Co to jest neuralgia Mortona?

Neuralgią nazywamy ból, który pojawia się w wyniku uszkodzenia nerwu. Neuralgia Mortona odnosi się do jednego z nerwów biegnących w okolicy śródstopia. Ból spowodowany tą neuralgią najczęściej występuje pod kłębami trzeciego i czwartego palca (pierwszy palec to paluch, piąty palec to mały palec), ale kości innych palców również mogą być dotknięte. Sama choroba jest całkowicie niegroźna, ale dolegliwości bólowe zmniejszają jakość życia. Śródstopie to nazwa grupy pięciu kości w stopie. Łączą one kostkę (dokładniej kości stępu) z kośćmi palców. Wzdłuż każdej z tych kości biegnie nerw, który prowadzi do palca. Nerwy te ulegają uszkodzeniu przez ucisk, który powoduje ich podrażnienie i wyzwala ból. Z czasem takie podrażnienie może spowodować obrzęk nerwu i utworzenie się guzka nerwowego zwanego nerwiakiem. Nerw jest wtedy narażony na ucisk jeszcze bardziej, co nasila ból i inne dolegliwości.

Obszar, w którym zlokalizowany jest przy tej chorobie ból, to jedna z kości śródstopia (łac. os metatarsale), dlatego też schorzenie nazywane jest również metatarsalgią Mortona. Inne nazwy to nerwiak Mortona/nerwiak międzypalcowy lub zespół Mortona.

Schorzenie to występuje stosunkowo rzadko, ale jest jedną z najczęstszych przyczyn bólu w tym obszarze stopy. Najbardziej narażeni są biegacze i kobiety w średnim wieku, które noszą źle dopasowane buty. Nieprawidłowe ustawienie stopy (płaskostopie poprzeczne) również zwiększa ryzyko wystąpienia neuralgii Mortona. Kobiety chorują około 5 razy częściej niż mężczyźni. Czasami uszkodzeniu ulega kilka nerwów w obszarze śródstopia.

Objawy

Typowe są palące bóle w podeszwie stopy, głównie między palcem III a IV, które mogą promieniować aż do końca palców stóp. Początkowo ból pojawia się tylko podczas chodzenia, ale w miarę postępu uszkodzenia nerwu jest odczuwany stale. 

Diagnostyka

Lekarz stawia rozpoznanie na podstawie typowej historii choroby. Nacisk z góry lub z dołu na nerw między kośćmi śródstopia powoduje ból. To samo dzieje się, gdy śródstopie jest ściskane z obu stron lub gdy palce są mocno wyginane do góry. Można zastosować znieczulenie miejscowe: rozpoznanie zostaje potwierdzone, gdy po znieczuleniu miejscowym ból tymczasowo ustąpi.

W celu wykluczenia innej przyczyny bólu (np. złamania) często wykonywane jest zdjęcie rentgenowskie. Badanie ultrasonograficzne lub rezonansu magnetycznego (RM) mogą potwierdzić rozpoznanie, ale badania te zwykle nie są niezbędne. Jeśli jednak ma zostać przeprowadzona operacja, RM jest pomocny przy planowaniu zabiegu.

Leczenie

Można dopasować buty lub wkładki w taki sposób, aby wspierały utrzymanie łuku stopy w prawidłowej pozycji, pomagając zmniejszyć nacisk i złagodzić ból. Luźne buty, które nie uciskają stopy, również pozwalają łagodzić dolegliwości. Często pomocny jest specjalny trening mięśni stóp pod okiem fizjoterapeuty, którego efekt pojawia się już w ciągu kilku dni.

Kortyzon i miejscowy środek znieczulający łagodzi ból u średnio dwóch z trzech pacjentów. Niemniej jednak w dłuższej perspektywie takie środki pomagają tylko około jednej trzeciej chorych.

Czasami konieczna jest operacja, aby poluzować więzadła wokół nerwu w celu zmniejszenia nacisku lub usunięcia dotkniętego nerwu i nerwiaka. Stosowane są różnorodne metody chirurgiczne, a większość pacjentów po zabiegu nie odczuwa żadnych objawów. Zabieg operacyjny zaleca się jedynie wtedy, kiedy wypróbowane metody leczenia zachowawczego nie przyniosą satysfakcjonujących rezultatów.

Rokowanie

Dolegliwości zwykle ustępują dość szybko, jeśli są leczone i wyleczalne. Jeśli występuje tylko jeden nerwiak, szansa na wyleczenie jest większa niż w przypadku kilku nerwiaków. Rzadko zdarza się, że usunięty chirurgicznie nerwiak powraca (u około 5-7% pacjentów).

Dodatkowe informacje

• Metatarsalgia Mortona — informacje dla lekarzy

Ilustracje

Staw skokowy, ścięgna i nerwy

Autorzy

• Susanne Meinrenken, dr n. med., Brema
• Anna Zwierzchowska, lekarz rezydent, Kraków (edytor/recenzent)