Czym jest napięciowy ból głowy?

Definicja

Napięciowy ból głowy zwykle występuje po obu stronach i jest odczuwany jako zwężenie lub ucisk. Natężenie bólu opisywane jest jako łagodne do umiarkowanego.

Ten rodzaj bólu głowy występuje albo sporadycznie, albo częściej, ale bywa także przewlekły. Ból głowy nazywamy przewlekłym, jeśli występuje częściej niż 15 dni w miesiącu przez okres co najmniej 3 kolejnych miesięcy.

Objawy

Ból jest często opisywany jako opasający ucisk wokół czoła i głowy („jakby na głowie tkwił zbyt ciasny kapelusz”). Zwykle występuje symetrycznie po obu stronach głowy. Ból głowy ma charakter uciskający lecz nie pulsujący, a jego natężenie jest łagodne do umiarkowanego.

Epizody bólu głowy trwają od 30 minut do 7 dni. Niektórzy chorzy mogą być wrażliwi na hałas lub światło. Ból głowy zwykle nie nasila się przy aktywności fizycznej, takiej jak chodzenie czy wchodzenie po schodach. Nudności lub wymioty nie występują. Łagodne nudności mogą wystąpić jedynie przy przewlekłym napięciowym bólu głowy.

Przyczyny

Napięciowe bóle głowy należą do pierwotnych bólów głowy, czyli nie są spowodowane inną chorobą.

Ból głowy jest prawdopodobnie związany ze zwiększonym napięciem mięśni głowy i karku, lecz nie wiadomo, czy jest to przyczyna, czy skutek dolegliwości. Ból i tkliwość mięśni oraz przyczepów mięśniowych wokół głowy, karku i tyłu głowy występują u niektórych chorych, choć nie u wszystkich.

Stres jest częstym czynnikiem wyzwalającym napięciowy ból głowy. Często właśnie tak zwany „normalny” stres psychiczny powoduje ból głowy u osób, które mają do niego skłonność. Niektóre osoby są bardziej skłonne do odczuwania bólu w porównaniu z innymi. Prawdopodobnie przyczynę można częściowo wyjaśnić tym, że włókna nerwowe przewodzące ból są bardziej wrażliwe u osób z migreną.

Częstość występowania

• Napięciowy ból głowy to najczęstszy rodzaj bólu głowy.
• Kobiety są nieco bardziej narażone.
• Najczęściej chorują dorośli w wieku produkcyjnym.

Diagnostyka

• Rozpoznanie opiera się przede wszystkim na opisie typowych objawów i wykluczeniu innych przyczyn.
• Badanie ruchomości i funkcji karku odróżnia ten rodzaj bólu od bólu głowy, w którym dolegliwości pochodzą z kręgów szyjnych.
• Typowymi objawami napięciowego bólu głowy mogą być tkliwe mięśnie i wrażliwe na ucisk przyczepy mięśni w obrębie karku, jednak nie występują one u wszystkich chorych.
• Dalsze badania mogą być przydatne w celu wykluczenia innych chorób.

Kalendarz bólu głowy

• Bardzo pomocne może być stosowanie tzw. kalendarza bólu głowy (dzienniczka), w którym przez kilka tygodni zapisuje się dolegliwości.
• Można go wykorzystać do dokumentowania przebiegu bólu głowy i innych objawów oraz do rejestrowania przyjmowania i skuteczności stosowanych leków.

Leczenie

• Ważna jest świadomość że ból nie jest spowodowany poważną chorobą.
• Kolejnym celem jest zapobieganie bólowi i jego łagodzenie.

Leki stosowane w terapii stanów ostrych

• W przypadku ostrych i krótkotrwałych epizodów napięciowego bólu głowy zaleca się stosowanie paracetamolu lub niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), np. ibuprofenu.
• Taka terapia może być bardzo skuteczna w przypadku ostrego bólu, ale przyjmowanie leków nie powinno przekraczać 10–15 dni w miesiącu.

Leki w ramach profilaktyki

• W profilaktyce przewlekłego napięciowego bólu głowy stosuje się różne leki, które przyjmuje się codziennie przez okres kilku miesięcy.
• Leki należy łączyć z niefarmakologicznymi procedurami leczniczymi.
• Lekiem pierwszego wyboru są tzw. trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (np. amitryptylina), których głównym wskazaniem jest leczenie depresji.
• Przyjmowanie leku rozpoczyna się od najmniejszej możliwej dawki, a następnie powoli się ją zwiększa.
• Efekt może być odczuwany dopiero po ok. 4–8 tygodniach.

Dalsze działania

• Pomocne mogą być fizjoterapia, terapia manualna, trening antystresowy oraz biofeedback. Istnieją także ostrożnie pozytywne zalecenia dotyczące akupunktury.
• Przy ostrym napięciowym bólu głowy w mięśnie karku i skroni można wmasować olejek z mięty pieprzowej. Można go stosować kilka razy dziennie w zależności od potrzeb i nie ma on żadnych działań niepożądanych.

Co można zrobić we własnym zakresie?

• Można samodzielnie nauczyć się różnych technik relaksacyjnych, np. rozluźniania mięśni według Jacobsona.
• Profilaktyczne działanie ma regularny trening wytrzymałościowy od 2 do 3 razy w tygodniu (jogging, pływanie, jazda na rowerze).
• Należy unikać nadmiernego stosowania leków przeciwbólowych, gdyż mogą one wywoływać bóle głowy (polekowe bóle głowy).

Rokowanie

Dla wielu pacjentów przydatne mogą być informacje o napięciowym bólu głowy. Pomaga im wiedza, że ból głowy jest normalnym następstwem stresu i innych obciążeń psychicznych i nie jest groźny. Większość osób nie doświadcza pogorszenia ogólnego stylu życia i zdolności do pracy.

Sporadycznie występujący napięciowy ból głowy nie przechodzi w stan przewlekły. Częstszy ból głowy (do 14 dni w miesiącu) niesie ze sobą pewne ryzyko przejścia w stan przewlekły.

Zbyt częste przyjmowanie środków przeciwbólowych może prowadzić do przewlekłego bólu głowy.

Dodatkowe informacje

• Depresja.
• Ból głowy wywołany lekami.
• Napięciowy ból głowy – informacje dla personelu medycznego.