Co to jest bakteryjne zapalenie stawów?

Bakteryjne zapalenie stawów to zakażenie wywołane przez bakterie w jednym lub, w pojedynczych przypadkach, w kilku stawach. W terminologii medycznej nazywa się to zapaleniem stawów. Zwykle dotyczy dużych stawów, takich jak staw biodrowy, kolanowy lub ramienny; zasadniczo jednak zakażone mogą zostać wszystkie stawy. Bakterie przeważnie pochodzą z pobliskiej rany; zwłaszcza po ugryzieniu przez zwierzę lub człowieka w tkance bardzo często rozprzestrzeniają się zakaźne drobnoustroje. Patogeny mogą się także przedostać do stawu przez układ krwionośny w przebiegu niewyleczonej choroby zakaźnej. Mogą się znaleźć w stawie również podczas zabiegu operacyjnego w obrębie stawu.

Szczególnie często choroba ta dotyka osoby starsze (powyżej 65. roku życia), ale zachorować mogą również dzieci. Nierzadko w obrębie zakażonego stawu doszło w przeszłości doszło do urazu lub choroby. Z tego powodu choroba ta dotyka częściej pacjentów z zaburzeniami stawów, takimi jak choroby reumatyczne lub pacjentów z protezami stawów. Takim stanom zapalnym sprzyjają również choroby osłabiające układ odpornościowy. Dotyczy to pacjentów np. z cukrzycą lub z chorobą alkoholową, a także pacjentów stosujących leki hamujące układ odpornościowy.

Jakie objawy towarzyszą bakteryjnemu zapaleniu stawów?

Choroba rozpoczyna się ostrym obrzękiem, wzmożonym uciepleniem, zaczerwienieniem i bólem stawu. Już po krótkim czasie dochodzi do ograniczenia ruchomości stawu w wyniku obrzęku i bólu. Z reguły temperatura ciała rośnie (gorączka), dochodzi do pogorszenia ogólnego stanu fizycznego (wyczerpanie, złe samopoczucie).

Diagnostyka

Jeśli staw jest ucieplony i opuchnięty, zawsze należy wziąć pod uwagę bakteryjne zapalenie stawów. Obecność innego zakażenia w organizmie wzmacnia podejrzenie. Możliwość bakteryjnego zakażenia stawu trzeba od razu wziąć pod uwagę również u pacjentów z implantami stawu lub po innej operacji stawu. Przy zakażeniu stawu kolanowego lub biodrowego często dochodzi do obrzęku węzłów chłonnych, na przykład w pachwinie. Pod tym względem choroba ta różni się na przykład od dny moczanowej.

W celu potwierdzenia rozpoznania przeprowadza się badanie krwi. We krwi są podwyższone OB, CRP i poziom leukocytów. W niektórych przypadkach pobiera się niewielką ilość płynu stawowego w celu zbadania go na obecność bakterii. W przypadku podejrzenia bakteryjnego zapalenia stawów chory powinien być natychmiast hospitalizowany.

Leczenie

Dla korzystnego rokowania decydujące jest szybkie wdrożenie antybiotykoterapii. Leczenie należy rozpocząć w ciągu 24–48 godzin od wystąpienia objawów. W szpitalu antybiotyki są zwykle podawane w postaci wlewu bezpośrednio do krwiobiegu. W niektórych przypadkach konieczne jest codzienne płukanie zajętego stawu. W tym celu pobiera się zakażony płyn stawowy i płucze staw sterylnym płynem. Czasami konieczne jest chirurgiczne usunięcie części błony maziowej.

Na początku konieczne jest unieruchomienie stawu. Po kilku dniach można rozpocząć ćwiczenia ruchowe, aby nie dopuścić do zesztywnienia stawu. Leczenie prowadzone pod kierunkiem fizjoterapeuty jest bardzo ważne i powinno być systematycznie kontynuowane w domu, aby zapewnić utrzymanie optymalnych funkcji stawu.

Rokowanie

Bez leczenia staw ulega uszkodzeniu i całkowitemu usztywnieniu. Jeśli leczenie zostało wdrożone wcześnie, a pacjent jest poza tym zdrowy, rokowanie jest dobre. Większe ryzyko powikłań lub zaburzeń gojenia dotyczy np. osób z chorobami współistniejącymi, osłabionym układem odpornościowym, uporczywymi patogenami i/lub późnym wdrożeniem leczenia.

Możliwe powikłania obejmują sepsę (zakażenie krwi, rozprzestrzenienie się drobnoustrojów w całym organizmie), tworzenie się przetok w okolicy stawu, uszkodzenie nerwów lub naczyń krwionośnych, utrzymujący się ból, ograniczoną mobilność i zakrzepy krwi. Z tych powodów konieczna jest szybka hospitalizacja i odpowiednie leczenie.

Niezależnie od rozpoczęcia leczenia każdy pacjent z zapaleniem stawów jest w pewnym stopniu narażony na ograniczenia ruchu w stawie. Aby zachować prawidłowy zakres ruchu w stawie, niezbędne są regularne ćwiczenia.

Dodatkowe informacje

• Pierwsza pomoc w przypadku ugryzienia przez zwierzę
• Dna moczanowa
• Reumatoidalne zapalenie stawów
• Obrzęk węzłów chłonnych
• Sepsa (zakażenie krwi)
• Zakrzepy krwi w kończynie górnej lub dolnej (zakrzepica żył głębokich)
• Antybiotykoterapia
• Bakteryjne zapalenie stawów — informacje dla lekarzy

Autorzy

• Susanne Meinrenken, dr n. med., Brema