Co to są zaburzenia widzenia?

Zaburzenia widzenia to odchylenia w percepcji wzrokowej. Istnieje wiele różnych rodzajów zaburzeń widzenia:

• cienie i plamy w polu widzenia
• niewyraźne lub nieostre widzenie
• migotanie przed oczami
• podwójne widzenie
• błyski.

Te zaburzenia widzenia mogą być przejściowe lub utrzymywać się przez długi czas. W wielu przypadkach są one niegroźne, czasem wskazują na poważne choroby lub w dalszym przebiegu mogą prowadzić nawet do utraty wzroku.

Wrażenie wzrokowe wędruje przez rogówkę, soczewkę, ciało szkliste i siatkówkę dalej przez nerw wzrokowy do mózgu (patrz ilustracja). Choroby, urazy lub związane z wiekiem zmiany w części tego aparatu wzrokowego powodują zaburzenia widzenia. W zależności od lokalizacji przyczyny można wyróżnić dwa rodzaje zaburzeń widzenia: w zaburzeniach widzenia obwodowego problem dotyczy samego oka, w zaburzeniach widzenia centralnego zaburzone jest przetwarzanie informacji w mózgu.

Objawy ciężkiego zaburzenia oka

• szybki początek i poważne upośledzenie widzenia
• tęczowe kolory wokół źródeł światła i cienie, które ograniczają pole widzenia.

Co może być przyczyną?

Plamy lub cienie

Męty ciała szklistego („latające muszki” w polu widzenia)

• Czasami postrzegane ruchome małe kropki, plamki lub struktury przypominające nitki w polu widzenia.
• Często występuje w połączeniu z krótkowzrocznością.
• Są prawdopodobnie spowodowane przez krystaliczne pozostałości w ciele szklistym.
• Gdy są ostre i ciężkie, u około 10% przypadków mogą być objawem odklejenia siatkówki. Ryzyko to jest jeszcze wyższe, jeśli w tym samym czasie dochodzi do zaburzeń widzenia, a także do błysków.
• Możliwy objaw zapalenia błony gałki ocznej (zapalenia błony naczyniowej).
• Leczenie zazwyczaj nie jest konieczne.
• W przypadku bardzo przeszkadzających mętów można albo usunąć ciało szkliste (witrektomia), albo próbować rozwiązać problem plamek za pomocą lasera.

Zamglenia ("kurtyna")

• Wczesny objaw odklejenia siatkówki.
• Często w polu widzenia, które nie jest stałe (zaburzone jest peryferyjne pole widzenia).
• Obiekty nieruchome są początkowo jeszcze dobrze widziane (centralne pole widzenia jest nienaruszone).

Migotania i błyski

Odklejenie siatkówki

• Słabe widzenie, błyski światła, cienie lub zamglenia przed oczami mogą wskazywać na odklejenie siatkówki.
• Choroba wymaga natychmiastowego leczenia.
• W przypadku opóźnionej diagnozy i terapii istnieje ryzyko trwałej utraty wzroku.

Migrena

• Obustronne postrzeganie migotania i poszarpanych kształtów, po którym następuje jednostronny ból głowy.

Niskie ciśnienie tętnicze (zaburzenie ortostatyczne)

• Może powodować migotanie przed oczami.
• Może powodować zaburzenie widzenia barw i ewentualnie czasową utratę widzenia.

Wady pola widzenia

• Mogą mieć wiele przyczyn i często pozostają niezauważone przez osoby chore:
  • wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego (jaskra)
  • zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem
  • udar
  • choroba przysadki mózgowej
  • uszkodzenie ciśnienia drogi wzrokowej.

• Niewyraźne widzenie po jednej lub obu stronach może być spowodowane słabą korekcją dysopii. Być może będzie Pan(i) potrzebować (nowych) okularów.
• Zmętnienie soczewki oka (zaćma) rozpoczyna się od niewyraźnego widzenia i pogorszenia ostrości widzenia, często wraz z wrażliwością na oślepienie.
• Zaburzenia w ustawieniu bliskim i dalekim
  
  • z powodu leków przeciwpadaczkowych lub innych leków
  • z powodu alkoholu i toksyn
  • z powodu zaburzeń neurologicznych.
• Jednostronne niewyraźne widzenie (rano) przy zakrzepicy żył centralnych.
• Jak „widzenie pod wodą” przy odwarstwieniu ciała szklistego.
• Jednostronne niewyraźne widzenie przy krwotoku do ciała szklistego.
• często z czerwonawymi przebarwieniami, które szybko wracają do normy
• inny przebieg: łagodne objawy począwszy od kilku kropek w polu widzenia aż do znacznego upośledzenia widzenia
• najczęściej u pacjentów z cukrzycą.

Podwójne widzenie

• Nagłe podwójne widzenie może wskazywać na choroby naczyniowe, guzy lub zmiany zapalne w mózgu. 
• Chwilowe podwójne widzenie może wystąpić po spożyciu alkoholu lub innych szkodliwych substancji.
• Podwójne widzenie po urazie wskazuje na uraz kostny oczodołu.
• Podwójne widzenie mogą powodować choroby zapalne tarczycy.
  • np. w chorobie Gravesa-Basedowa
• Czasami przyczyną podwójnego widzenia jest poważne zmęczenie.

Kiedy należy zasięgnąć porady lekarskiej?

• Każde nowe zaburzenie widzenia powinno być jak najszybciej wyjaśnione przez okulistę.
• Małe plamki w polu widzenia są często niegroźnym zjawiskiem. Niemniej jednak wskazane jest przeprowadzenie badań lekarskich.

Badania

U lekarza rodzinnego:

• Orientacyjne określenie ostrości wzroku za pomocą tablicy okulistycznej
• Orientacyjne określenie pola widzenia za pomocą palców
• Badanie oczu z oceną rogówki i spojówki
• Badanie źrenicy w przyćmionym świetle
• Orientacyjne badanie palpacyjne oczu
• Odruch źreniczny
• Reakcja na światło i zbliżenie źrenic
• Ruchy śledzące oka
• Podwójne widzenie

W zależności od podejrzewanego rozpoznania przeprowadza się również ogólne badanie przedmiotowe, obejmujące ciśnienie tętnicze, temperaturę i parametry krwi.

Okuliści wykonują dokładne badanie całego oka. Obejmuje ono np. oftalmoskopię lub pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego.

Dodatkowe informacje

• Zaburzenia widzenia, plamy i migotanie – informacje dla lekarzy

Ilustracje

Oko, szczegółowy przekrój podłużny

Autor

• Kalina van der Bend, lekarz, Blachownia (recenzent)
• Hannah Brand, dr n. med., Berlin