Co to są choroby powiek?

Powieka człowieka składa się z powieki górnej i dolnej. Funkcją powieki jest ochrona gałki ocznej przed urazami, a tym samym zapewnienie zachowania funkcji wzrokowych. W jej budowie możemy wyrożnić skórę, tkankę łączną, gruczoły, mięśień i rzęsy. Choroby powiek mogą mieć zatem różne przyczyny i objawy. Powód dolegliwości może występować zarówno w skórze, jak i w gruczołach. To co łączy choroby powiek to fakt, że w większości przypadków są one niegroźne i goją się samoistnie.

Jakie są możliwe przyczyny?

Jęczmień

Jęczmień jest częstym ostrym schorzeniem okulistycznym spowodowanym zakażeniem bakteryjnym mieszków włosowych rzęs oraz gruczołów przyrzęsowych powieki. Niewielki guzek zapalny blokując ujście gruczołow łojowych i potowych, utrudnia wypływ wydzieliny. 

Typowe dla jęczmienia są ból, świąd, wrażliwość na dotyk i ograniczony obrzęk po wewnętrznej lub zewnętrznej stronie dolnej lub górnej powieki. Widoczny jest czerwony, obrzęknięty guzek, który po kilku dniach może pęknąć powodując wyciek treści ropnej.

Podstawą leczenia są rozgrzewające okłady z masażem. Powiekę należy dokładnie oczyścić czystym, wilgotnym wacikiem, jeśli obecne są na niej łuski przypominające łupież. Jeśli zmiana się powiększa, konieczne może być zastosowanie maści z antybiotykiem. Rzadko, podczas niewielkiego zabiegu chirurgicznego, jęczmień nacina się. 

Jeśli zakażenie rozprzestrzeni się na gałkę oczną, należy zwrócić się o pomoc do lekarza.

Zapalenie brzegów powiek (zapalenie powiek)

Zapalenie brzegów powiek to choroba zapalna powieki. Przyczyną mogą być bakterie, choroby skóry (łojotokowe zapalenie skóry, trądzik różowaty), nieprawidłowe funkcjonowanie gruczołów łojowych, a czasem roztocza, takie jak nużeniec.

Brzegi powiek są zaczerwienione i pogrubione, może wystąpić świąd lub pieczenie oraz światłowstręt. U nasady rzęs mogą tworzyć się łuski przypominające łupież i ewentualnie małe owrzodzenia, które później mogą bliznowacieć. Objawy są bardziej nasilone rano, po przebudzeniu, kiedy to rzęsy mogą być sklejone żółtawym płynem.

W terapii zaleca się miejscowe stosowanie maści z antybiotykiem, ewentualnie w razie nasilonych objawów z dodatkiem sterydu. Przed nałożeniem preparatu należy dokładnie oczyścić podrażnione miejsce. Jeśli przyczyną są roztocza, leczenie skierowane jest przeciwko roztoczom. Jeśli zaś zapalenie powiek jest częścią choroby skóry, należy w terapii uwzględnić leczenie ogólne tych chorób. 

Gradówka 

Gradówka to niebolesny guzek w powiece lub na jej brzegu. Przyczyną jest zablokowany wydzieliną gruczoł i w przeciwieństwie do bolesnego jęczmienia nie jest to zakażenie bakteryjne. Nagromadzenie wytworzonego sebum powoduje przewlekły stan zapalny. 

Ciepłe okłady wraz z masażem pomagają szybciej usunąć gromadzącą się wydzielinę. Maści z antybiotykiem nie są konieczne, gdyż nie jest to zakażenie bakteryjne. Czasami guzek wymaga usunięcia za pomocą drobnego zabiegu chirurgicznego w gabinecie okulisty.

Rak podstawnokomórkowy

Ten złośliwy nowotwór skóry nie jest tylko ograniczony do powieki, ale rozwija się w skórze, która przez wiele lat była szczególnie narażona na działanie promieni słońca. Zwykle zaczyna się jako mały guzek o powolnym wzroście. Może mieć też zupełnie gładką powierzchnię, często lekko wgniecioną, z perłowym połyskiem w środku. Typowa dla raka podstawnokomórkowego jest niegojąca się rana/owrzodzenie. Rak podstawnokomórkowy prawie nigdy nie daje przerzutów, niemniej jednak powinien być usuwany chirurgicznie we wczesnym stadium, ponieważ może miejscowo naciekać otaczające tkanki, tym samym prowadząc do ich zniszczenia.

Inne choroby

Dyskomfort na powiece może powodować także wyprysk atopowy lub wyprysk kontaktowy. Reakcja alergiczna, np. w przebiegu kataru siennego z zaczerwienieniem i świądem oczu,  może również być przyczyną chorób powiek.

W przypadku półpaśca ocznego może wystąpić ognisko małych bolesnych pęcherzyków w górnej gałęzi nerwów twarzowych. Jest to choroba wirusowa i wymaga natychmiastowej pomocy lekarskiej.

Dodatkowe informacje

• Rak podstawnokomórkowy
• Atopowe zapalenie skóry
• Wyprysk kontaktowy
• Katar sienny
• Powieki, choroby – informacje dla lekarzy

Autorzt

• Natalie Anasiewicz, dr n. med., Davos
• Aleksandra Kucharska-Janik, lekarz rezydent, Oddział Okulistyczny, Międzyleski Szpital Specjalistyczny w Warszawie (edytor)