów wapnia).
• Leki moczopędne są zasadne tylko w przypadkach obrzęku niskobiałkowego (niewydolność serca, nerek, wątroby, hipoalbuminemia).

Leczenie specjalistyczne

• Informacje na temat terapii specjalistycznej chorób podstawowych można znaleźć w następujących artykułach:
  • Przewlekła niewydolność żylna.
  • Zakrzepica żył głębokich.
  • Róża.
  • Ropowica.
  • Niewydolność serca.
  • Nadciśnienie płucne/serce płucne (cor pulmonale).
  • Niewydolność wątroby.
  • Przewlekła choroba nerek, niewydolność nerek, zespół nerczycowy, kłębuszkowe zapalenie nerek.
  • Hipotyreoza.
  • Obrzęk limfatyczny.
  • Obrzęk tłuszczowy.
  • Torbiel Bakera.
  • Borelioza z Lyme.

Informacje dla pacjentów

Materiały edukacyjne dla pacjentów

• Obrzęk nóg (opuchnięte nogi).

Ilustracje