Regional content

Content

Informacje ogólne

Definicja

• Anatomia kaletki przedrzepkowej (bursa praepatellaris) stawu kolanowego
  • Struktura rozwija się po urodzeniu w odpowiedzi na wysiłek fizyczny.
  • Kaletka maziowa położona jest powierzchownie.
  • Umiejscowienie między rzepką a skórą.
  • Brak połączenia z jamą stawu kolanowego.
• Funkcja kaletki przedrzepkowej  
  • Oddziela rzepkę od ścięgna rzepki i skóry.
  • Zmniejsza tarcie.
  • Zapewnia maksymalną mobilność w stawie kolanowym.
• Zapalenie prowadzi do wyraźnego zwiększenia objętości płynu w kaletce maziowej.¹

Rodzaje zapalenia kaletki maziowej

• Aseptyczne zapalenie kaletki maziowej
  • Główną przyczyną są powtarzające się mikrourazy²
    • sporty z częstymi upadkami na kolana (np. siatkówka)
    • praca w pozycji klęczącej (np. glazurnik).
  • Występuje również przy chorobach ogólnoustrojowych, np. reumatoidalnym zapaleniu stawów lub w przypadku tocznia rumieniowatego układowego.³
• Krwotoczne zapalenie kaletki maziowej
  • Powstałe wskutek bezpośredniego działania siły na rzepkę i krwawienia do kaletki maziowej.
• Septyczne zapalenie kaletki maziowej
  • Występuje bardzo rzadko.
  • Przy rozprzestrzenianiu się patogenów z krwią lub perforacji skóry.
  • U 50% pacjentów z obniżoną odpornością.³

Epidemiologia

• Zapadalność na zapalenie kaletki maziowej wynosi co najmniej 1:10 000 przypadków w skali rocznej.⁴
  • Najczęściej w przypadku zapalenia kaletki wyrostka łokciowego, często w przypadku zapalenia kaletki przedrzepkowej.
• Głównie u mężczyzn (80%) w wieku 40–60 lat.⁴

Etiologia i patogeneza

• Uraz, powtarzające się mikrouszkodzenia.
• Ostre obciążenie.
• Powtarzające się obciążenie.

Czynniki predysponujące

• Długa praca w pozycji klęczącej, np.:
  • czyszczenie podłóg
  • układanie płytek
  • układanie wykładzin podłogowych
  • prace hydrauliczne.
• Sporty z częstymi upadkami na kolana, np. siatkówka lub zapasy.

ICD–10

• M70.4 Zapalenie kaletki maziowej przedrzepkowej.

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

• Aktywność predysponująca w przeszłości.
• Wyniki badania przedmiotowego.
• Najważniejszy cel: rozróżnienie aseptycznego i septycznego zapalenia kaletki maziowej.⁴
• W celu wykluczenia septycznego zapalenia kaletki maziowej – aspiracja płynu z kaletki maziowej, pomiar temperatury ciała, pobranie krwi do badania parametrów stanu zapalnego.

Diagnostyka różnicowa

• Zakażenie kaletki (septyczne/aseptyczne zapalenie kaletki maziowej).
• Inne choroby stawu kolanowego.
• Uraz miejscowy.

Wywiad lekarski

• Powtarzające się drobne urazy, w szczególności związane z pracą.
• Ewentualnie uraz kolana.
• Bóle w okolicy przedrzepkowej.
• Nasilenie bólu w czasie ruchu zginania.
• Odróżnienie septycznego zapalenia kaletki maziowej od aseptycznego jest często trudne.
  • Ból i obrzęk występują w obu rodzajach zapalenia kaletki maziowej.

Badanie fizykalne

• Umiejscowienie przedrzepkowe
  • Obrzęk.
  • Ból przy ucisku.
  • Często wzmożone ucieplenie: różnica temperatur >2,1°C między kolanem chorym a zdrowym jest wyraźnym dowodem na septyczne zapalenie kaletki maziowej.⁵
  • Urazy skóry – tworzą potencjalne miejsca przedostania się patogenów.
• Ruchomość
• Przeważnie ograniczone zgięcie z powodu bólu.
• Ewentualnie krepitacje (dźwięki stawowe przy ruchach).
• Przebieg przewlekły
  • Niekoniecznie bolesne w trakcie badania palpacyjnego.
  • Wyczuwalny i ruchomy obrzęk pod skórą.
  • Pogrubione, włókniste pasma w kaletce.
• Temperatura ciała
  • Gorączka występuje tylko w przypadku septycznego zapalenia kaletki maziowej.⁶

