Co to jest suchość oczu?

• W przypadku suchych oczu dochodzi do zmniejszenia produkcji łez lub zwiększenia parowania płynu łzowego z powierzchni oka. 
• Produkcja łez na ogół zmniejsza się nieco z wiekiem.
• Może to powodować dyskomfort oka i zaburzenia widzenia.
• Dolegliwości często występują u starszych lub ciężko chorych pacjentów, którzy mają problemy z zamykaniem oczu.
• Suchość oczu zwiększa ryzyko powstawania ubutków nabłonka na rogówce.

Informacje na temat płynu łzowego

• Film łzowy składa się z trzech warstw: warstwy lipidowej, warstwy wodnej i warstwy śluzowej. Poszczególne warstwy produkowane są przez różne gruczoły.
• Gruczoł łzowy znajduje się w gałce ocznej po zewnętrznej stronie oka. Stale produkuje płyn łzowy, który nawilża i chroni oko.
• Powieki równomiernie rozprowadzają płyn łzowy na rogówce oka.
• Nadmiar płynu odprowadzany jest przez punkty łzowe, które znajdują się w kąciku powieki po stronie nosa.
• Cienki kanał biegnie od punktów łzowych w oku do worka łzowego, który leży między okiem a nosem. Z worka łzowego do jamy nosowej prowadzi kanał, do którego opróżnia się płyn łzowy.

Jakie są możliwe przyczyny?

Choroby, które mogą wymagać leczenia

• Suche zapalenie rogówki i spojówki
  • Wyraźne objawy suchości oczu z zapaleniem rogówki i spojówki oka powinny być leczone.
• Zespół Sjögrena
  • Zespół Sjögrena występuje głównie u kobiet w średnim wieku.
  • Typowa jest obecność przewlekłego zapalenia stawów (zapalenie wielostawowe) oraz suchość ust, nosa i oczu. W oczach pojawia się uczucie ciała obcego/papieru ściernego.
• Suchość oczu jako reakcja niepożądana stosowania leków
  • Atropina, doustne środki antykoncepcyjne („pigułka”), beta-blokery i niektóre leki stosowane w leczeniu chorób psychiatrycznych (leki przeciwdepresyjne) lub alergii (leki przeciwhistaminowe) mogą powodować suchość oczu jako reakcję niepożądaną.
• Porażenie twarzy (niedowład nerwu twarzowego)
  • Może powodować suchość oka po stronie dotkniętej chorobą, co wymaga działań terapeutycznych.
• Choroby ogólne
  • Niektóre choroby podstawowe mogą prowadzić do suchości oczu, np. cukrzyca, choroby tarczycy, trądzik różowaty, choroba Parkinsona, choroby reumatyczne i choroby zakaźne takie jak zapalenie wątroby typu C, HIV i gruźlica.
• Niedobór witaminy A
  • Dotyka szczególnie niedożywione dzieci w krajach rozwijających się.

Przyczyny, które zazwyczaj nie wymagają leczenia

• Suchość oczu
  • Często występuje u osób starszych.
  • Tylko wyjątkowo wymagają leczenia "sztucznymi łzami".

Zalecenia dla pacjentów

• Dyskomfort mogą złagodzić nawilżające krople do oczu.
• Należy powstrzymać się od noszenia soczewek kontaktowych lub zmienić je na inny rodzaj.
• Warto nosić okulary przeciwsłoneczne, które chronią oczy przed wiatrem i słońcem.

Kiedy jest konieczna wizyta u lekarza?

• Jeśli dolegliwości są ciężkie, wskazane jest skonsultowanie się z lekarzem w celu oceny.

Jak postępuje lekarz?

Wywiad

Lekarz może zadać następujące pytania:

• Od jak dawna występują te dolegliwości?
• Czy dolegliwości nasilają się podczas czytania lub pracy przy ekranie komputera?
• Czy źle znosi Pan(i) suchość oczu?
• Czy próbował(a) Pan(i) stosować sztuczne łzy?
• Czy cierpi Pan/Pani na choroby przewlekłe?
• Czy regularnie przyjmujesz leki? Jeśli tak, to jakie?

Badanie lekarskie

• Badanie oczu

Badania uzupełniające

• W wyjątkowych przypadkach przydatny może być pomiar produkcji łez (test Schirmera).
• W przypadku podejrzenia zespołu Sjögrena lub innych zaburzeń autoimmunologicznych, w badaniach krwi można wykryć przeciwciała.

Skierowanie do specjalisty lub szpitala

• Zazwyczaj nie jest to konieczne.

Działania

• Leczenie polega głównie na podawaniu kropli nawilżających i/lub żelu do oczu czy maści.
• Jeśli dolegliwości są ciężkie i uporczywe, mogą być również przepisane krople do oczu zawierające cyklosporynę, antybiotyki lub glikokortykosteroidy.
• Inne choroby takie jak alergiczne zapalenie spojówek, zapalenie brzegów powiek oraz trądzik różowaty powinny być odpowiednio leczone.
• Jeśli oczy pacjenta np. nie mogą się całkowicie domknąć z powodu niedowładu, w nocy może pomóc neutralna maść do oczu lub plaster okluzyjny.

Dodatkowe informacje

• Zespół Sjögrena
• Badanie oczu
• Test Schirmera
• Alergiczne zapalenie spojówek
• Zapalenie brzegów powiek
• Trądzik różowaty
• Suchość oczu – informacje dla lekarzy

Autorzy

• Martina Bujard, dziennikarz naukowy, Wiesbaden
• Aleksandra Kucharska-Janik, lekarz rezydent, Oddział Okulistyczny MSSW (edytor)