Czym jest wodonercze?

Wodonercze, czyli zastój moczu w nerce, to określenie stosowane w medycynie, kiedy miedniczka nerkowa oraz kielichy nerkowe ulegają patologicznemu powiększeniu z powodu problemów z odpływem moczu przez drogi moczowe. W najbardziej zaawansowanych przypadkach może wystąpić znaczne rozciągnięcie miedniczki nerkowej oraz mocne zwężenie miąższu nerki. 

Nerki, ważny element naszego organizmu, składają się z dwóch głównych części: miąższu nerki, który pełni funkcję filtrowania krwi, oraz układu zatoki nerkowej, który odpowiada za odpowiednie kierowanie moczu do miedniczki nerkowej. Kolejnym etapem jest transport mocz z miedniczki nerkowej do pęcherza poprzez moczowód. W przypadku wystąpienia wodonercza, czyli stanu charakteryzującego się poszerzeniem układu zatoki nerkowej, przyczyną tego zjawiska są zazwyczaj zaburzenia w drogach moczowych poniżej miedniczki nerkowej. Te zaburzenia powodują zatrzymanie moczu nad przeszkodą, co z kolei prowadzi do wzrostu ciśnienia w górnych drogach moczowych, w tym w miedniczce nerkowej. W przypadku utrzymywania się podwyższonego ciśnienia przez dłuższy czas, może dojść do ucisku miąższu nerki i upośledzenia funkcji nerek.

Wodonercze

Objawy wodonercza mogą różnić się w zależności od lokalizacji i przyczyny zaburzeń. Zazwyczaj powolne poszerzenia układu miedniczki nerkowej wywołują łagodne objawy lub też mogą przebiegać bezobjawowo. Natomiast nagłe wystąpienie zaburzenia może być związane z silnym, kolkowym bólem, podobnym do tego wywołanego przez obecność kamieni nerkowych. Przy spożyciu większych ilości płynów przez kilka godzin mogą wystąpić intensywne bóle w okolicy boku tułowia, ponieważ nerki muszą przetworzyć większą ilość płynu. Taka sytuacja może prowadzić do tymczasowego wzrostu ciśnienia, szczególnie gdy drogi moczowe są już zwężone. Wodonercze może prowadzić do niewydolności nerek lub nagłego zatrzymania produkcji moczu.

Wodonercze rzadko pojawia się w populacji. Może wystąpić u noworodków i niemowląt z powodu wad wrodzonych. U kobiet w ciąży przejściowe wodonercze może wystąpić, gdy rozwijający się płód uciska na moczowód. Niemniej jednak u większości kobiet taki stan ustępuje po porodzie. U osób starszych wodonercze jest częstsze u mężczyzn z powodu problemów związanych z gruczołem krokowym. 

Przyczyny

Wodonercze jest wynikiem problemów z odpływem moczu występujących w drogach moczowych. Te problemy mogą być spowodowane powiększoną prostatą lub zwężeniem w jednym lub obu moczowodach, co prowadzi do zatrzymywania moczu i wzrostu ciśnienia powyżej miejsca zwężenia, co skutkuje poszerzeniem układu miedniczki nerkowej.

Czynnikami ryzyka są wszelkie stany, które mogą przyczynić się do zaburzeń odpływu moczu. Najczęstszymi przyczynami są ciąża i problemy ginekologiczne, kamienie nerkowe, zwężenie cewki moczowej lub moczowodu, choroby prostaty, nowotwory, cofanie się moczu z pęcherza oraz zwłóknienie zaotrzewnowe (rozrost tkanki łącznej za otrzewną). Do potencjalnych przyczyn należą także wady wrodzone oraz ucisk na drogi moczowe spowodowany infekcją lub obrzękiem w sąsiednich narządach.

Diagnostyka

Historia choroby może dostarczyć istotnych informacji na temat przyczyn. W początkowym etapie przewlekłego, stopniowo postępującego wodonercza objawy często nie są zauważalne. Natomiast nagłe dolegliwości, jak na przykład kamień nerkowy, mogą skutkować gwałtownymni intensywnym bólem.

Pierwszym krokiem w diagnozie jest ogólne badanie lekarskie, które obejmuje pomiar ciśnienia krwi oraz badanie obszaru brzucha i narządów płciowych. W przypadku dużego wodonercza, co zdarza się rzadko, na przykład u szczupłych kobiet, możliwe jest wyczucie guza podczas badania palpacyjnego.

Poprzez analizę próbek moczu i krwi można ocenić, czy funkcjonowanie nerek jest zaburzone. Istotną rolę w prawidłowej diagnozie odgrywają jednak badania obrazowe, takie jak zdjęcie rentgenowskie nerek z kontrastem, ultrasonografia (USG) lub tomografia komputerowa. Dzięki tym badaniom zazwyczaj udaje się postawić właściwą diagnozę.

Leczenie

Głównym celem terapii jest poprawa naturalnego przepływu moczu przez drogi moczowe, aby zapobiec poważnym uszkodzeniom nerek oraz utrzymać ich prawidłową funkcję. 

Metody leczenia, które zostaną zastosowane, będą uzależnione od konkretnych przyczyn schorzenia. W sytuacji wystąpienia nagłych i silnych bólów, zalecane jest stosowanie podobnych terapii jak w przypadku kamieni nerkowych, a także podawanie leków przeciwbólowych w celu złagodzenia dolegliwości.

W przypadku nawracających bólów, nasilenia objawów niewydolności nerek lub powtarzającego się zapalenia miedniczek nerkowych, może okazać się konieczne przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego. W takich przypadkach może być niezbędne usunięcie kamienia nerkowego, korekta wad wrodzonych za pomocą procedur chirurgicznych lub poprawa przepływu moczu w obrębie dróg moczowych.

Warto zaznaczyć, że nie zawsze konieczne jest sięganie po rozwiązania chirurgiczne. W zależności od przyczyny schorzenia i jego zaawansowania, zalecane mogą być regularne badania kontrolne w celu monitorowania stanu nerek i sprawdzenia, czy nie doszło do uszkodzenia spowodowanego wodonerczem. Jeśli wodonercze jest wynikiem innego schorzenia, pierwszeństwo powinno być przyznane leczeniu tej podstawowej choroby, aby zapobiec dalszym powikłaniom.

Rokowania

Rozwój schorzenia zależy od przyczyny wodonercza. Jeśli skuteczne leczenie zostanie zastosowane wobec nagłego zaburzenia odpływu moczu, z reguły w ciągu kilku dni lub tygodni następuje pełne przywrócenie właściwej pracy nerek.

Brak odpowiedniej terapii może prowadzić do trwałych uszkodzeń nerek. Jeśli wodonercze utrzymuje się przez długi czas, nawet tygodnie czy miesiące, może to spowodować powstanie zmian w strukturze nerki. Te zmiany mogą dotknąć miąższ nerki w różnym stopniu, a nawet prowadzić do utraty funkcji nerek.

Dodatkowe informacje

• Kamienie nerkowe
• Wodonercze – informacje dla lekarzy