Czym jest ból twarzy?

• Stały lub często nawracający ból w okolicy twarzy.
• U połowy przypadków przyczyną jest zapalenie zatok.
• Problemy stomatologiczne są drugą najczęstszą przyczyną.
• Jeśli ból twarzy jest szczególnie silny lub nietypowy, należy skonsultować się z lekarzem, aby wykluczyć inne przyczyny.

Przyczyna

Najczęstsze przyczyny:

• Ostre zapalenie zatok lub przewlekłe zapalenie zatok
  • Jeśli czas trwania jest krótszy niż 30 dni, mowimy o ostrym zapaleniu zatok, a po 30 dniach o przewlekłym zapaleniu zatok. Często występuje to po przeziębieniu.
  • Charakteryzuje się zatkanym nosem, żółtawą wydzieliną, jednostronnym bólem i nieprzyjemnym zapachem lub smakiem.
• Próchnica
  • Ból zęba.
  • Stukanie o ząb powoduje ból.
• Zapalenie dziąseł
  • Choroba jest szeroko rozpowszechniona i we wczesnej fazie często przebiega bez wyraźnych objawów.
  • Początkowo podczas szczotkowania lub nitkowania zębów dominują takie dolegliwości jak nieprzyjemny zapach i krwawienie z dziąseł. Jeśli rozwinie się ropień, pojawi się ból i obrzęk.
• Zatrzymany ząb mądrości
  • Zęby mądrości zwykle wyrastają między 18. a 24. rokiem życia, choć istnieje spora rozpiętość w przypadkach indywidualnych. Zęby mądrości uważa się za zatrzymane, gdy „przejście zęba” jest zablokowane.
  • Może to niekiedy prowadzić do powikłań, takich jak zakażenia (zapalenie okołokoronowe), uszkodzenie sąsiednich zębów, zapalenie dziąseł i tworzenie się torbieli.
• Ból w stawie skroniowo-żuchwowym i wokół niego
  • Problemy ze zgryzem mogą powodować ból w stawie skroniowo-żuchwowym. Najczęściej dotyka to młodsze kobiety. Tylko nieliczne osoby zasięgają z tego powodu porady lekarskiej.
  • Ból często jest najgorszy rano, a pacjenci często skarżą się na ból zębów lub zgrzytanie zębami. Nierzadko zdarza się, że ból promieniuje do ucha, skroni, policzków lub wzdłuż żuchwy. Sporadycznie występuje trzeszczenie w stawie skroniowo-żuchwowym.
  • Samo trzeszczenie stawu skroniowo-żuchwowego nie jest rzadkością i nie powinno od razu stanowić powodu do niepokoju.
• Migrena, ból głowy
  • Występuje najczęściej u ludzi młodych. Częściej chorują kobiety, sporadycznie obserwuje się dodani wywiad rodzinny.
  • Dolegliwości manifestują się w postaci napadów z jednostronnym bólem głowy. U jednej czwartej osób chorych zauważalne są objawy przepowiadające (objawy prodromalne, aura). Napady trwają od 4 do 24 godzin i występują w nieregularnych odstępach czasu. Ból często opisywany jest jako pulsujący. Inne objawy, które są zwykle wymieniane, to wrażliwość na światło i hałas oraz zmniejszona wydolność fizyczna.
• Półpasiec lub utrzymujący się ból po przebyciu półpaśca
  • Ból nierzadko zlokalizowany jest w środkowym obszarze twarzy. W niektórych przypadkach ból występuje przed pojawieniem się wysypki.
  • Około 10% osób, które przeszły półpaśca, cierpi na długotrwały ból w miejscu dotkniętym wysypką. Choroba szczególnie dotyka osoby starsze.
• Uogólnione lęki lub depresje
  • Stres może powodować napięcie mięśni z przewlekle napiętymi mięśniami żucia, co może powodować ból.
• Krótkowzroczność lub dalekowzroczność
  • Ból twarzy może pojawić się w wyniku niekorzystnego obciążenia mięśni oka.