Badania uzupełniające w ramach podstawowej opieki zdrowotnej

• Pobranie próbki krwi
  • Na septyczne zapalenie stawów wskazują podwyższone parametry stanu zapalnego (CRP, leukocyty).⁴
• Zdjęcie rentgenowskie
  • W przypadku podejrzenia towarzyszących urazów kostnych lub zapalenia kości i zapalenia kości i szpiku.³ 

Badania uzupełniające w ramach podstawowej opieki zdrowotnej

• Aspiracja płynu z obrzękniętej kaletki maziowej
  • W celu potwierdzenia diagnozy.
  • Dzięki badaniu mikrobiologicznemu można rozpoznać septyczne zapalenie kaletki maziowej.7
  • Działa jednocześnie leczniczo, uśmierza ból poprzez odbarczenie.
• Badanie USG
  • Ocena kaletki maziowej.

Wskazania do skierowania do specjalisty/szpitala

• Jeśli leczenie zachowawcze aseptycznego zapalenia kaletki maziowej nie przynosi oczekiwanych efektów, wówczas pacjenta należy skierować do ortopedy.
• Jeśli objawy septycznego zapalenia kaletki maziowej po podaniu antybiotyku nie ustąpią w ciągu 48 godzin:³
  • Przyjęcie do szpitala w celu rozważenia interwencji chirurgicznej.
• Skierowanie pacjentów z ciężką chorobą podstawową, zespołem ogólnoustrojowej reakcji zapalnej lub upośledzonym układem odpornościowym z podejrzeniem septycznego zapalenia kaletki maziowej na dożylną antybiotykoterapię.⁴

Leczenie

Cele leczenia

• Złagodzenie bólu.
• Odzyskanie funkcjonalności.
• Szybka identyfikacja septycznego zapalenia kaletki maziowej i zastosowanie antybiotykoterapii.

Ogólne informacje o leczeniu

• W miarę możliwości należy wybrać leczenie zachowawcze.

Zalecenia dla pacjentów

• Odbarczenie
  • W szczególności w ostrej fazie.
  • Uniesienie dotkniętej kończyny do góry.
• Unikanie pozycji klęczącej
  • Podczas pracy w pozycji klęczącej należy używać poduszki pod kolana lub nakolanników.
• Okłady z lodu.
• Ewentualnie ucisk.

Leczenie farmakologiczne

• NLPZ
  • Łagodzenie bólu.
• Antybiotyki
  • W przypadku septycznego zapalenia kaletki maziowej antybiotyk należy podać jak najszybciej, ale dopiero po punkcji w celu potwierdzenia obecności patogenu.
  • Najczęściej, do 80–90% przypadków, patogenem jest gronkowiec złocisty.⁴
    • Leczenie empiryczne:
      • np. w ciężkim septycznym zapaleniu kaletki maziowej flukloksacylina (w Polsce niedostępna) plus gentamycyna⁸
      • cefalosporyny I generacji.³
  • Podanie doustne jest zwykle wystarczające, w ciężkich przypadkach zaleca się podanie dożylne.⁴

Punkcja

• Punkcja kaletki maziowej w celu odbarczenia.
• Zalecana zarówno przy septycznym, jak i aseptycznym zapaleniu kaletki maziowej.⁴
  • Pomaga złagodzić ból, poprawia zakres ruchu, zmniejsza liczbę bakterii w kaletce maziowej.
  • Punkcję należy powtarzać, jeśli obrzęk nawraca.

Iniekcje ze steroidami

• Wysoka skuteczność, ale możliwe powikłania (atrofia skóry, infekcja).⁴
• Wskazania:
  • nieskuteczne leczenie zachowawcze
  • wymagany szybki powrót do pełni funkcji (sportowcy wyczynowi, osoby pracujące na własny rachunek).
• Przeciwwskazania:
  • septyczne zapalenie kaletki maziowej.

Leczenie chirurgiczne

• Wskazania:⁴
  • zespół ogólnoustrojowej reakcji zapalnej (SIRS)
  • nieskuteczne leczenie zachowawcze
  • krytycznie chorzy pacjenci
  • powikłania, jak np. martwica skóry, przetoka, ropowica.

Przebieg, powikłania i rokowanie

Przebieg

• Często powolny rozwój.

Powikłania

• Septyczne zapalenie stawów
  • w przypadku punkcji w septycznym zapaleniu kaletki maziowej: infekcja krzyżowa stawu kolanowego.

Rokowanie

• Choroba może nawracać, ale ogólnie rokowanie jest bardzo dobre.³

Informacje dla pacjentów

Materiały edukacyjne dla pacjentów

• Zapalenie kaletki maziowej w stawie kolanowym.

Ilustracje