Regional content

Content

Informacje ogólne

Definicja

• Zapalenie powiek to stan zapalny brzegu powieki.
• Anatomicznie dzieli się na przednie i tylne zapalenie powiek, wyróżnia się także postać mieszaną.¹
  • Przednie obejmuje okolicę wokół podstawy rzęs.
  • Tylne (częstsze) charakteryzuje się zapaleniem wewnętrznej części powieki aż do przejścia do spojówki z częstym zajęciem gruczołów Meiboma – nazywane również dysfunkcją gruczołów Meiboma.
• Może występować w postaci ostrej i częściej spotykanej, przewlekłej.

Epidemiologia

• Zapalenie powiek jest jedną z najczęstszych chorób okulistycznych.²
• Zespół suchego oka dotyczy 5–34% populacji na całym świecie, współczynnik chorobowości znacząco wzrasta z wiekiem.³
  • 3/4 osób z zespołem suchego oka ma zapalenie powiek.¹
• U 30–50% pacjentów z trądzikiem różowatym rozwija się postać oczna z zapaleniem powiek i zespołem suchego oka.

Etiologia i patogeneza

• Gronkowce są najczęstszymi patogenami infekcyjnego ostrego zapalenia powiek.
• Zdarza się również zapalenie powiek o innej etiologii bakteryjnej lub wirusowej (np. zakażenie Herpes).
  • Rzadko przyczyną zapalenia brzegów powiek są HPV lub zakażenia CMV.
• Przewlekłe zaburzenia pracy gruczołów Meiboma mogą mieć charakter hipo– i hipersekrecyjny. Mogą wystąpić zaburzenia filmu łzowego (zespół suchego oka).
• Jeśli dysfunkcja gruczołów Meiboma jest związana ze stanem zapalnym, występuje zapalenie powiek (zapalenie brzegu powiek) lub zapalenie gruczołów Meiboma.³
• Obecność roztoczy lub wszy w obrębie powiek może prowadzić do zapalenia powiek.⁴
  • W 30% przypadków występuje zakażenie roztoczami Demodex.
• Zapalenie błony śluzowej oka może również wystąpić jako działanie niepożądane terapii izotretynoiną.
• U 70% wszystkich pacjentów z przewlekłym zapaleniem powiek współistnieją inne choroby skóry, takie jak trądzik różowaty, trądzik, łojotokowe zapalenie skóry, atopowe zapalenie skóry lub łuszczyca.

Powiązane choroby oczu

• Jęczmień
  • Ostre zakażenie gruczołu mieszkowego w powiece (gruczoł Zeissa lub Molla).
  • Objawia się nagłym pojawieniem się zaczerwienionego, bolesnego obrzęku na brzegu powieki.
  • Stan ten może być związany z zapaleniem powiek, ponieważ zmiany w powiekach mogą prowadzić do niedrożności przewodu gruczołowego, co skutkuje wtórnym zakażeniem.
• Gradówka
  
  • Przewlekłe, jałowe, zwykle niebolesne zapalenie gruczołu Meiboma lub Ziessa na brzegu powieki.
  • Typowy jest powolny wzrost zmiany.
• Zespół suchego oka
  
  • Suchość oczu występuje powszechnie.
  • Nieprawidłowości lub osłabienie pracy gruczołów Meiboma prowadzą do ograniczenia wydzielania i zmiany filmu łzowego, co może skutkować nadmierną produkcją łez lub suchością oczu.
  • 3/4 pacjentów z suchością oczu cierpi na zapalenie powiek.¹
• Nietolerancja soczewek kontaktowych
  • Nietolerancja soczewek kontaktowych może wystąpić z powodu zmiany warstwy lipidowej w filmie łzowym.

Czynniki predysponujące

• Zapalenie powiek często występuje u pacjentów z chorobami skóry, z wtórnym zakażeniem lub bez niego.
  • Wyprysk łojotokowy.
  • Wyprysk atopowy.
  • Trądzik różowaty.
  • Choroba ziarniniakowa.

ICD–10

• H00.0 Jęczmień i inne głębokie zapalenie powiek.
• H00.1 Gradówka.
• H01 Inne stany zapalne powiek.
  • H01.0 Zapalenie brzegów powiek.
  • H01.1 Choroby skóry powiek pochodzenia niezakaźnego.
  • H01.8 Inne określone stany zapalne powiek.
  • H01.9  Zapalenie powiek, nieokreślone.
• H03 Patologie powiek w przebiegu chorób sklasyfikowanych gdzie indziej.
  • H03.0 Infestacja pasożytów do powiek w przebiegu chorób sklasyfikowanych gdzie indziej.
  • H03.1 Zajęcie powiek w przebiegu chorób zakaźnych sklasyfikowanych gdzie indziej.
  • H03.8 Zajęcie powiek w przebiegu innych chorób sklasyfikowanych gdzie indziej.

