Co to jest zapalenie wyrostka sutkowatego?

Wyrostek sutkowaty to wyrostek kostny czaszki bezpośrednio za uchem, który można łatwo zobaczyć i wyczuć. Zapalenie tego wyrostka kostnego, znane jako zapalenie wyrostka sutkowatego, zwykle występuje jako powikłanie zapalenia ucha środkowego, jest jednak bardzo rzadkie. Jest spowodowane miejscowym rozprzestrzenieniem się infekcji z ucha środkowego do wyrostka sutkowatego, co w dłuższej perspektywie może prowadzić do uszkodzenia kości lub nawet bardziej rozległych infekcji.

Zapalenie wyrostka sutkowatego występuje obecnie bardzo rzadko, prawdopodobnie ze względu na ogólną poprawę stanu zdrowia i lepszą odporność na choroby w populacji. Zapalenie wyrostka sutkowatego jest najczęstsze u małych dzieci i występuje głównie u pacjentów z nawracającym zapaleniem ucha środkowego.

Przyczyna

W większości przypadków zapalenie wyrostka sutkowatego jest spowodowane stanem zapalnym ucha środkowego, który rozprzestrzenia się na tkankę kostną za uchem (wyrostek sutkowaty) i zajmuje ją. Powikłania zapalenia wyrostka sutkowatego występują, gdy stan zapalny rozprzestrzenia się dalej do opon mózgowych i innych obszarów mózgu. Tak rozległe zakażenie może powodować kolejne poważne i zagrażające życiu choroby (np. zaburzenia równowagi, porażenie nerwu twarzowego, zakażenie naczyń krwionośnych w mózgu).

Objawy

Zapalenie wyrostka sutkowatego prowadzi do gorączki, upośledzenia słuchu, bólu ucha, wyraźnego złego stanu ogólnego, a czasem do pojawienia się ropnej wydzieliny z zewnętrznego przewodu słuchowego. W miejscu wyrostka kostnego za uchem występuje silny ból, skóra staje się czerwona i gorąca, a także zwykle pojawia się wyraźnie widoczny obrzęk (ucho odstaje).

Około dwie trzecie wszystkich pacjentów miało długotrwałe objawy zapalenia ucha środkowego przed wystąpieniem zapalenia wyrostka sutkowatego. Czasami jednak zapalenie wyrostka sutkowatego rozwija się nawet wtedy, gdy objawy zakażenia ucha środkowego już od jakiegoś czasu ustąpiły.

Diagnostyka

Rozpoznanie stawia się na podstawie wywiadu lekarskiego i oceny objawów miejscowych, takich jak czerwonawe przebarwienie skóry za uchem, obrzęk i silna wrażliwość na dotyk w tym obszarze. Z powodu obrzęku ucho często odstaje bardziej niż normalnie. Czasami objawy są bardzo łagodne, a leczenie antybiotykami może tymczasowo maskować chorobę.

Zwykłe badania krwi wykazują podwyższony poziom OB (opad erytrocytów) i CRP (białko zapalne), a także zwiększoną liczbę białych krwinek we krwi. Tomografia komputerowa (TK) może potwierdzić diagnozę. Czasami wykonuje się również badanie MRI (rezonans magnetyczny), zwłaszcza jeśli istnieje podejrzenie rozprzestrzenienia się choroby na opony mózgowe.

Rozpoznanie i leczenie zapalenie wyrostka sutkowatego zawsze wymaga hospitalizacji.

Leczenie

Terapia ma na celu wyeliminowanie stanu zapalnego i zapobieganie lub przynajmniej ograniczenie możliwych powikłań.

W tym celu podaje się antybiotyki i środki przeciwbólowe, a zwykle wykonuje się również drenaż chirurgiczny. Około 50-70% pacjentów powraca do zdrowia po trzech do sześciu tygodniach leczenia samymi antybiotykami. U pozostałych pacjentów konieczna jest operacja.

Antybiotyk jest podawany bezpośrednio do krwiobiegu (dożylnie). Jeśli pacjenci nie mają gorączki przez co najmniej 48 godzin, postać leku często zmienia się na doustną.

Najczęstszym zabiegiem chirurgicznym (w razie potrzeby) jest nakłucie (drenaż) błony bębenkowej, aby ropa mogła wypłynąć z ucha środkowego. Jeśli leczenie antybiotykami i drenaż ucha środkowego nie umożliwią opanowania stanu zapalnego, wyrostek sutkowaty można otworzyć chirurgicznie i usunąć.

Rokowania

Rokowanie w zdecydowanej większości przypadków jest dobre. Jeśli leczenie zostanie rozpoczęte zbyt późno, mogą wystąpić poważne powikłania, takie jak zapalenie ucha wewnętrznego i struktur w mózgu. Jeśli nie ma powikłań w mózgu, zwykle uzyskuje się całkowite wyleczenie.

Dyskutuje się, czy sensowne jest natychmiastowe leczenie antybiotykami wszystkich pacjentów z zapaleniem ucha środkowego w celu uniknięcia zapalenia wyrostka sutkowatego. Przeciwko temu przemawia jednak fakt, że zapalenie wyrostka sutkowatego występuje bardzo rzadko, a intensywne stosowanie antybiotyków ma skutki uboczne i zwiększa oporność bakterii.

Dodatkowe informacje

• Zapalenie wyrostka sutkowatego — Informacje dla personelu medycznego

Autorka

• Dr med. Susanne Meinrenken, dziennikarka medyczna, Brema