Co to jest torbiel szyi?

Torbiele na szyi to właściwie przestrzenie wypełnione płynem, które mogą się rozwijać zarówno po bokach, jak i w centralnej części szyi. Są to struktury, które mimo że mogą wywoływać niepokój, zazwyczaj nie stanowią poważnego zagrożenia dla zdrowia.

Zauważalnie częściej torbiele szyi pojawiają się w dzieciństwie lub okresie dojrzewania. Jeśli na szyi dziecka występuje guzek, bardzo często może to być torbiel środkowa szyi, która jest drugą najczęstszą przyczyną takich zmian, zaraz po limfadenopatii (obrzęku węzłów chłonnych). Większość pacjentów jest jeszcze w wieku dziecięcym lub w okresie dojrzewania. Torbiele boczne szyi z kolei zwykle są rozpoznawane u młodzieży i młodych dorosłych, często po tym, jak urosną lub gdy pojawią się problemy z nawracającymi zakażeniami. Torbiele te występują z podobną częstotliwością u obu płci.

Przyczyny

Tarczyca

Rozwój torbieli na szyi jest ściśle związany z procesami, które zachodzą w naszym organizmie jeszcze przed urodzeniem. Torbiele boczne szyi powstają z tzw. pozostałości kieszonek skrzelowych, podczas gdy torbiele środkowe z pozostałości przewodu tarczowo-językowego, który jest drogą, jaką zawiązek tarczycy pokonuje zanim dotrze do swojego ostatecznego miejsca w dolnej części szyi. Zwykle ten przewód zanika przed ukończeniem 10. tygodnia rozwoju płodowego, ale czasami jego fragmenty mogą przetrwać. W większości przypadków nie ma to żadnych konsekwencji, ale czasami z tych pozostałości może rozwinąć się torbiel, szczególnie po przebytym zakażeniu dróg oddechowych.

Diagnostyka

Diagnostyka torbieli szyi często zaczyna się od obserwacji ich wzrostu, który jest zazwyczaj powolny. Torbiele te stają się zauważalne przeważnie w okresie nastoletnim lub na początku dorosłości. Często spostrzega się, że torbiel zwiększa swoją wielkość podczas przeziębienia lub innych infekcji.

Gdy torbiele stają się widoczne pod skórą, mogą wyglądać jak małe winogrona lub jajka, co może przyciągnąć uwagę zarówno pacjenta, jak i lekarza. Torbiele te mogą być delikatnie bolesne i czasami prowadzą do niewielkich problemów z połykaniem. W niektórych przypadkach przez małą przetokę na szyi może ujawnić się płyn z torbieli. W przypadku zapalenia, skóra nad torbielami może stać się zaczerwieniona, wrażliwa na dotyk i bolesna. 

Charakterystyczny wygląd i lokalizacja torbieli na szyi sprawiają, że diagnoza często opiera się wyłącznie na badaniu wizualnym oraz palpacyjnym, czyli na dotyku. Lekarz poprzez delikatne przesuwanie palców po obszarze szyi może wyczuć obecność i konsystencję torbieli.

Jednakże, w sytuacjach niejasnych lub gdy zachodzi potrzeba szczegółowej analizy, stosuje się zaawansowane metody obrazowania. Ultrasonografia (USG) pozwala na dokładne określenie wielkości, kształtu oraz zawartości torbieli, co jest bardzo pomocne w planowaniu dalszego leczenia. W bardziej skomplikowanych przypadkach, gdzie konieczna jest dokładniejsza diagnostyka struktur szyi, może być zalecany rezonans magnetyczny (MRI) lub tomografia komputerowa (TK).

Leczenie

Gdy tylko jest to możliwe, torbiele szyi oraz powiązane z nimi przetoki są usuwane chirurgicznie, ponieważ pozostawienie nawet niewielkich fragmentów tkanki może skutkować nawrotami problemu. Dlatego też, przed podjęciem decyzji o operacji, w sytuacjach, kiedy obecny jest stan zapalny, wskazane może być zastosowanie antybiotyków. Leczenie antybiotykami pozwala na zredukowanie zapalenia, co ułatwia rozpoznanie anatomicznych struktur szyi i dokładniejsze usunięcie torbieli. Po operacji materiał pobrany podczas zabiegu jest badany histopatologicznie, by wykluczyć możliwość obecności komórek nowotworowych, co choć jest rzadkie, stanowi istotny element diagnostyczny.

Torbiele znajdujące się w centralnej części szyi, zwłaszcza te zlokalizowane blisko tarczycy, mogą być czasami mylone z zaburzeniami tego gruczołu. Istnieje ryzyko, że podczas zabiegu chirurgicznego nieumyślnie usunięta zostanie część zdrowej tkanki tarczycy, co miałoby konsekwencje w postaci niedoczynności tarczycy.
Z tego względu operacja wymaga precyzyjnego planowania i wykonania, aby uniknąć niechcianych skutków ubocznych. Bardzo ważne jest zatem, by przed zabiegiem dokładnie zlokalizować torbiel i ocenić jej relację z tarczycą, co w praktyce może wymagać wykonania dokładnych badań obrazowych, takich jak ultrasonografia (USG) czy rezonans magnetyczny (MRI).

Rokowanie

Niepoddanie torbieli szyi leczeniu może prowadzić do stosunkowo wysokiego ryzyka wystąpienia zapalenia. Może się to zdarzyć raz, ale istnieje również ryzyko, że stan zapalny będzie się powtarzał. W skrajnych przypadkach, z zapaleniem może wiązać się tworzenie się ropnia, który w rezultacie może doprowadzić do powstania przetoki, czyli nieprawidłowego połączenia, przez które może wydostawać się płyn z wnętrza torbieli na zewnątrz.

Jednakże, gdy torbiel szyi zostanie usunięta chirurgicznie w sposób prawidłowy i kompleksowy, ryzyko jej ponownego pojawienia się jest znacznie mniejsze i wynosi około 3%. Ryzyko to rośnie do 20% w przypadkach, kiedy wcześniejsze próby usunięcia torbieli nie były w pełni skuteczne. Choć bardzo rzadko, w torbielach szyi może dojść do rozwoju nowotworu.
Ważne jest, aby podkreślić, że precyzja i doświadczenie chirurga mają kluczowe znaczenie dla zmniejszenia ryzyka nawrotu torbieli. Właściwe rozpoznanie i kompleksowe usunięcie zarówno torbieli, jak i potencjalnie tworzących się przetok, zwiększa szanse na pełne wyleczenie i minimalizuje ryzyko powikłań

Dodatkowe informacje

• Obrzęk węzłów chłonnych u dzieci
• Antybiotykoterapia
• Torbiele środkowe i boczne szyi — informacje dla personelu medycznego

Autor

• Markus Plank, MSc BSc, dziennikarz medyczny i naukowy, Wiedeń
• Aleksandra Kucharska-Janik, lekarz rezydent, Oddział Okulistyczny, Międzyleski Szpital Specjalistyczny w Warszawie (edytor)