Co to jest zakrzep żyły środkowej siatkówki w oku?

Definicja

Zakrzep żyły środkowej siatkówki oka powoduje częściową lub całkowitą niedrożność jednej lub więcej żył w siatkówce. W zależności od dotkniętego naczynia rozróżnia się niedrożność żyły środkowej i niedrożność gałęzi żyły. Częściej występuje niedrożność gałęzi żyły środkowej siatkówki .

Objawy

Żylna zakrzepica prowadzi do upośledzenia widzenia w jednym oku. Niedrożność gałęzi żyły powoduje stopniowo pojawiające się cienie w polu widzenia. Niedrożność nie jest związana z bólem. Objawy często rozwijają się przez kilka godzin do kilku dni i są zwykle bardziej wyraźne rano.

Przyczyny

Zakrzep żyły w siatkówce jest spowodowany przez skrzeplinę, która tworzy się i blokuje żyłę. Niedrożna żyła może być żyłą środkową lub gałęzią żyły w siatkówce. W przypadku niedrożności żyły środkowej upośledzenie widzenia jest zwykle bardziej nasilone. W zależności od lokalizacji niedrożności gałęzi żyły choroba dotyka różnych obszarów siatkówki.

Przyjmuje się, że chora żyła jest uciskana przez pobliską tętnicę, a jej ściana ulega zmianie (np. w wyniku miażdżycy). Powoduje to spowolnienie przepływu krwi w obrębie żyły. Krew krzepnie i tworzy się skrzeplina. Niedrożność powoduje wzrost ciśnienia w górnych segmentach żył, co może prowadzić do marszczenia się i pękania mniejszych naczyń.

Istnieją pewne znane czynniki, które zwiększają ryzyko pojawienia się zakrzepu żyły środkowej siatkówki oka. Są to m.in.:

• Miażdżyca
• Palenie
• Wysokie ciśnienie tętnicze (nadciśnienie tętnicze)
• Wysoki poziom lipidów we krwi
• Cukrzyca
• Zaburzenia krzepnięcia krwi
• Jaskra.

Częstość występowania

Po cukrzycowych zaburzeniach oka zakrzep żyły środkowej siatkówki jest drugą co do częstości występowania chorobą naczyniową oka. Uśredniając, występuje on u około 0,7–1,6% populacji. Żylna zakrzepica w oku występuje równie często u kobiet i mężczyzn.

Częstość występowania żylnej zakrzepicy w oku zwiększa się z wiekiem: większość osób chorych ma więcej niż 50 lat, często nawet więcej niż 65. Warto dodać, że ryzyko wystąpienia niedrożności żyły środkowej siatkówki w oku zdrowym wynosi 7% w ciągu 4 lat.

Badania

• Podejrzenie niedrożności naczyniowej w oku wzrasta, jeśli oprócz typowych objawów występuje jeden z wymienionych czynników ryzyka.
• Mierzy się typowe parametry życiowe, takie jak ciśnienie tętnicze krwi lub parametry krwi, takie jak poziom cukru we krwi, wartości lipidów czy hemoglobiny, a także wykonuje się elektrokardiografię.
• Za pomocą oftalmoskopii, w której oświetlane jest dno oka, okuliści mogą zobaczyć, czy doszło do uszkodzenia siatkówki.
• W klinice okulistycznej można również wykonać specjalne badania, takie jak angiografia fluorescencyjna czy OCT (optyczna koherentna tomografia). 

Leczenie

• W przypadku wystąpienia zakrzepu w żyle środkowej siatkówki może być przydatne rozrzedzenie krwi (hemodylucja). Celem tego zabiegu jest poprawa rokowania w kwestii widzenia.
  • Leki przeciwzakrzepowe i hamujące agregację płytek krwi, potocznie nazywane „rozrzedzaczami krwi” (właściwie antykoagulantami), nie są zalecane ze względu na brak dowodów, a w niektórych przypadkach nawet negatywne skutki.
Ponadto wszelkie choroby podstawowe i czynniki ryzyka są szczegółowo określane i odpowiednio leczone. Mogą wystąpić powikłania, pod kątem których pacjenci są monitorowani.
• Na przykład, może wystąpić obrzęk plamki (pojawienie się płynu w okolicy plamki) lub tworzenie się nowych naczyń krwionośnych (neowaskularyzacja).
• W celu leczenia powikłań można wstrzykiwać do oka leki pod postacią iniekcji doszklistowych (inhibitory VEGF, glikokortykosteroidy) lub wykonać zabieg laserowy.
• W fazie ostrej pomocne może być układanie głowy nieco wyżej podczas snu.

Profilaktyka

• Aby zapobiec żylnej zakrzepicy, zaleca się zaprzestanie palenia, leczenie istniejącego nadciśnienia tętniczego i podwyższonego poziomu lipidów we krwi oraz kontrolowanie wartości stężenia glukozy we krwi w przypadku istniejącej cukrzycy.
• Dodatkowo należy obniżyć podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe.

Rokowanie

• Zmniejszenie ostrości wzroku może manifestować się w rózny sposób. Jeśli przepływ w zamkniętej żyle otworzy się, widzenie może całkowicie lub częściowo wrócić do normy. Poprawa może nastąpić nawet po długim czasie. Jednak u większości pacjentów wzrok pozostaje trwale upośledzony.
• U około 15–20% pacjentów dochodzi do powstania nowego naczynia krwionośnego w obrębie tęczówki (rubeoza tęczówki), co zwiększa ryzyko jaskry.
• W ciągu pierwszych sześciu miesięcy kontrolę wzroku należy przeprowadzać, jeśli to możliwe, w odstępach 4-tygodniowych, lub w przypadku subiektywnego upośledzenia widzenia.
• Ciśnienie wewnątrzgałkowe powinno być mierzone co 3 miesiące przez 1 rok, następnie 2 razy do roku.

Dodatkowe informacje

• Jaskra
• Palenie szkodzi zdrowiu
• Dlaczego warto rzucić palenie i jak to zrobić?
• Naczynia siatkówki, niedrożność żylna – Informacje dla lekarzy

Autorzy

• Markus Plank, mgr inż., dziennikarz medyczny i naukowy, Wiedeń
• Aleksandra Kucharska-Janik, lekarz rezydent, Oddział Okulistyczny MSSW (edytor)