Co to jest przewlekły niealergiczny nieżyt nosa?
Nieżyt nosa to stan zapalny błony śluzowej nosa. Zmiany zapalne błony śluzowej nosa są często spowodowane przez alergiczny nieżyt nosa (katar sienny), który jednak należy odróżnić od opisanego tutaj niealergicznego nieżytu nosa. Przyczynami tego stanu zapalnego mogą być zakażenia (przeziębienia), zmiany wywołane przez leki, polipy nosa, ciała obce itp.
Przewlekły, tj. długotrwały, nieżyt nosa charakteryzuje się dolegliwościami nosa w postaci jednego lub więcej z następujących utrzymujących się głównych objawów:
- stały lub nawracający cieknący nos,
- zatkany nos,
- powtarzające się kichanie,
- spływanie śluzu do gardła.
Prawidłowa błona śluzowa nosa wytwarza śluz, który jest niezbędny do nawilżania i oczyszczania wdychanego powietrza. Jeśli błona śluzowa jest podrażniona, wytwarzane jest więcej śluzu. Jednocześnie obrzęk powoduje zwężenie kanału dla przepływu powietrza przez nos. W rezultacie nos jest zatkany i wytwarzana jest nadmierna ilość śluzu lub wydzieliny z nosa. Z drugiej jednak strony, zanik błony śluzowej (np. wskutek niektórych leków) też może doprowadzić do podobnych dolegliwości, bowiem błona śluzowa nosa jest wtedy zbyt sucha, a jej funkcja oczyszczająca jest zaburzona.
Przewlekły niealergiczny nieżyt nosa dotyka wielu osób, ale dokładne dane dotyczące częstotliwości jego występowania nie są dostępne.
Przyczyny
Mogą istnieć różne przyczyny choroby, które nie zawsze są łatwe do wykrycia. Zwykle nie jest jasne, dlaczego niektóre osoby są dotknięte tą chorobą. U niektórych pacjentów do jej rozwoju mogą przyczyniać się ciągłe zakażenia. W większości przypadków przyczyną są zakażenia wirusowe, na przykład przeziębienie, mogą nią jednak być też zakażenia bakteryjne lub grzybicze. Wysoki poziom pyłu i substancji drażniących w powietrzu może również prowadzić do długotrwałego stanu zapalnego błony śluzowej nosa. W tym kontekście ważną rolę również odgrywa palenie tytoniu oraz zażywanie substancji przez nos. Kolejnym ważnym czynnikiem wyzwalającym mogą być również duże i wyraźne wahania temperatury wdychanego powietrza.
Nadmierne stosowanie zwykłych kropli do nosa może sprzyjać rozwojowi nieżytu nosa, ponieważ leki zmniejszające przekrwienie mogą prowadzić do trwałych zmian błony śluzowej (zaniku). Ponadto niektóre leki regulujące ciśnienie tętnicze i inne środki mogą przyczyniać się do przewlekłych objawów ze strony nosa.
Z powodu zwężenia dróg oddechowych w nosie, polipy, narośla błony śluzowej, skrzywiona przegroda nosowa, guzy lub ciała obce w nosie mogą również powodować przewlekły nieżyt nosa. Przyczyną wymienionych objawów może być również zaburzony przepływ krwi do błony śluzowej nosa (w przypadku nieprawidłowego funkcjonowania naczyń krwionośnych). Ponadto dolegliwości te występują przy niektórych chorobach innych układów narządów (np. gruźlica) jako dolegliwości towarzyszące. Niektórzy pacjenci ze zgagą/refluksem cierpią również na przewlekły nieżyt nosa.
U niektórych pacjentów nie można jednak znaleźć przyczyny objawów pomimo intensywnych poszukiwań (idiopatyczny nieżyt nosa).
Diagnostyka
Diagnozę stawia się przede wszystkim na podstawie typowych objawów, takich jak uporczywe zatkanie nosa i duża produkcja śluzu w nosie, nawet jeśli pacjent nie jest przeziębiony, oraz po wykluczeniu innych przyczyn, takich jak alergie. Schorzenie to różni się od alergicznego nieżytu nosa tym, że typowe swędzenie nosa i oczu występuje znacznie rzadziej, a objawy zwykle pojawiają się później (ponad 70% pacjentów ma więcej niż 20 lat). Zatkanie nosa jest bardziej wyraźne, a objawy występują przez cały rok.