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

• Rozpoznanie stawiane jest na podstawie wywiadu lekarskiego i badania przedmiotowego.
• Zawsze należy badać oboje oczu.⁵
• Należy ustalić, czy objawy są ograniczone do zapalenia powiek czy też dotyczą również innych struktur oka (objawy czerwonego oka, zapalenie powiek i spojówek).

Diagnostyka różnicowa

• Zapalenie mieszków włosowych rzęs: zapalenie mieszków włosowych, niewielki obrzęk z rumieniem.
• Gradówka: torbiel w obrębie brzegów powiek, niezaczerwieniona i niebolesna.
• Jęczmień: miejscowy obrzęk powieki, tkliwość i zaczerwienienie.
• Zapalenie spojówek: przekrwienie i obrzęk spojówek, niekiedy obrzęk powiek, wylewy podspojówkowe.
• Zapalenie woreczka łzowego: zaczerwienione, zasinione, tkliwe uwypuklenie okolicy worka łzowego.
• Róża: ostre zakażenie skóry.
• Zapalenie tkanki łącznej/ropowica oczodołu: zakażenie w obrębie oczodołu, zaczerwienienie i tkliwość palpacyjna otaczających tkanek; objawy ogólne, ciężki stan pacjenta.
• Na powiekach pojawiają się również inne częste schorzenia skóry, takie jak modzele, mięczaki czy brodawczaki.
• Rak podstawnokomórkowy.
• Entropion: dolna powieka jest wywinięta do wewnątrz.
• Ektropion: dolna powieka jest wywinięta na zewnątrz.
• Nieprawidłowy wzrost rzęs: rzęsy rosnące do wewnątrz

Wywiad lekarski

• Typowe objawy zapalenia powiek:
  • swędzenie
  • pieczenie
  • uczucie ciała obcego
  • zaczerwienienie
  • ból miejscowy
  • sklejenie powiek
  • niewyraźne widzenie
  • nadwrażliwość na światło
  • łzawienie
  • częste mruganie.
• Należy wykluczyć obecność ciała obcego w przypadku zaczerwienienia oka.⁵
• Często współistnieje łojotok (wyraźne łuszczenie), atopowe zapalenie skóry, trądzik lub trądzik różowaty (zaczerwienienie twarzy, teleangiektazje, ewentualnie grudki i krostki).

Badanie fizykalne

• Zaczerwienione i zgrubiałe brzegi powiek.
• Sklejone rzęsy.
• Zaburzenia wzrostu rzęs (nieprawidłowy wzrost rzęs) aż do całkowitej ich utraty.
• Bliznowato zmienione brzegi powiek.
• Ewentualnie tworzenie się pęcherzyków.
• Jeśli zajęta jest również spojówka, występuje zaczerwienienie.

Diagnostyka u specjalisty (okulisty)

• Wymaz z miejsca zmienionego zapalnie do diagnostyki bakteriologicznej i mykologicznej.
• Ewentualnie badanie w kierunku wirusów brodawczaka lub opryszczki.
• Ewentualnie punkcja zmian pęcherzykowych.
• W razie konieczności biopsja.
• Mikroskopowe badanie rzęs w przypadku podejrzenia obecności roztoczy.

Wskazania do skierowania do specjalisty

• Skierowanie do okulisty m.in. w przypadku:
  • nawracającego lub przewlekłego zapalenia powiek
    • zwłaszcza u dzieci
  • trądziku różowatego i podejrzenia zapalenia rogówki
  • entropionu/ektropionu i konieczności przeprowadzenia korekty chirurgicznej
  • nieprawidłowego wzrostu rzęs
  • podejrzenie obecności ciała obcego
  • niepełnego zamknięcia powiek
  • wcześniejszych operacji oczu.
• Użytkownicy soczewek kontaktowych z ostrym, jednostronnym, bolesnym zaczerwienieniem oka z rozproszonym przekrwieniem rzęskowym i/lub zmętnieniem rogówki powinni być kierowani do kliniki okulistycznej w trybie pilnym.⁵

Leczenie

Cele leczenia

• Łagodzenie podrażnienia i eliminowanie współwystępującego zakażenia.
• Zapobieganie lub leczenie nieprawidłowego wzrostu rzęs.

Ogólne informacje o leczeniu

• Podstawą każdej terapii jest staranna higiena powiek.²
• W stosownych przypadkach należy leczyć chorobę podstawową.
• W zależności od stopnia zaawansowania choroby zaleca się leczenie według stopniowanego schematu:
  • ciepłe okłady, oczyszczanie brzegów powiek i połączone z masażem
  • sztuczne łzy
  • antybiotyki stosowane miejscowo
  • steroidy miejscowe
  • immunomodulatory stosowane miejscowo
  • antybiotyki stosowane ogólnoustrojowo
  • ewentualnie leczenie chirurgiczne w przypadku powikłań.
• Czasowa rezygnacja z używania soczewek kontaktowych.

