Na czym polega ostra niewydolność nerek?

Ostre śródmiąższowe zapalenie nerek (OŚZN) jest stanem zapalnym i dotyczy to głównie tkanki, która znajduje się pomiędzy funkcjonalnymi podjednostkami nerki (kłębuszkami nerkowymi i cewkami) i nazywana jest śródmiąższem (interstitium). Jednocześnie dochodzi zwykle do uszkodzenia komórek tworzących cewki nerkowe, dlatego schorzenie jest również określane mianem cewkowo-śródmiąższowego zapalenia nerek.

W sytuacji kiedy dochodzi do zapalenia komórek cewek i śródmiąższu, czynność nerek zostaje znacznie ograniczona i rozwija się obraz ostrej niewydolności nerek. Nerka może wówczas pełnić swoją funkcję filtracyjną i regulacyjną tylko w ograniczonym zakresie, co powoduje zaburzenie gospodarki wodnej i elektrolitowej oraz równowagi kwasowo-zasadowej organizmu. Objawy obejmują między innymi zmniejszone wydalanie moczu, zwiększone wydalanie białek w moczu (czyli białkomocz), a także zmęczenie, utratę apetytu, nudności i wymioty. Może również wystąpić gorączka, wysypka skórna, ból stawów, czy ból pleców. Choroba może na początku przebiegać bezobjawowo, a w zależności od czynnika ją wywołującego mogą występować również inne objawy choroby pierwotnej, ewentualnie przyczyniającej się do schorzenia.

Przyczyna

Najczęstszą przyczyną OŚZN jest reakcja alergiczna na konkretny lek. Wiele substancji może powodować tę chorobę, w tym niektóre antybiotyki, leki przeciwbólowe (NLPZ), leki regulujące kwasotę żołądka (omeprazol) czy leki odwadniające (diuretyki). Ryzyko rozwoju zapalenia nerek wydaje się być niezależne od przyjętej dawki. Czas pomiędzy przyjęciem leku a wystąpieniem objawów choroby wynosi zwykle około 10–14 dni. Jeśli jednak pojawi się ostre śródmiąższowe zapalenie nerek będące reakcją alergiczną na lek, czas do wystąpienia objawów może być dłuższy.

OŚZN może rozwinąć się również w kontekście zakażeń, np. w następstwie bakteryjnego zapalenia miedniczek nerkowych, zakażeń wirusowych (np. zakażenie cytomegalowirusem, wirusem HIV, mononukleoza) lub infekcji grzybiczych. Gorączka krwotoczna z zespołem nerkowym stanowi rodzaj śródmiąższowego zapalenia nerek występującego w Europie Środkowej i Południowej, które jest spowodowane zakażeniem hantawirusem, a związane z tym zakażeniem zapalenie nerek najczęściej spotykane jest u pacjentów z obniżoną odpornością, zwłaszcza po przeszczepie nerki.

Ponadto choroby autoimmunologiczne mogą być związane z OŚZN, np. zespół Sjögrena, toczeń rumieniowaty układowy, sarkoidoza, choroba Leśniowskiego-Crohna i ziarniniakowatość z zapaleniem naczyń. Różne formy kłębuszkowego zapalenia nerek mogą przekształcać się również w zapalenie śródmiąższowe.

Diagnostyka

Obok zebrania wywiadu pod kątem historii choroby pacjenta (wywiad chorobowy) i przyjmowanych leków, lekarz wykonuje badanie przedmiotowe, podczas którego zwraca się uwagę na wymienione wyżej objawy.

W niektórych przypadkach choroba o bezobjawowym przebiegu jest wykrywana podczas badania krwi, które wskazuje na pogorszenie czynności nerek lub ostrą niewydolność nerek. Morfologia krwi jest badaniem o szerokim zastosowaniu, dzięki któremu można również wykryć wiele innych zaburzeń. W przypadku OŚZN w moczu może pojawić się podwyższona zawartość krwi, białka i białych krwinek. Dodatkowo zwykle wykonuje się USG nerek.

Jeśli istnieje podejrzenie, że ostre śródmiąższowe zapalenie nerek jest spowodowane lekami, w pierwszej kolejności odstawia się leki będące przyczyną. Jeśli czynność nerek nie poprawia się po pewnym czasie od odstawienia leku lub jeśli diagnoza jest niepewna, zwykle wykonuje się punkcję nerki. W ramach tego zabiegu za pomocą cienkiej igły pobiera się fragment miąższu nerki, a następnie bada się tkankę pod mikroskopem (badanie histopatologiczne).

Leczenie

Leczenie ostrego śródmiąższowego zapalenia nerek zależy od przyczyny, która je wywołała. Pierwszym i najważniejszym krokiem jest określenie ewentualnych leków wyzwalających zapalenie i odstawienie ich. Jeżeli chory przyjmuje większą liczbę leków, należy jak najwięcej z nich wymienić jeden po drugim na inne. U większości pacjentów czynność nerek wraca do normy po odstawieniu leku wyzwalającego.

W ramach farmakoterapii mogą być stosowane kortykosteroidy. Przyspieszają one powrót do zdrowia w polekowym zapaleniu nerek W autoimmunologicznym wariancie choroby również mają zastosowanie kortykosteroidy, a jeśli nie ma poprawy, może być konieczne zastosowanie innych leków immunosupresyjnych, takich jak cyklofosfamid lub azatiopryna.

Przeprowadza się systematyczną kontrolę czynności nerek. W niektórych przypadkach, jeśli dojdzie do niewydolności nerek, wskazana może być dializa. Dodatkowo leczy się objawowo gorączkę i ból.

Przebieg i rokowanie

Rokowanie zależy od pierwotnej przyczyny ostrego śródmiąższowego zapalenia nerek. Jako powikłanie choroba może przejść w stan przewlekły, tj. rozwinie się przewlekłe śródmiąższowe zapalenie nerek lub przewlekła niewydolność nerek.

U większości pacjentów z OŚZN można oczekiwać powrotu prawidłowych parametrów czynności nerek w ciągu kilku tygodni od momentu odstawienia leku wywołującego zapalenie na wczesnym etapie choroby. Im szybciej szkodliwy lek zostanie odstawiony, tym większe prawdopodobieństwo pełnego przywrócenia czynności nerek.

Dodatkowe informacje

• Przewlekła niewydolność nerek
• Ostre śródmiąższowe zapalenie nerek – informacje dla lekarzy