Rzadkie przyczyny

• Nerwoból nerwu trójdzielnego
  • Nerwoból nerwu trójdzielnego występuje przede wszystkim u osób powyżej 50. roku życia, częściej dotyka kobiet.
  • Charakteryzuje się napadowym, silnym, jednostronnym bólem twarzy, który przypomina porażenie prądem i jest często wyzwalany przez ucisk na punkt spustowy. Początek jest zwykle nagły, a ból często trwa tylko kilka sekund.
• Tworzenie się kamieni w przewodach wyprowadzających gruczołów ślinowych (kamica ślinianek)
  • Tworzenie się kamieni częściej obserwuje się w przewodach wyprowadzających ślinianki pod językiem (ślinianka podżuchwowa) niż w przewodach wyprowadzających ślinianki znajdującej się poniżej stawu skroniowo-żuchwowego (ślinianka przyuszna).
  • Przy spożywaniu posiłków występuje miejscowa opuchlizna z bólem. U osób cierpiących na tę chorobę często dochodzi do powtarzających się stanów zapalnych ślinianek.
• Bakteryjne zakażenie gruczołu ślinowego (zapalenie ślinianki)
  • Choroba dotyczy ślinianek znajdujących się pod językiem (ślinianka podżuchwowa) lub pod stawem skroniowo-żuchwowym (ślinianka przyuszna).
  • Powoduje ostrą opuchliznę ślinianek z bólem i obrzękiem w czasie spożywania posiłków, a czasami występuje także gorączka.
• Dusznica bolesna
  • Występuje głównie u osób w średnim i zaawansowanym wieku. Choroba jest skutkiem upośledzonego ukrwienia tętnic wieńcowych.
  • Główne objawy to ból za mostkiem występujący po wysiłku. W stanie spoczynku ból szybko ustępuje. Czasami ból może promieniować aż do żuchwy. Jest to możliwe również w przypadku zawału mięśnia sercowego.
• Zapalenie tętnicy skroniowej (arteriitis temporalis)
  • Występuje przede wszystkim u osób starszych.
  • Najczęstszą dolegliwością jest ból i wrażliwość na dotyk w okolicy skroni i skóry głowy. Ponadto mogą wystąpić objawy polimialgii reumatycznej.
  • W rzadkich przypadkach dochodzi do nagłej utraty wzroku. To oznacza nagły przypadek.
• Klasterowy ból głowy, zespół Binga-Hortona
  • Rzadka choroba, która dotyka mężczyzn pięć do sześciu razy częściej niż kobiety.
  • Występują regularnie nawracające, w ciężkich przypadkach codzienne napady bólu głowy. Trwają one od 15 do 180 minut i występują przeważnie w nocy. Typowy jest silny jednostronny ból za jednym okiem. Gdy ataki nawracają, prawie zawsze dotyczą tej samej strony. Oprócz łzawienia oka często obserwuje się zatkany lub cieknący nos oraz pocenie się twarzy po stronie dotkniętej chorobą.
• Zapalenie tęczówki, zapalenie nerwu wzrokowego oraz ostre nadciśnienie oczne
  • Choroby oka mogą powodować ból twarzy.
• Inne rzadkie choroby
  • Miejscowe guzy, rozprzestrzenianie się guzów lub wybrzuszenia naczyń krwionośnych w mózgu mogą w rzadkich przypadkach prowadzić do bólu twarzy.

Zalecenia dla pacjentów

• W przypadku jednorazowego wystąpienia bólu twarzy można najpierw spróbować leczenia dostępnymi na rynku środkami przeciwbólowymi, takimi jak paracetamol. W większości przypadków ból twarzy ma charakter przejściowy i ustępuje samoistnie.
• W przypadku przeziębienia i gorączki można podejrzewać, że ból twarzy jest spowodowany stanem zapalnym zatok. Często wystarczy przez kilka dni stosować krople do nosa i w razie potrzeby paracetamol, aby złagodzić ból.

Kiedy należy zgłosić się do lekarza?

• Jeśli przyczyna bólu jest niejasna, jeśli ból jest bardzo silny lub utrzymuje się przez długi czas, należy skonsultować się z lekarzem.
• W przypadku podejrzenia próchnicy lub zapalenia dziąseł należy zgłosić się do stomatologa.

Co zrobi lekarz?

Historia choroby

Lekarz może zadać następujące pytania:

• Od jak dawna występują dolegliwości?
• Gdzie dokładnie boli?
• Ból jest stały czy występują ataki bólu?
• Czy może Pan(i) opisać ten ból?
• Czy istnieją czynniki ryzyka?
• Czy są jakieś inne oznaki choroby?

Badanie lekarskie

• Czasami przeprowadza się dokładne badanie głowy:
  • twarz, skóra głowy, kark, węzły chłonne, powiększone gruczoły ślinowe
  • ocena wrażliwości na dotyk lub bólu w stawie skroniowo-żuchwowym
  • ocena ogólnej bolesności mięśni oraz innej miejscowej wrażliwości na ból.
• Ocenia się nos, usta, gardło i stan uzębienia.
• W przypadku podejrzenia zapalenia korzenia zęba ostrożne stukanie w koronę zęba może wywołać silny ból.

Dalsze badania

• W niektórych przypadkach proste badania krwi mogą dostarczyć informacji.
• W zależności od podejrzewanej przyczyny bólu twarzy przeprowadza się badania obrazowe, takie jak np. TK głowy.

Skierowanie do specjalisty lub szpitala

• W przypadku podejrzenia poważnych chorób, takich jak zapalenie oka, nerwoból nerwu trójdzielnego, dławica piersiowa, zapalenie stawów, nowotwory lub choroby naczyń krwionośnych wystawiane jest skierowanie do specjalisty lub szpitala.

Dodatkowe informacje

• Ostre zapalenie zatok
• Przewlekłe zapalenie zatok
• Próchnica
• Zapalenie dziąseł
• Nerwoból nerwu trójdzielnego
• Migrena
• TK głowy
• Bóle twarzy – informacje dla personelu medycznego

Autorzy

• Jonas Klaus, lekarz, Fryburg Bryzgowijski
• Lek. Kalina van der Bend, recenzent