Co to jest ostry atak jaskry?

Definicja

Ostry atak jaskry profesjonalnie nazywany jest przez lekarzy jaskrą wąskiego kąta lub jaskrą zamkniętego kąta przesączania. Oznacza to, że kąt przesączania komory w okolicy przedniego odcinka oka, przez który stale odpływa płyn, jest zbyt wąski.

Powoduje to gwałtowny wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego. Stan ten może wystąpić nagle, dlatego mówi się o ataku. Jeśli leczenie nie zostanie rozpoczęte natychmiast, może dojśc do uszkodzenia nerwu wzrokowego. Znaczna i nieodwracalna utrata wzroku może nastąpić nawet w ciągu kilku godzin.

Jaskra otwartego kąta może również prowadzić do upośledzenia widzenia z powodu zniszczenia komórek nerwowych w obszarze siatkówki i nerwu wzrokowego. Proces ten przez długi czas przebiega wolniej i bezobjawowo, dlatego często jest zauważany dopiero później.

Jaskry nie należy mylić z zaćmą (zmętnienie soczewki).

Objawy

Typowe objawy to nagle występujący silny, jednostronny ból oka, promieniujący do czoła, skroni i szczęki z towarzyszącym bólem głowy (często po tej samej stronie), zaczerwienienie oka, łzawienie i światłowstręt, często też znaczne upośledzenie widzenia. Gałka oczna w badaniu palpacyjnym może być twarda "jak kamień" z powodu podwyższonego ciśnienia wewnątrzgałkowego. Jest to zauważalne przy dotykaniu oka przez zamkniętą powiekę. Często występuje też nudności i wymioty.

Niektórzy pacjenci skarżą się na zamazane widzenie lub tęczowe koła wokół źródła światła. Ostre zamknięcie kąta przesączania prawie zawsze występuje po jednej stronie.

W wyniku nagłego wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego może dojść do uszkodzenia nerwu wzrokowego. Z tego powodu ograniczenie widzenia, a w najgorszym przypadku ślepota chorego oka, są uważane za groźne powikłanie ostrej jaskry.

Przyczyny

W oku znajduje się przezroczysty płyn – ciecz wodnista. Płyn ten powstaje w ciele rzęskowym w tzw. komorze tylnej oka i przechodzi przez źrenicę, otwór w tęczówce (iris), do komory przedniej oka. Tam odpływa do kąta komory przedniej, czyli obszaru pomiędzy rogówką (cornea) a tęczówką, przez siateczkę beleczkową, a następnie do kanału Schlemma.

W normalnych warunkach istnieje równowaga pomiędzy ilością produkowanej cieczy wodnistej a ilością odprowadzanej cieczy wodnistej. W ten sposób w oku utrzymywane jest odpowiednie ciśnienie. Ostry atak jaskry powoduje zablokowanie odpływu cieczy wodnistej i wzost ciśnienia wewnątrzgałkowego.

U podstaw tych problemów leży przemieszczenie siateczki beleczkowej. Najczęstszym mechanizmem jest kontakt tęczówki i soczewki z powodu poszerzenia źrenicy. Nazywa się to „blokiem źrenicznym”. Odpływ płynu może być całkowicie zablokowany, a ciśnienie wewnątrzgałkowe gwałtownie wzrasta.

Czynniki sprzyjające rozwojowi ostrej jaskry

• Anatomicznie płytka komora przednia oka
• Pochodzenie azjatyckie
• Skrócona długość gałki ocznej przy dalekowzroczności (nadwzroczności)
• Zwiększanie grubości soczewki (normalny proces następujący z wiekiem)
• Podeszły wiek
• Płeć żeńska
• Określone leki:
  • trójcykliczne leki przeciwdepresyjne (imipramina)
  • selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny
  • leki na padaczkę (topiramat)
  • aerozole rozszerzające oskrzela (bromek ipratropium i salbutamol)

Częstość występowania

• W Europie odnotowuje się rocznie od 2,2 do 4,1 przypadków jaskry wąskiego kąta na 100 000 mieszkańców.
• Jednak częściej występuje tutaj jaskra otwartego kąta.
• Z kolei na jaskrę wąskiego kąta częściej chorują osoby w krajach azjatyckich.

Badania

Ze względu na charakterystyczne objawy, często można szybko postawić rozpoznanie. Lekarz będzie delikatnie naciskał na oboje oczu przy zamkniętej powiece. Porównując w ten sposób obie strony, może określić, czy ciśnienie w oku jest podwyższone.

W przypadku podejrzenia ostrego ataku jaskry zostanie Pan(i) natychmiast przyjęty(-a) do ostry dyżur okulistyczny. Tutaj odbywa się dokładne, obszerne badanie oka. Okuliści mogą przeprowadzić dalsze badania, np. badanie komory przedniej oka za pomocą lampy szczelinowej, a także pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego (tonometria).

Leczenie

Ważne jest szybkie odblokowanie kąta przesączania i zmniejszenie ciśnienia w oku, aby zapobiec trwałemu uszkodzeniu nerwu wzrokowego i utracie widzenia. Istnieją różne opcje terapeutyczne w tym zakresie:

Krople do oczu

• Aby poprawić odpływ cieczy wodnistej, podaje się krople do oczu z substancjami czynnymi, które powodują skurcz źrenicy. Mała, zwężona źrenica sprzyja odpływowi cieczy wodnistej. Na początku krople do oczu podaje się często, nawet co 10 minut, później wystarczy zakraplanie w dłuższych odstępach czasu. Do oka aplikujemy również krople ze środkiem zmniejsząjąceym produkcję cieczy wodnistej. 

Wlew dożylny

• W fazie ostrej, w sytuacji braku możliwości przyjęcia leku doustnie, może być konieczne podanie leku bezpośrednio do krwiobiegu. W przypadku znacznie podwyższonych wartości ciśnienia wewnątrzgałkowego >40 mmHg lek podaje się zatem dożylnie przez żyłę.

Operacja

• Po ustabilizowaniu się ciśnienia, konieczne jest wykonanie małego otworu w tęczówce (irydotomia). Najczęściej robi się to laserowo, ale można to wykonać również chirurgicznie. Celem zabiegu jest poprawa przepływu cieczy wodnistej w celu utrzymania stale niskiego ciśnienia.
• Dodatkowo wskazane jest również leczenie laserowe zdrowego oka, aby zapobiec ewentualnemu ostremu atakowi jaskry w drugim oku. W przeciwnym razie w 40–60% przypadków ostre zamknięcie kąta przesączania rozwija się także w zdrowym oku w ciągu 5–10 lat. W ten sposób można uniknąć uszkodzenia nerwu wzrokowego i pogorszenia widzenia. 

Rokowanie

Ostry atak jaskry, jeśli nie będzie odpowiednio szybko leczony, może prowadzić do ślepoty oka objętego chorobą. Nawet w przypadku zastosowania leczenia istnieje wysokie prawdopodobieństwo uszkodzenia nerwu wzrokowego, a tym samym do ograniczenia widzenia. Ryzyko to można zmniejszyć poprzez jak najszybsze podjęcie specjalistycznego leczenia. Konieczna jest więc odpowiednia terapia uzupełniająca i regularne kontrole okulistyczne.

Dodatkowe informacje

• Jaskra (jaskra otwartego kąta)
• Jaskra ostra – Informacje dla lekarzy

Autor

• Susanna Allahwerde, lekarz, spec. medycyny rodzinnej, Berlin
• Aleksandra Kucharska-Janik, lekarz rezydent, Oddział Okulistyczny, Międzyleski Szpital Specjalistyczny w Warszawie (edytor)