Regional content

Content

Informacje ogólne

Definicja

• Palec młotkowaty stopy: przykurcz zgięciowy stawu śródstopno-paliczkowego z jednoczesnym wyprostem stawów podstawowego i końcowego¹
  • Staw środkowy wystaje do góry, a paliczek dalszy wciska się w podłoże jak młotek.
• Anatomia
  • staw podstawowy palucha lub staw śródstopno-paliczkowy (MTP)
    • połączenie między kośćmi śródstopia a paliczkiem bliższym palucha
  • staw środkowy lub staw międzypaliczkowy bliższy (PIP)
    • połączenie między paliczkiem bliższym a paliczkiem środkowym palucha
  • staw końcowy lub staw międzypaliczkowy dalszy (DIP)
    • połączenie między środkowym i dalszym paliczkiem palucha

Częstość występowania

• Palec młotkowaty stopy jest najczęstszą deformacją małych palców stóp¹.
• Najczęściej deformacja dotyczy 2. palca.
  • Zasadniczo może też dotyczyć każdego małego palca u stopy.
• Często obustronnie
• Zdecydowanie częściej u kobiet

Etiologia i patogeneza

• Przewlekły brak równowagi między zginaczami (podeszwowymi) i prostownikami (grzbietowymi) stawów palców stóp
• Czynnik ryzyka: 2. palec dłuższy niż paluch („stopa grecka“)
  • Staw środkowy drugiego palca jest przygięty podczas noszenia obuwia.
  • Rozcięgno podeszwowe jest nadmiernie rozciągnięte, co prowadzi do osłabienia podeszwowych sił stabilizujących w stawie śródstopno-paliczkowym.
  • skutek: nadmierny wyprost w stawie podstawowym
• Inny czynnik ryzyka: noszenie butów na wysokim obcasie
  • nadmierny wyprost stawów palców podczas przechylania stopy w trakcie chodzenia²
  • nadmierne rozciąganie, a tym samym osłabienie struktur podeszwowych
• Nadmierny wyprost w stawie podstawowym powoduje podwichnięcia małych wewnętrznych mięśni stopy od strony podeszwowej do grzbietowej¹.
  • skutek: odwrócenie ich pierwotnej funkcji (zgięcie stawu podstawowego, wyprost stawu środkowego)
  • frontalny nadmierny wyprost stawu podstawowego i przykurcz zgięciowy w stawie środkowym
• Związek z paluchem koślawym i wysokim podbiciem¹

Czynniki predysponujące

• Reumatoidalne zapalenie stawów³
  • postępujące uszkodzenie stawu podstawowego z późniejszym podwichnięciem i nadmiernym wyprostem

ICD-10

• M20 Nabyte zniekształcenia palców rąk i stóp
  • M20.4 Młotkowatość innych palców (nabyta)

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

• Diagnostyka wizualna: nadmierny wyprost stawu podstawowego, przykurcz zgięciowy w stawie środkowym, paliczek końcowy wciśnięty w podłoże
• Elastyczne palce młotkowate stopy można biernie prostować.
• Unieruchomionych palców młotkowatych stopy nie da się wyprostować.

Diagnostyka różnicowa

• Paluch młotkowaty: przykurcz zgięciowy w stawie końcowym
• Palec szponiasty u stopy: przykurcz zgięciowy w stawie środkowym i końcowym z jednoczesnym przeprostem w stawie podstawowym
  • Paliczek końcowy zwykle nie dotyka podłoża.

Wywiad lekarski

• Widoczne nieprawidłowe ustawienie palców stóp
• Częsty ból powyżej stawu śródstopno-paliczkowego lub pod głową kości śródstopia
  • W tych miejscach często występuje nadmierne rogowacenie z powodu przewlekłego ucisku.
• Ciasne buty i chodzenie wywołują ból.
• Nie wszyscy pacjenci odczuwają ból.
• Częste trudności ze znalezieniem obuwia, które jest dobrze dopasowane.

Badanie przedmiotowe

• Staw śródstopno-paliczkowy w pozycji zgiętej 
  • nieprawidłowe ustawienie elastyczne czy unieruchomione?
• Wyprost kompensacyjny stawu podstawowego i końcowego
• Skóra powyżej stawu śródstopno-paliczkowego i poniżej głowy kości śródstopia jest stwardniała i zgrubiała (nadmierne rogowacenie).
  • W odnośnych obszarach może występować tkliwość.
• Kontrola krążenia obwodowego i czucia

Wskazania do skierowania

• W przypadku niepowodzenia leczenia zachowawczego w celu oceny korekty chirurgicznej

Leczenie

Cele leczenia

• Poprawa objawów
• Korekta nieprawidłowego ustawienia

Ogólne informacje o leczeniu

• W przypadku silnego bólu, który nie ustępuje po leczeniu zachowawczym, wskazane jest leczenie chirurgiczne.
• Operacji nie należy wykonywać ze względów czysto estetycznych.

Zalecenia dla pacjentów

• Elastyczny palec młotkowaty stopy
  • taping palucha ze stawem środkowym w pozycji wyprostowanej
• Buty z wystarczającą ilością miejsca na przodostopie
• Wgłębienie w górnej części buta na staw środkowy, który wystaje do góry.
• Dostosowana wkładka z wyściółką na głowę kości śródstopia

Leczenie chirurgiczne

• Jedyne wskazanie do operacji: silny ból, który ogranicza codzienne funkcjonowanie, bez poprawy w leczeniu zachowawczym¹
• Wybór zabiegu chirurgicznego zależy od elastyczności i zakresu nieprawidłowości¹.
• W przypadku usztywnionej deformacji zwykle wykonuje się resekcję kości w okolicy stawu środkowego w celu skrócenia palucha z artrodezą⁴.
• W przypadku współwystępowania palucha koślawego: konieczna korekta obu wad¹

Inne opcje leczenia

• Jeśli u pacjenta występuje również stopa płasko-koślawa, można wypróbować odpowiednio wyprofilowaną wkładkę.

Przebieg, powikłania i rokowanie

Przebieg

• Ucisk obuwia powoduje rozwój bolesnego nadmiernego rogowacenia (odciski) nad stawem śródstopno-paliczkowym.
• Głowy kości śródstopia „przewiercają się“ przez tkankę tłuszczową i są w bliższym kontakcie ze skórą podeszwy stopy.
  • Zwiększony nacisk, który prowadzi również do nadmiernego rogowacenia i bólu.

Powikłania

• Do możliwych powikłań pooperacyjnych należą:
  • zakażenia, opóźnione gojenie się rany, nawroty nieprawidłowego ustawienia, uszkodzenia nerwowo-naczyniowe i bóle śródstopia

Rokowanie

• Leczenie zachowawcze często łagodzi ból, ale deformacja postępuje¹.
  • Wybór odpowiedniego obuwia, które nie uciska stopy, ma duży wpływ na dalszy postęp choroby.
• Korekcja chirurgiczna przynosi dobre efekty, a nawroty deformacji występują rzadko¹.

Informacje dla pacjentów

Informacje dla pacjentów w Deximed

• Młotkowate palce u stóp
• Operacja palca młotkowatego stopy

Ilustracje