Co to jest gradówka?

Definicja

Gradówka (z gr. chalazion) jest to miejscowe, przewlekłe zapalenie gruczołu łojowego powieki (tzw. gruczołu Meiboma) o charakterze ziarniniaka tłuszczowego (lipogranuloma). Przymuje postać okrągłego, niebolesnego guzka. Choroba jest łagodna i często ustępuje samoistnie.

Objawy

Guzek na powiece rośnie powoli, często rozwijając się tygodniami lub miesiącami. Jeśli gradówka jest sporych rozmiarów, może dojść do zaburzenia widzenia. W przypadku dodatkowego nadkażenia zmiany może pojawić się ból.

Zazwyczaj gradówki występują na górnej powiece, ale zdarza się, że tworzą się również na dolnej powiece.

Przyczyny

Gradówka często powstaje jako powikłanie ostrego zapalenia brzegu powieki (jęczmyk/Jęczmień). Kiedy ujścia gruczołów łojowych powieki (gruczoły Meiboma) są zablokowane, łój jest uwalniany do otaczających tkanek. Wywołuje to przewlekłą reakcję zapalną (ziarniniak) na łojotok, bez cech aktywnego zakażenia bakteryjnego lub wirusowego.

Niektóre choroby skóry (trądzik różowaty, wyprysk łojotokowy) lub oka (jęczmyk, zapalenie brzegów powiek), jak również cukrzyca oraz podwyższony poziom tłuszczu we krwi zwiększają ryzyko wystąpienia gradówki.

Częstość występowania

Gradówka jest częstym schorzeniem okulistycznym, szczególnie pojawiającym się u osób dorosłych w wieku 30–50 lat.

Badania

• Objawy są zazwyczaj charakterystyczne, dzięki czemu większość lekarzy bez problemu rozpoznaje gradówkę na pierwszy rzut oka.
• W przypadku niepewności czy złego samopoczucia otrzyma Pan(i) skierowanie do gabinetu okulisty. Tam oko zostanie zbadanie dokładniej przy pomocy lampy szczelinowej.
• W sytuacji nawracających gradówek należy pobrać wycinek zmiany do badania histopatologicznego w celu wykluczenia zmian nowotworowych. 

Leczenie

• W wielu przypadkach gradówka ustępuje samoistnie bez interwencji. 
• Jeśli gradówka nie zniknie w ciągu miesiąca, lekarz okulista może podać do zmiany zastrzyki zawierające kortykosteroidy. 
• Duże, uporczywe gradówki można usunąć podczas niewielkiego zabiegu chirurgicznego, polegającego na ich otwarciu od strony spojówki, wyłyżeczkowaniu zawartości i usunięciu włóknistej torebki, która je otacza.

Co można zrobić we własnym zakresie?

• Należy stosować ciepłe okłady na powiekę z gradówką 4-5 razy dziennie przez 10–15 minut. W tym celu trzeba zanurzyć czystą ściereczkę lub gazik w ciepłej wodzie, odcisnąć nadmiar i położyć na chore oko. Gdy kompres ostygnie - ponownie wynonać postępowanie. 
• Wskazany jest kilkuminutowy masaż powieki, aby ułatwić odprowadzenie nagromadzonej wydzieliny w gruczołach.
• Należy dbać o higienę powieki. W razie potrzeby można ją oczyścić odrobiną szamponu dla dzieci bądź specjalnymi chusteczkami do czyszczenia brzegów powiek. 
• Nie wolno próbować wyciskać i nacinać zmiany. Jeśli sama wypłynie, nie należy jej dotykać.
• Codziennie wieczorem wykoywać demakijaż oczu i regularnie (co 3 miesiące) wymieniać przybory do makijażu na nowe.
• Należy zadbać o właściwą higienę soczewek kontaktowych i dokładnie myć ręce przed ich zakładaniem i zdejmowaniem.

Rokowanie

Gradówka jest schorzeniem łagodnym, ale może być uciążliwa pod kątem wizualnym.

W ponad 50% przypadków gradówka ustępuje bez interwencj. Zastosowanie leczenia zachowawczego zwykle prowadzi do redukcji zmiany w ciągu miesiąca.

Powikłaniem gradówki może być pojawienie się nadkażenia. Duże rozmiary gradówki mogą zaś uszkodzić rogówkę oka i tym samym spowodować zaburzenia ostrości widzenia.

Dodatkowe informacje

• Jęczmyk (jęczmień)
• Chalazion (gradówka) – informacje dla lekarzy

Autor

• Martina Bujard, dziennikarz naukowy, Wiesbaden
• Aleksandra Kucharska-Janik, lekarz rezydent, Oddział Okulistyczny, Międzyleski Szpital Specjalistyczny w Warszawie (edytor)