Co to jest neuralgia językowo-gardłowa?

Definicja

Nerw językowo-gardłowy to nazwa 9. nerwu czaszkowego, a neuralgia oznacza ból nerwu. Jest to zatem ból, który pochodzi z drogi nerwowej nerwu językowo-gardłowego i podąża za jego przebiegiem. Neuralgia językowo-gardłowa to rzadkie schorzenie, które objawia się jednostronnym, okresowym bólem m.in. w gardle, języku lub uchu.

Objawy

Występują nagłe epizody bólu w okolicy migdałków podniebiennych, tylnej części języka, gardła lub krtani, ucha środkowego lub kąta żuchwy. Ból może promieniować do nosa, oka, brody lub ramienia. Opisywany jest jako strzelający, piekący, elektryzujący, ostry lub palący. Zwykle występują po jednej stronie, w 12% przypadków po obu stronach i może występować kilka razy dziennie przez tygodnie lub miesiące.

Pacjenci często zgłaszają tępy ciągły ból pomiędzy napadami ostrego bólu, może on prowadzić do nocnych przebudzeń.

Podczas ataku może wystąpić niskie ciśnienie tętnicze, niskie tętno, omdlenie lub napad padaczkowy.

Ataki bólu mogą występować samoistnie lub być wywołane przez np. połykanie, mówienie, żucie, kaszel lub ziewanie. Ból może wywołać także określony smak, dotknięcie błony śluzowej gardła lub zewnętrznego przewodu słuchowego.

Ponieważ przełykanie i żucie często sprawia ból, wielu pacjentów traci na wadze. Choroba może poważnie pogorszyć jakość życia i doprowadzić do depresji.

Neuralgia językowo-gardłowa jest podobna do neuralgii nerwu trójdzielnego, innego stanu bólowego nerwu okolicy twarzy.

Przyczyny

Uważa się, że stan ten jest zwykle spowodowany uciskiem nerwu (zwężeniem przestrzeni przeznaczonej dla nerwu) wywołanym przez naczynia biegnące w bliskim sąsiedztwie. Przestrzenna bliskość oraz pulsacje (rozszerzanie się i kurczenie) naczynia prowadzą do uszkodzenia ochronnej osłonki nerwu i wywołują typowe dolegliwości.

Częstość występowania

• Na 100 000 mieszkańców przypada rocznie około 0,7 nowych przypadków.
• Równie często dotyka mężczyzn, jak i kobiety.
• Neuralgia językowo-gardłowa jest znacznie rzadsza niż neuralgia nerwu trójdzielnego (4-5 przypadków na 100 000 mieszkańców).
• Choroba zwykle po raz pierwszy pojawia się w wieku dorosłym.
• U około połowy chorych objawy pojawiają się przed 50. rokiem życia.

Badania dodatkowe

Rozpoznanie stawia się zwykle na podstawie opisu objawów. Aby wykluczyć inne przyczyny, np. stwardnienie rozsiane, choroby autoimmunologiczne, urazy kręgosłupa szyjnego czy choroby nowotworowe, zwykle wykonuje się rezonans magnetyczny mózgu.

Leczenie

Leki

Leczenie farmakologiczne lekiem przeciwpadaczkowym karbamazepiną jest leczeniem pierwszego wyboru. Można rozważyć zastosowanie innych leków na padaczkę (takich jak pregabalina) lub leków przepisywanych na depresję, zwłaszcza jeśli karbamazepina nie jest skuteczna.

Inną opcją jest zrobienie zastrzyku znieczulającego miejscowo w obszarze podrażnionym przez nerw.

Operacja

Jeśli leczenie lekami przeciwpadaczkowymi nie jest skuteczne, można rozważyć operację. Dostępnych jest kilka zabiegów chirurgicznych:

• Ucisk naczynia na nerw można zmniejszyć, oddzielając nerw i naczynie w operacji mikrochirurgicznej i w razie potrzeby umieszczając między nimi poduszkę teflonową. Wskaźnik sukcesu wynosi 90%, a wskaźnik powikłań jest bardzo niski.
• W drugiej metodzie leczenia nerw jest poddawany działaniu wysokiej temperatury za pomocą noża gamma, który działa podobnie jak płonące szkło. Wskaźnik sukcesu wynosi około 80% po operacji i około 50% po 5 latach. Powikłania mogą obejmować pogorszenie zmysłu smaku, zaburzenia czucia w dotkniętym obszarze, osłabienie odruchu wymiotnego i trudności w połykaniu.

Rokowanie

Choroba może wpływać na jakość życia. Przebieg choroby może się znacznie różnić w zależności od osoby, a u wielu chorych dotkniętych chorobą fazy długotrwałego ustąpienia objawów mogą występować na przemian z fazami bólu. Skuteczność leczenia farmakologicznego nie zawsze jest zadowalająca, dlatego kolejną opcją leczenia może być zabieg chirurgiczny. Wskaźnik nawrotów po leczeniu wynosi 3,6% rocznie.

Dodatkowe informacje

• Neuralgia nerwu trójdzielnego
• Neuralgia językowo-gardłowa – informacje dla personelu medycznego

Autorka

• Anna Zwierzchowska, lekarz, Kraków (recenzent)
• Susanna Allahwerde, lekarz rodzinny, Berlin