Farmakoterapia

• Skuteczność jakiejkolwiek alternatywnej metoda leczenia nie została wystarczająco udokumentowana.²

Leczenie miejscowe

• Sztuczne łzy są preparatami pierwszego wyboru w przypadku zespołu suchego oka.
  • Substancje powierzchniowo czynne (np. alkohol poliwinylowy, pochodne celulozy (np. hypromeloza), kwas hialuronowy, karbomery).
  • Analogi mucyny, środki osmoprotekcyjne, substytucja elektrolitów.
  • Sztuczne łzy zawierające lipidy.
• Maści do oczu z antybiotykami (maść do oczu z tobramycyną, gentamycyną, oflofloksacyną, ciprofloksacyną 2 do 3 x dziennie) i glikokortykosteroidy miejscowe (np. krople z fluorometolonem) mogą być dobrym wyborem do krótkotrwałego stosowania.
  • Nie wolno stosować glikokortykosteroidów miejscowych w przypadku zakażenia wirusem opryszczki lub podwyższonego ciśnienia wewnątrzgałkowego.
• Miejscowe stosowanie cyklosporyny i azytromycyny jest zalecane w przypadku trądziku różowatego oczu jako przyczyny zapalenia powiek.
  • Można rozważyć miejscowe stosowanie iwermektyny lub metronidazolu na skórę powiek, a także ogólnoustrojowe stosowanie doksycykliny i azytromycyny.
  • Miejscowo stosowana cyklosporyna (0,05%, 2 x na dobę) lub inhibitory kalcyneuryny (takrolimus/pimekrolimus maść na skórę 1–2 x na dobę) w celu ograniczenia stanu zapalnego.³
  • Jako alternatywa azytromycyna krople do oczu 1,5% (przez pierwsze 2 dni 2 x na dobę, potem 1 x na dobę przez 4 tygodnie).
• Jeśli potwierdzono wyraźną obecność roztoczy (Demodex folliculorum): krople do oczu z iwermektyną (w Polsce preparat gotowy w tej postaci nie jest dostępny).

Terapia ogólnoustrojowa

• W często nawracającej postaci ocznej trądziku różowatego pomocne może okazać się zastosowanie doustnego leczenia doksycykliną (50–100 mg 2 x na dobę) przez 6 miesięcy.
• Działania niepożądane leczenia ogólnoustrojowego przewlekłego zapalenia powiek wydają się jednak przeważać nad jego korzyściami.⁶
• W przypadku zakażeń wirusem opryszczki można rozważyć zastosowanie ogólnoustrojowych leków przeciwwirusowych (acyklowir) – patrz artykuł zapalenie rogówki wywołane przez Herpes simplex  lub półpasiec oczny.

Inne terapie

• Zabiegi termiczno–mechaniczne (manualny lub przy użyciu aparatury), polegający na transferze ciepła, masażu i oczyszczeniu brzegów powiek.
• Stymulacja światłem z wykorzystaniem impulsów światła o wysokiej energii (Intense Pulsed Light – IPL).⁷
• W pojedynczych przypadkach udrożnienie niedrożnych gruczołów Meiboma.
• Epilacja nieprawidłowo rosnących rzęs.
• Okuloplastyczna korekcja anomalii powiek.¹

Zalecenia dla pacjentów

• Choroba ma często charakter przewlekły i nawracający.
• Staranna, codzienna higiena oczu: zachowaj czystość i miękkość brwi i brzegów powiek.
• Pomocne może być stosowanie ciepłych, wilgotnych okładów od 2 do 4 x dziennie (przez 5–10 minut).
• Codzienne złuszczanie naskórka z brzegu powieki za pomocą szamponu dla dzieci i wacików.⁴
• Zachowanie miękkości brzegów powiek dzięki prostej maści do oczu, ewentualnie stosując delikatny masaż palcami.
• Należy zrezygnować z noszenia soczewek kontaktowych na czas trwania zapalenia powiek – w nawracającym przewlekłym zapaleniu powiek noszenie soczewek kontaktowych okazuje się czasami trwale niemożliwe.
• Rezygnacja z kosmetyków do oczu.

Przebieg, powikłania i rokowanie

Przebieg

• Często długotrwały/przewlekły przebieg z tendencją do nawrotów.
• Przewlekły przebieg i częste nawroty mogą powodować zapalenie rogówki i pogorszenie ostrości wzroku.

Powikłania

• Madaroza: wypadanie rzęs.
• Nieprawidłowy wzrost rzęs: wzrost rzęs do wewnątrz.
• Jęczmień, gradówka, zapalenie kanalików łzowych.
• Zapalenie spojówek i zapalenie rogówki.
• Owrzodzenia rogówki z neowaskularyzacją rogówki z ciężkim upośledzeniem widzenia.
• Wtórne zaburzenia nawilżania.

Rokowanie

• Dobre w przypadku niepowikłanego zapalenia powiek.

Informacje dla pacjentów

Edukacja pacjenta

• Przewlekły, nawrotowy charakter schorzenia.
• Znaczenie regularnej, starannej higieny w miejscu zakażenia.

Materiały edukacyjne dla pacjentów

• Zapalenie brzegów powiek (zapalenie powiek).