Co to jest zespół posturalnej tachykardii ortostatycznej (POTS)?

Definicja

Jako skrót i w literaturze specjalistycznej zespół posturalnej tachykardii ortostatycznej często określany jest jako POTS. Charakterystyczne dla tej choroby są szybki puls, zawroty głowy, złe samopoczucie i szereg innych dolegliwości. Objawy pojawiają się w ciągu pierwszych kilku minut po tym, jak osoba dotknięta chorobą wstanie z pozycji leżącej. Dolegliwości są podobne do tych, które występują u osób, u których ciśnienie tętnicze spada, gdy wstają. Warunkiem rozpoznania POTS jest brak spadku ciśnienia tętniczego.

Objawy

Typowymi objawami jest pojawienie się u chorego w kilka minut po wstaniu zawrotów głowy, oszołomienia i osłabienia oraz ewentualnie zaburzeń widzenia. Tętno jest wyraźnie podwyższone. Niektórzy pacjenci zauważają kołatanie serca i ewentualnie drżenie. W rzadkich przypadkach występują omdlenia.

Ponadto typowa jest nietolerancja obciążenia. Mogą wystąpić zaburzenia snu i zmęczenie.

Przyczyny

Przyczyny tego zespołu nie są do końca poznane.

Normalnie, gdy człowiek wstaje, sygnały nerwowe powodują, że naczynia krwionośne w nogach kurczą się, a serce bije szybciej. Zapewnia to wystarczający dopływ krwi do mózgu i narządów górnej części ciała. W POTS sygnały nerwowe docierające do naczyń krwionośnych w nogach nie działają tak, jak powinny, podczas gdy serce jest stymulowane do jeszcze szybszego bicia. W konsekwencji rośnie tętno, ale zbyt mało krwi dociera do mózgu, serca i płuc.

Wielu chorych cierpi również na niedobór płynów, np. z powodu zmniejszonego spożycia płynów lub obfitego pocenia się. Niektórzy mają też we krwi autoprzeciwciała, które wiążą się z receptorami dla pewnych neuroprzekaźników.

Zespół posturalnej tachykardii ortostatycznej występuje częściej przy szeregu schorzeń, m.in. zaburzeniach lękowych, cukrzycy oraz chorobach tarczycy. Pewną rolę wydają się również odgrywać czynniki genetyczne.

Częstość występowania

Choroba ta dotyczy około 0,2% populacji. Zwykle zaczyna się między 15 a 50 rokiem życia. Szczególnie dotknięte są nią nastoletnie i dorosłe kobiety.

Badania dodatkowe

• Podczas badania lekarskiego mierzy się tętno i ciśnienie tętnicze najpierw w pozycji leżącej, a następnie przez 10 minut w pozycji stojącej.
• Po wstaniu z łóżka tętno wzrasta o ponad 30 uderzeń na minutę, podczas gdy ciśnienie tętnicze pozostaje bez zmian.
• Czasami stosuje się również tzw. stół uchylny używany do pomiaru ciśnienia tętniczego i tętna, gdy leżanka jest podnoszona do pozycji pionowej.
• Ponadto można za pomocą elektrokardiogramu (EKG) mierzyć czynność elektryczną serca.
• W niektórych przypadkach przydatne jest badanie krwi lub badanie pod kątem nietolerancji wysiłku.

Leczenie

Postępowanie ogólne

• Leczenie należy najpierw rozpocząć od środków ogólnych (patrz poniżej).
• Ponadto zaleca się regularny, ustrukturyzowany trening o wzrastającej intensywności, oparty na indywidualnej tolerancji wysiłku.
• Na początku ćwiczenia powinny być wykonywane głównie w pozycji leżącej na wznak, aby zmniejszyć obciążenie serca.
• W celu obniżenia pulsu zalecany jest regularny trening wytrzymałościowy (30–45 min 3 razy w tygodniu).
• Powrót krwi z żył nóg można poprawić poprzez noszenie pończoch uciskowych.
• W miarę możliwości należy odstawić leki, które przyczyniają się do pogorszenia stanu.

Leki

• Jeśli środki ogólne nie są wystarczające, na objawy można przepisać leki.
• Beta-adrenolityki (propanolol) są stosowane w celu obniżenia częstości serca i zmniejszenia kołatania serca.
• Różne leki mogą obniżyć tętno lub poprawić bilans płynów.
• Leki przeciwdepresyjne mogą zostać przepisane, jeśli dominują objawy lękowe.

Co możesz zrobić sam?

• Powoli wstawaj z pozycji leżącej lub siedzącej.
• Należy unikać długotrwałego stania, zwłaszcza w ciepłym otoczeniu i przy dużej wilgotności powietrza.
• Należy pić 2–3 litry płynów dziennie i spożywać ok. 10 g soli. Dzięki temu zwiększa się objętość krwi.
• Należy jeść częste i małe posiłki zamiast niewielu dużych.
• Należy unikać nadmiernego odpoczynku w łóżku i fizycznego oszczędzania się.
• Należy unikać przegrzania.
• Należy dbać o dobry sen.

Rokowanie

Brak jest dokładnych danych na temat przebiegu choroby, ale generalnie rokowanie jest korzystne. U około połowy młodych dorosłych objawy ustępują samoistnie w ciągu 1–3 lat. U około 90% przypadków następuje poprawa dzięki połączeniu działań ogólnych i leków.

Dodatkowe informacje

• Niskie ciśnienie tętnicze zależne od pozycji
• Zespół posturalnej tachykardii ortostatycznej (POTS) — informacje dla personelu medycznego

Autorka

• Martina Bujard, dziennikarka naukowa, Wiesbaden
• Lek. Kalina van der Bend, recenzent