Co to jest zez?

W przypadku zeza oczy nie skupiają się na tym samym punkcie. Zez może być skierowany w różnych kierunkach (na zewnątrz, do wewnątrz, w górę lub w dół). Takie nieprawidłowe ustawienie oczu może być ciężkie lub łagodne. Zez często jest stanem trwałym. Nazywa się go wtedy zezem jawnym (heterotropią). U niektórych osób zez pojawia się tylko wtedy, gdy są zmęczone lub źle się czują: jest to zez przerywany (utajony). Jeśli zeza można wykryć tylko wtedy, gdy jedno lub drugie oko jest zakryte, jest to zez ukryty lub utajony.

Często tylko jedno oko stale zezuje (oko zezujące), podczas gdy drugie znajduje się w osi widzenia (oko ustalające). Jednak u wielu pacjentów występuje zezowanie naprzemienne.

Przy prawidłowym widzeniu dwuocznym (przestrzennym) bodźce wzrokowe z obu oczu są łączone w mózgu w obraz ogólny, który człowiek postrzega. Rozwój widzenia obuocznego następuje w wieku od 3 do 4 miesięcy pod warunkiem, że nie występuje zez. U dzieci, które stale zezują, mózg tłumi obraz zezującego oka. Postrzegany jest tylko obraz z oka, które nie zezuje. Może to prowadzić do trwałego ograniczenia widzenia w zezującym oku (niedowidzenie) i utraty widzenia dwuocznego (przestrzennego). Zwykle nie stanowi to problemu w przypadku zeza przerywanego i utajonego.

Rozwój zeza w wieku dorosłym może objawiać się nieprzyjemnymi i uporczywymi objawami podwójnego widzenia, ponieważ mózg dorosłego nie ma takiej samej jak u dziecka zdolności do tłumienia bodźców wzrokowych z zezującego oka.

3–4% populacji zezuje w mniejszym lub większym stopniu. Około 1% populacji ma upośledzony wzrok z powodu zeza.

Przyczyna

Zez może być spowodowany różnymi przyczynami:

• Przyczyna tak zwanego „wrodzonego zeza wewnętrznego” nie jest znana. Niemniej jednak istnieje coraz więcej dowodów na to, że słabe widzenie obuoczne jest wadą wrodzoną.
• Nadwzroczność (nazywana też dalekowzrocznością) lub krótkowzroczność są również uważane za częste przyczyny zeza. W przypadku nadwzroczności ciało rzęskowe musi się kurczyć, aby na siatkówce wyświetlony został wyraźny obraz. Zapewnia to stały bodziec dla mięśni, które poruszają gałkami ocznymi do wewnątrz, ponieważ grupy mięśni są ze sobą sprzężone w mózgu. Dlatego w ramach leczenia zeza większość pacjentów musi mieć skorygowaną nadwzroczność za pomocą okularów.
• Zez może być również wyrazem innych chorób oczu lub wskazywać na inną chorobę ogólną. W związku z tym u pacjentów z zezem zdecydowanie zaleca się przeprowadzenie dokładnego wywiadu i badania okulistycznego.
• Zez często, ale nie zawsze jest dziedziczny.

Diagnostyka

Stały zez o określonej wielkości jest łatwy do rozpoznania nawet dla laika.

Ze względu na niebezpieczeństwo trwałego upośledzenia wzroku w zezującym oku oczy są systematycznie oceniane w ramach badań lekarskich prowadzonych w ośrodkach zdrowia i szkołach. Przed dzieckiem trzyma się lampę i sprawdza, czy światło trafia w środek obu źrenic. Począwszy od badań przesiewowych w wieku 4 lat, badany jest wzrok w każdym oku.

Noworodki mogą mieć różny stopień zeza w pierwszych tygodniach życia. Widzenie obuoczne rozwija się w pełni do wieku od czterech do sześciu miesięcy. Jeśli dziecko w wieku sześciu miesięcy nadal ma zeza, jest to anomalia. Dziecko powinno zostać skierowane do okulisty. Dzieci nie wyrastają z zeza.

Zez jest badany za pomocą różnych testów, dostosowanych do poszczególnych typów zeza.

U niektórych dzieci mówi się o tak zwanym pseudozezie z powodu podwójnego fałdu powieki (zmarszczki nakątnej oka). W tym przypadku część oka jest zakryta przez fałd skóry. Sprawia to wrażenie, że dziecko ma zeza.

Leczenie

Leczenie zeza jest ważne dla osiągnięcia dobrej ostrości widzenia (ostrości wzroku) w obu oczach. Takie leczenie poprawia również kontakt wzrokowy. Jeśli to możliwe, leczenie powinno przyczynić się do przywrócenia widzenia obuocznego, a tym samym widzenia przestrzennego.

Leczenie zeza można przeprowadzić na różne sposoby, w zależności od jego nasilenia i rodzaju. Nie wszyscy pacjenci z zezem wymagają operacji. Niezależnie od tego, czy istnieje potrzeba operacji, czy nie, leczenie zachowawcze ma decydujący wpływ na stan oczu.

Leczenie zachowawcze

• Jeśli zez jest spowodowany nadwzrocznością (dalekowzrocznością), koryguje się go za pomocą okularów. To nie tylko poprawia wzrok pacjenta, ale także koryguje zeza.
• Jeśli występuje astygmatyzm (wada refrakcji rogówki spowodowana krzywizną rogówki), z tego samego powodu wykonuje się korekcję za pomocą okularów.
• Jeśli dziecko konsekwentnie mruży jedno oko, jego ostrość widzenia (ostrość wzroku) jest często również upośledzona. Taka wada wzroku nazywana jest niedowidzeniem. Aby wyćwiczyć siłę widzenia mrużonego oka, zdrowe oko jest zakrywane na kilka godzin dziennie lub kilka dni w tygodniu, aby korzystać z niedowidzącego oka.
• Specjalne okulary (okulary pryzmatyczne) okazały się skuteczne w przypadku niektórych zaburzeń zezowych i są czasami stosowane przed operacją.

Interwencja chirurgiczna

Operacja zeza jest zawsze obarczona pewnym stopniem niepewności. Nawet u najbardziej doświadczonych specjalistów może się od czasu do czasu okazać, że wpływ zabiegu na ruchy gałek ocznych jest większy lub mniejszy niż oczekiwano. Jeśli jednak w międzyczasie wzrok zostanie skorygowany przedoperacyjnie za pomocą okularów i zaklejania, ostateczny wynik jest zwykle również dobry. Od czasu do czasu może być konieczne wykonanie kilku operacji.

Rokowanie

Jeśli dzieci z zezem nie są leczone, istnieje ryzyko, że widzenie w zezującym oku nie rozwinie się prawidłowo. Dziecko ma wtedy ograniczone widzenie w jednym oku, podczas gdy oko niezezujące widzi prawidłowo.

Dodatkowe informacje

• Zez w dzieciństwie — dla personelu medycznego