Co to jest ropień migdałka?

Ropień migdałka i ropień okołomigdałkowy oznaczają zakażenie gardła z gromadzeniem się ropy w migdałkach lub okolicy migdałków podniebiennych (tonsilla palatina).

Migdałki podniebienne leżą po obu stronach jamy ustno-gardłowej na ścianach bocznych, między przednim i tylnym łukiem podniebiennym. Ropnie migdałków często rozwijają się w wyniku bakteryjnego zapalenia migdałków podniebiennych.

Objawy

Choroba zwykle zaczyna się od zwykłego zapalenia gardła. Stopniowo ból gardła nasila się, gorączka rośnie i mocno pogarsza się samopoczucie. Ból po zajętej stronie z czasem staje się coraz bardziej intensywny, nasilają się również zaburzenia połykania. U niektórych chorych w ustach gromadzi się nadmiar śliny. Po zajętej stronie może wystąpić ból ucha i szczęki. Do tego dochodzi nieprzyjemny zapach oddechu i ochrypły głos/utrudnione mówienie. Niektórzy pacjenci nie mogą szeroko otworzyć ust (spastyczność szczęk). Niekiedy bolesne są również węzły chłonne szyjne po zajętej stronie. Jeśli ropień dalej rośnie, w rzadkich przypadkach mogą wystąpić duszności.

Przyczyny

Termin „ropień” oznacza odgraniczone zbiorowisko ropy w przestrzeni tkankowei. Ropień migdałka i ropień okołomigdałkowy to najczęściej zakażenia bakteryjne. 

Istnieją czynniki, które zwiększają ryzyko wystąpienia ropnia migdałka:

• Palenie tytoniu
• Niewłaściwa higiena jamy ustnej
• Częste zakażenia (m.in. wirusami opryszczki)
• Ciężkie choroby zębów lub dziąseł
• Nowotwory
• Obecność agresywnego szczepu bakterii w jamie ustnej

Częstotliwość występowania

Ropnie migdałków występują głównie u osób dorosłych i młodzieży, rzadziej u dzieci. Nie ma dokładnych danych, ale częstotliwość występowania szacuje się na ok. 40 przypadków na 100 000 osób w wieku młodzieńczym i dorosłych rocznie. Mężczyźni chorują trzy razy częściej niż kobiety. Większość zachorowań przypada na miesiące zimowe.

Badania

• Zakażenie migdałków podniebiennych stwierdza się w prostym badaniu gardła.
  
  • Migdałki i łuki podniebienne stają się asymetryczne.
  • Ropień objawia się opuchlizną.
  • Zajęty migdałek jest przesunięty ku zdrowej stronie.
  • Języczek podniebienny jest skierowany w stronę zdrową.
• Diagnozę można potwierdzić, wykonując punkcję ropnia, aby uzyskać próbkę treści ropnej.
  • Pobraną ropę poddaje się następnie badaniu bakteriologicznemu, na wypadek braku reakcji na antybiotyki pierwszego rzutu.
• Diagnostyka obrazowa
  • Badanie USG pozwala w razie wątpliwości odróżnić ropień migdałka od zakażenia okolic migdałków bez gromadzenia się ropy.
  • Wykonanie TK lub MRI zaleca się w razie podejrzenia, że zakażenie rozprzestrzeniło się poza obszar migdałka, lub obaw o powikłania w obrębie sąsiadujących naczyń i tkanek miękkich.
• Testy laboratoryjne z reguły nie są konieczne do rozpoznania choroby.
• Większość pacjentów z podejrzeniem ropnia migdałka jest kierowana do specjalisty otorynolaryngologa.

Leczenie

• Zakażenie leczy się antybiotykami.
  • Preferowaną substancją czynną jest aminopenicylina w połączeniu z inhibitorami beta-laktamaz.
  • Alternatywę mogą stanowić inne antybiotyki, takie jak klindamycyna, cefalosporyny i metronidazol.
• Leki przeciwbólowe
  • Oprócz dostępnych bez recepty środków przeciwbólowych w przypadku ropnia migdałka zmniejszyć ból i przyspieszyć gojenie mogą także kortykosteroidy. Potrzeba jednak więcej badań, aby ocenić długoterminowe efekty i działania niepożądane tych środków.
• Ewentualnie dożylne podawanie płynów, jeśli chory nie może połykać i jest odwodniony.
Często ropień migdałka znajduje się w tak zaawansowanym stadium, że trzeba go naciąć i zdrenować.
• W tym celu można wykonać miejscowe znieczulenie miejsca zakażenia.
• Następnie nacina się ropień, aby mogła wypłynąć ropa.
• W ciągu pierwszych kilku dni po zabiegu konieczne może być codzienne sprawdzanie, czy ropień nadal jest otwarty i czy się opróżnia.
• W niektórych przypadkach zaleca się chirurgiczne usunięcie zajętych migdałków (tonsilektomia).
  • Natychmiastowa operacja może przynieść korzyści u pewnych grup pacjentów:
    • pacjenci z bezdechem sennym
    • pacjenci z nawracającym zapaleniem migdałków lub ropniami migdałków
    • dzieci

Co można zrobić?

• Niezbędne jest przyjmowanie wystarczającej ilości płynów.
• Nie odstawiaj antybiotyków przed czasem, nawet jeśli dolegliwości całkowicie ustąpiły.

Rokowanie

• Przebieg choroby zależy od leczenia, a także od tego, jak szybko zostało ono wdrożone.
• Rokowanie jest zazwyczaj dobre.
  • Drenaż ropnia w połączeniu z antybiotykoterapią prowadzi do wyleczenia w ponad 90% przypadków.
  • Po rozpoczęciu leczenia powikłania występują rzadko.
  • Tylko w nielicznych przypadkach ropień rozprzestrzenia się poza migdałki.
• Po otwarciu kieszeni ropnej i jej zdrenowaniu nawroty choroby są rzadkie.

Dodatkowe informacje

• Zapalenie migdałków
• Ból gardła
• Antybiotykoterapia
• Palenie szkodzi zdrowiu.
• Ropień okołomigdałkowy — informacje dla personelu medycznego

Autorka

• Dr n. med. Hannah Brand, lekarka, Berlin
• Anna Zwierzchowska, lekarz rezydent, Kraków (edytor/recenzent)