Czym jest drżenie samoistne?

Definicja

Drżenie to mimowolne drżenie, zwykle rąk. Drżenie samoistne jest łagodnym neurologicznym zaburzeniem ruchowym. Tzw. drżenie samoistne nie powoduje żadnych innych istotnych objawów poza drżeniem. W przeciwieństwie do innych rodzajów tremoru, drżenie nie występuje jako część innej choroby ani podczas przyjmowania leków.

Objawy

Choroba pojawia się zwykle w wieku dorosłym i często postępuje powoli przez lata. Drżenie samoistne prawie zawsze występuje symetrycznie w obu rękach, ale w niektórych przypadkach może dotyczyć innej części ciała:

• ręce, przedramiona (94%)
• głowa (33%)
• głos (16%)
• nogi (12%)
• twarz (3%)
• tułów (3%).

Zazwyczaj drżenie rąk w drżeniu samoistnym nie występuje w spoczynku, a raczej podczas próby utrzymania określonej pozycji. Mogą występować trudności np. z trzymaniem w dłoni pełnej szklanki. Drżenie może się również ujawnić podczas aktywnych ruchów, np. chwytania przedmiotów. W przypadku drżenia samoistnego mówi się więc o drżeniu pozycyjnym i zamierzonym.

Większość osób z drżeniem samoistnym ma tylko łagodne dolegliwości. Jednak część osób dotkniętych chorobą ma trudności z wykonywaniem pewnych czynności i mogą u nich rozwinąć się problemy z radzeniem sobie w życiu codziennym. Drżenie może być również postrzegane jako społecznie wstydliwe. Czynności takie jak picie, używanie sztućców czy pisanie mogą być ograniczone.

Na drżenie nie można wpłynąć w sposób świadomy i może się ono nasilać przy podekscytowaniu, obciążeniu emocjonalnym, zmęczeniu, spożyciu kofeiny lub skrajnych temperaturach.

Ponad połowa osób dotkniętych tym problemem twierdzi, że niewielkie ilości alkoholu mogą powodować okresowe osłabienie objawów. Drżenie zazwyczaj nie występuje podczas snu.

Przyczyny

Dokładna przyczyna choroby jest wciąż niejasna. Czynniki dziedziczne wydają się odgrywać dużą rolę, zidentyfikowano kilka uczestniczących w procesie genów. U wielu osób dotkniętych dolegliwością istnieją dowody na występowanie podobnych chorób w rodzinie.

Częstość występowania

Jest to stosunkowo częsty obraz kliniczny. Na całym świecie na drżenie samoistne cierpi około 1% populacji. Częstość występowania drżenia samoistnego wzrasta wraz z wiekiem – na schorzenie to cierpi około 5% osób po 65. roku życia.

Badania

Rozpoznanie stawia się klinicznie, czyli na podstawie opisywanych objawów i rodzaju drżenia. Po zebraniu wywiadu lekarskiego od pacjenta wykonuje się dokładne badanie neurologiczne.

Lekarze rozróżniają drżenie w spoczynku, podczas trzymania rąk lub podczas wykonywania określonych ruchów. Ważnym kryterium jest również częstotliwość. W wielu przypadkach rozpoznanie jest oczywiste, ponieważ w rodzinie występują podobne przypadki.

Należy zwrócić na to uwagę, ponieważ niektóre leki również mogą wywołać drżenie. Jeśli drżenie jest nietypowe dla choroby lub występują inne objawy, należy starannie wykluczyć inne choroby podstawowe. Szczególnie ważne jest tutaj odróżnienie drżenia od rozpoczynającej się choroby Parkinsona, której zwykle towarzyszą inne charakterystyczne objawy.

Leczenie

Celem leczenia jest zmniejszenie drżenia oraz poprawa ograniczeń czynnościowych i jakości życia.

Co można zrobić we własnym zakresie?

Aby złagodzić drżenie, pacjenci mogą nauczyć się różnych technik relaksacyjnych i innych technik redukcji stresu, które okazały się pomocne. Spożywanie kawy często prowadzi do nasilenia objawów, dlatego dla niektórych chorych korzystne może być spożywanie mniejszej ilości kofeiny.

Jeśli objawy nie mogą być wystarczająco złagodzone za pomocą tych środków, istnieje szereg leków, które można stosować w leczeniu drżenia samoistnego.

Leki

Lekiem pierwszego wyboru w leczeniu farmakologicznym jest propranolol, który jest beta-adrenolitykiem, lub prymidon z grupy leków przeciwdrgawkowych. Możliwe jest również połączenie obu leków w celu zmniejszenia działań niepożądanych przy dużych dawkach pojedynczych.

Lekami drugiego lub trzeciego wyboru są gabapentyna, topiramat, atenolol, sotalol, alprazolam, klonazepam i klozapina.

Dalsze możliwości leczenia

Istnieją również procedury diagnostyczne i terapeutyczne, które można stosować:

• Wstrzykiwanie toksyny botulinowej A do dotkniętych mięśni.
• Eliminacja dotkniętych obszarów mózgu za pomocą ultradźwięków o dużej intensywności kierowanych przez MRI (skupiona wiązka fal ultradźwiękowych).
• Elektrostymulacja poprzez elektrody naklejane na skórę głowy.

Jedną z opcji leczenia chirurgicznego jest głęboka stymulacja mózgu (deep brain stimulation, DBS), w której elektroda jest wprowadzana do określonego obszaru mózgu i połączona z programowalnym źródłem prądu.

Rokowanie

Drżenie samoistne jest chorobą przewlekłą, która w większości przypadków trwa przez całe życie. Drżenie może przeszkadzać w wykonywaniu codziennych czynności i może w trakcie życia się nasilać lub rozprzestrzeniać na inne części ciała. Nawet 25% pacjentów w trakcie leczenia zmienia zawód lub z niego rezygnuje. Z kolei pacjenci z łagodnymi przebiegami mogą nie potrzebować żadnej swoistej terapii.

Dodatkowe informacje

• Drżenie
• Drżenie (tremor) – informacje dla personelu medycznego
• drżenie samoistne — Informacje dla personelu medycznego

Autorzy

• Lek. Susanna Allahwerde, specjalistka chorób wewnętrznych, Berlin
• Jonas Klaus, lekarz, Fryburg Bryzgowijski
• Lek. Kalina van der Bend, recenzent