Czym są skurcze łydek?

Definicja

Skurcz łydki to mimowolne, bolesne napięcie mięśni podudzia. Takie zjawisko często występuje w nocy i może trwać od kilku sekund do kilku minut. Oprócz łydek, skurcze mogą wystąpić również w stopie lub udzie. W większości przypadków jest to stosunkowo niegroźny objaw, który mija samoistnie. Czasami nawracające nocne skurcze łydek mogą jednak występować jako manifestacja innych chorób lub czynników ryzyka. Skurcze należy odróżnić od tzw. zespołu niespokojnych nóg, w którym pacjenci cierpią w nocy na nieprawidłowe odczucia w kończynach dolnych.

Objawy

Typowo nocne skurcze nóg to nagłe, często bardzo bolesne skurcze mięśni łydek, którym towarzyszy wyczuwalne stwardnienie zajętej grupy mięśni. Najczęściej występują w stopie, podudziu lub udzie i trwają zwykle od kilku sekund do kilku minut. Rozciąganie lub rozmasowanie dotkniętego miejsca pozwala złagodzić dolegliwości.

Przyczyny

W większości przypadków nie można ustalić jednej, jednoznacznej przyczyny skurczów łydek. Istnieją jednak pewne czynniki lub choroby, które zwiększają prawdopodobieństwo ich wystąpienia:

• Ciężki wysiłek fizyczny, zwłaszcza w bardzo wysokiej temperaturze
• Ciąża
• Niedobór płynów, na przykład z powodu stosowania leków moczopędnych lub podczas silnego poceniu się
• Zaburzenia metaboliczne, takie jak niedoczynność przytarczyc, choroba Addisona lub choroby tarczycy
• Choroby neurologiczne takie jak polineuropatia
• Niektóre leki
• Spożywanie alkoholu.

Częstość występowania

Nocne skurcze mięśni są zjawiskiem powszechnym, regularnie dotykają około 3% populacji. Częstotliwość występowania wzrasta wraz z wiekiem.

Badania

• Postawienie rozpoznania opiera się zasadniczo na opisie bólu i jego przebiegu. Należy opisać lekarzowi, w jakich sytuacjach występują skurcze, czy problem dotyka również bliskich członków rodziny i czy przyjmuje się leki na stałe.
• Lekarz może wykonać badanie neurologiczne dotkniętych kończyn, w celu wykluczenia skurczów z innych przyczyn.
• Badania laboratoryjne z krwi mogą wykluczyć lub potwierdzić współistnienie chorób podstawowych.
• Jeśli skurcze mięśni występują z dużą częstotliwością lub przez bardzo długi okres czasu, konieczne mogą być dalsze badania, takie jak specjalistyczne badania krwi, badania mięśni i nerwów oraz testy czynnościowe.

Leczenie

• Celem terapii jest złagodzenie bólu podczas skurczów mięśni oraz długoterminowe zmniejszenie częstotliwości występowania napadów.
• Podczas ostrego napadu zaleca się rozciąganie i rozmasowywwanie mięśni nóg.
• Aby zapobiec skurczom, zaleca się również regularne rozciąganie dotkniętych partii mięśni i wzmacnianie ich treningiem.
• Części pacjentów pomaga suplementacja preparatów zawierających magnez, ale ich skuteczność nie została wystarczająco udowodniona.
• W ciężkich przypadkach oraz gdy leczenie niefarmakologiczne okazuje się nieskuteczne, lekarz może zapisać preparaty chininy, jednak niektóre z nich mogą nieść ze sobą ryzyko poważnych działań niepożądanych.

Rokowanie

• U 59% pacjentów dolegliwości utrzymują się dłużej niż 3 lata.
• Jeżeli skurcze łydek ograniczają jakość snu, stan ten może wpływać na zdrowie i jakość życia. W bardzo ciężkich przypadkach może dojść do rozerwania włókien mięśniowych podczas skurczu.
• Istnieją doniesienia, mówiące że regularne ćwiczenia rozciągające mięśnie łydek mogą obniżyć częstotliwość i nasilenie nocnych skurczów łydek.

Dodatkowe informacje

• Nocne skurcze łydek – informacje dla personelu medycznego

Autorzy

• Markus Plank, MSc BSc, dziennikarz medyczny i naukowy, Wiedeń
• Jonas Klaus, lekarz, Fryburg Bryzgowijski
• Anna Zwierzchowska, lekarz rezydent, Kraków (edytor/recenzent)