Czym jest amnezja?

Amnezja to nagle występujące zaburzenie pamięci, któremu towarzyszy utrata nowych lub bardziej odległych wspomnień oraz zaburzenia występujące podczas uczenia się. Inne umiejętności, jak np. znajomość języków, zostają natomiast w pełni zachowane.

Wyróżnia się amnezję wsteczną i następową. Amnezja wsteczna wpływa na pamięć dotyczącą wspomnień sprzed zdarzenia wyzwalającego, natomiast amnezja następowa wpływa na pamięć dotyczącą nowych treści. Jeśli uszkodzeniu uległy zarówno stare, jak i nowe zasoby pamięci, mówi się o amnezji całkowitej. W przypadku ostrego uszkodzenia mózgu (np. uraz czaszkowo-mózgowy) często zaburzone są zwłaszcza te treści pamięciowe, które zaistniały na krótko przed zdarzeniem uszkadzającym.

Amnezja może wystąpić również po traumatycznych lub stresujących wydarzeniach. Określa się to jako amnezję dysocjacyjną.

Przemijająca amnezja całkowita

Przemijająca amnezja opisuje obraz kliniczny, w którym osoby chore cierpią na przejściową amnezję następową, a czasem również wsteczną. Znacznie zaburzona jest szczególnie pamięć krótkotrwała. Zazwyczaj występuje też dezorientacja lub splątanie, lecz zadziwiajace jest, że skomplikowane czynności, takie jak np. prowadzenie samochodu, w większości przypadków nie stanowią problemu. Ta forma amnezji utrzymuje się zgodnie z definicją nie dłużej niż 24 godziny, po czym u osoby chorej zwykle wystepuje luka w pamięci dotycząca danego epizodu. Dokładna przyczyna nie jest znana.

Przyczyny

Amnezja może mieć wiele różnych przyczyn. Na przykład zaburzenia pamięci mogą wystąpić po wypadkach związanych z urazami głowy, takimi jak uraz czaszkowo-mózgowy lub wstrząśnienie mózgu. Amnezja może być również spowodowana przez padaczkę, zapalenie opon mózgowych (zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych) lub mózgu (zapalenie mózgu), krwotok mózgowy lub udar. Zaburzenia metaboliczne, takie jak np. hipoglikemia w insulinozależnej cukrzycy również mogą prowadzić do luk w pamięci. Niektóre choroby psychiczne mogą być związane z amnezją. Amnezję mogą wywołać traumatyczne przeżycia i stres.

Jako kolejną możliwą przyczynę należy rozważyć zatrucia. Oprócz leków i narkotyków za amnezję może odpowiadać także alkohol. Dotyczy to przede wszystkim trwającego wiele lat nadużywania alkoholu, które może prowadzić do tzw. zespołu Wernickego-Korsakowa. 

Kolejną możliwą przyczyną zaburzeń pamięci jest otępienie. Zazwyczaj jednak choroba rozwija się stopniowo i często dotyczy także innych umiejętności istotnych w życiu codziennym.

Kiedy należy zasięgnąć porady lekarskiej?

Nagła utrata pamięci jest zazwyczaj wynikiem urazu lub poważnej choroby mózgu i wymaga natychmiastowej pomocy medycznej. Jeśli wiadomo, że dana osoba choruje na padaczkę z zaburzeniami pamięci lub jest odurzona alkoholem, to nie jest to pilny przypadek.

Rozpoznanie

Należy wtedy najpierw porozmawiać z chorą osobą, w szczególności z naocznymi świadkami i krewnymi, aby uzyskać jak najwięcej informacji na temat zdarzenia wyzwalającego i stopnia utraty pamięci. Osobę chorą dokładnie się bada, także w celu ustalenia innych możliwych skutków urazu. Szczególnie ważne jest także badanie neurologiczne. W zależności od podejrzewanej przyczyny należy wykonać laboratoryjny test krwi oraz badanie obrazowe głowy, na przykład tomografię komputerową. Ponadto przydatne mogą być dalsze badania. Jeśli za potencjalną przyczynę uważa się padaczkę, przydatny jest pomiar fal mózgowych metodą EEG (elektroencefalografii). W celu diagnozowania otępienia z rozwijającą się utratą pamięci istnieją standardowe testy, które lekarze mogą przeprowadzić.

Terapia

Terapia amnezji różni się zdecydowanie w zależności od przyczyny leżącej u jej podstaw. W przypadku wypadków z urazem czaszkowo-mózgowym konieczne mogą być zabiegi chirurgiczne i obserwacja na oddziale intensywnej terapii. Przemijająca amnezja całkowita nie wymaga terapii i ustępuje po krótkim czasie. Powoli postępujące zaburzenia pamięci nie są stanem nagłym, ale w trakcie przebiegu choroby powinny być dokładnie ocenione pod względem neurologicznym.

Dodatkowe informacje

• Wstrząśnienie mózgu
• Ciężki uraz czaszkowo-mózgowy
• Otępienie
• Zaburzenia pamięci – informacje dla personelu medycznego
• Amnezja – informacje dla personelu medycznego
• Objawy otępienia – Informacje dla personelu medycznego

Autorzy

• Anna Zwierzchowska, lekarz, Kraków (recenzent)
• Martina Bujard, dziennikarka naukowa, Wiesbaden
• Jonas Klaus, lekarz, Fryburg Bryzgowijski