Śluz z nosa jest zwykle bezbarwny, ale może być również ropny i nieprzyjemnie pachnieć. Zwykle spływa do gardła i powoduje, że pacjent musi często odchrząkiwać, aby „oczyścić” gardło. Przewlekły niealergiczny nieżyt nosa może ulec nasileniu pod wpływem dymu tytoniowego, zmian temperatury, silnych perfum i innych substancji zapachowych, a także środków czystości i alkoholu. U niektórych pacjentów dochodzi również do zmian w zatokach lub płucach. Wielu pacjentów zgłasza pogorszenie węchu i smaku. Jeśli objawy są poważne i utrzymują się przez długi czas, mogą wystąpić zaburzenia snu, bóle głowy i wahania nastroju. Jakość życia może być obniżona.
Badanie nosa może wykazać, że droga przepływu powietrza jest zwężona z powodu obrzęku błon śluzowych i że w nosie wytwarzana jest zbyt duża ilość śluzu. Błona śluzowa jest zwykle prawidłowa lub lekko zaczerwieniona. Jeśli obecne są polipy lub inne anatomiczne zwężenia nosa, otolaryngolog może je ocenić podczas badania nosa.
Aby wykluczyć alergiczny nieżyt nosa, można wykonać test alergiczny. Badanie fizykalne i ewentualnie dalsze testy są wykonywane, jeśli istnieje podejrzenie innej choroby podstawowej. Aby dowiedzieć się, czy infekcja jest spowodowana przez bakterie, wirusy, czy potencjalnie grzyby, wymazy z nosa można zbadać w kierunku tych patogenów w laboratorium.
Leczenie
Głównym celem terapii jest poprawa przepływu powietrza, zmniejszenie produkcji śluzu i, jeśli to możliwe, zminimalizowanie wpływu czynników ryzyka. W tym celu konieczne jest ich wyeliminowane. W zależności od wyzwalacza, należy:
- unikać zakurzonych miejsc,
- rzucić palenie lub przynajmniej je ograniczyć,
- leczyć wszelkie leżące u podłoża infekcje zatok.
Do oczyszczenia nosa należy używać soli fizjologicznej. Sól fizjologiczną można wkraplać do nosa lub ostrożnie wdychać przez nos. Dostępne są gotowe preparaty soli fizjologicznej lub odpowiednie krople do nosa.
Dostępne na rynku krople do nosa ze środkami zmniejszającymi przekrwienie powodują u pacjentów jedynie dodatkowe podrażnienie i dlatego powinny być stosowane tylko przez krótki czas, jeśli w ogóle.
Pacjenci z przewlekłym, niealergicznym nieżytem nosa zwykle gorzej reagują na leki niż pacjenci z alergicznym nieżytem nosa. Jednak spray do nosa z kortyzonem może również zmniejszyć obrzęk błon śluzowych i wyciek z nosa w tej postaci nieżytu nosa. Alternatywnie, leki przeciwhistaminowe mogą być stosowane w postaci aerozolu do nosa lub tabletek, przy czym te ostatnie można łączyć z aerozolem do nosa zawierającym kortyzon. Inne opcje to bardziej specjalistyczne leki lub aerozole do nosa (np. ipratropium), o których może poinformować lekarz.
Jeśli występują określone choroby podstawowe, są one w miarę możliwości leczone. Jeśli przyczyną zwężenia nosa są polipy, ciała obce lub inne czynniki, możliwe jest przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego.
Niektórzy pacjenci odnoszą korzyści z naświetlania światłem czerwonym lub akupunktury.
Rokowania
Choroba może mieć różny stopień nasilenia, a w niektórych przypadkach można ją wyleczyć za pomocą leków. Jeśli chorobę podstawową można wyleczyć, rokowania są dobre, w przeciwnym razie objawy często utrzymują się przez długi czas.
Dodatkowe informacje
- Programy wspomagające rzucenie palenia
- Przewlekły, niealergiczny nieżyt nosa — informacje dla lekarzy
Ilustracje
Autorka
- Susanne Meinrenken, dr n. med., dziennikarka medyczna, Brema
