Łokieć i wyrostek łokciowy

Złamanie łokcia może wystąpić w różnych miejscach. Górny (proksymalny) koniec kości łokciowej nazywany jest wyrostkiem łokciowym i otacza obszar kości ramiennej, z którym tworzy staw (patrz ilustracja). Złamania wyrostka łokciowego obejmują szereg różnych urazów. Od prostych złamań, w których fragmenty kości pozostają na miejscu, po złożone złamania, w których fragmenty kości ulegają przemieszczeniu. Wszystkie złamania wyrostka łokciowego są złamaniami stawu łokciowego. Złamanie musi się tak zrosnąć, aby wszystkie fragmenty kości wróciły do prawidłowej pozycji anatomicznej. Chociaż łokieć jest uważany za jeden z najbardziej stabilnych stawów w ciele, złamania występują tam częściej. Łokieć jest stawem zawiasowym utworzonym przez trzy kości: kość ramienną oraz dwie kości przedramienia: kość promieniową i kość łokciową. Staw jest utrzymywany razem przez wspólną torebkę stawową, która składa się z więzadeł i mięśni lub ścięgien.

Złamanie wyrostka łokciowego jest stosunkowo częste i występuje głównie u osób dorosłych. Takie złamanie rzadko występuje u dzieci.

Mechanizm urazu

Wyrostek łokciowy jest szczególnie podatny na urazy podczas upadku na łokieć. Podczas upadku na zgięte przedramię wyrostek łokciowy jest narażony na działanie znacznych sił (tzw. postawa obronna). U dzieci wyrostek łokciowy jest krótszy, grubszy i stosunkowo bardziej wytrzymały niż dolny (dystalny) koniec kości ramiennej, a zatem rzadziej ulega złamaniom. Złamanie wyrostka łokciowego jest zwykle izolowanym urazem. Tylko w rzadkich przypadkach dochodzi jednocześnie do dalszych uszkodzeń. Złamania zwykle rozciągają się poprzecznie lub ukośnie w poprzek wyrostka łokciowego. Większość złamań wyrostka łokciowego powoduje przemieszczenie fragmentów kości: Ścięgno mięśnia trójgłowego z tyłu ramienia przyczepia się do wyrostka łokciowego i przemieszcza złamanie.

Rozpoznanie

Natychmiast występuje ból. Często dochodzi do silnej opuchlizny. Zewnętrzna część łokcia jest wrażliwa na ból. Dotykanie wyrostka łokciowego z tyłu łokcia jest również bardzo bolesne. Nie można już całkowicie wyprostować stawu, ponieważ mięśnie ramienia przyczepiają się do wyrostka łokciowego.

Rozpoznanie ustala się przez badanie rentgenowskie.

Leczenie

Celem leczenia jest wyleczenie bez nieprawidłowego ułożenia i naruszenia funkcji.

Jeśli złamanie nie jest przemieszczone, stosuje się leczenie zachowawcze. W przypadku przemieszczenia, do którego zwykle dochodzi, rozważa się operację.

W leczeniu zachowawczym stosuje się opatrunek gipsowy od barku do nadgarstka, tak aby łokieć był prawie całkowicie wyprostowany. Z reguły gips jest usuwany po dwóch tygodniach i rozpoczyna się ostrożna mobilizacja. Zazwyczaj badania kontrolne odbywają się od jednego do dwóch tygodni po urazie.

Podczas operacji fragmenty kości są mocowane za pomocą drutów, kołków, śrub, lub płytek. W większości przypadków udaje się to tak dobrze, że gips nie jest potrzebny. Czasami trzeba przez dwa tygodnie nosić opatrunek gipsowy, który sięga od ramienia do nadgarstka. Dalsze leczenie opisano powyżej.

Powikłania

Ponieważ jest to złamanie stawu, możliwe są następujące późne następstwa:

• Utrata mobilności
• Nie ma już dopływu krwi do odłamanego fragmentu kości i mogą wystąpić procesy degradacji (martwica jałowa kości). Może to prowadzić do bólu i ograniczonej mobilności.
• Wygojenie z nieprawidłową pozycją, tj. złamanie nie zagoiło się prawidłowo pod względem anatomicznym. Prowadzi to do ograniczeń funkcjonalnych i bólu.
• Niepowodzenie gojenia (staw rzekomy). Złamanie nie zrasta się, a dyskomfort utrzymuje się.
• W rzadkich przypadkach dochodzi do uszkodzenia nerwu łokciowego.

Rokowanie

Rokowanie jest najlepsze dla pacjentów ze złamaniami, które nie są przemieszczone. Jednak nawet u osób ze złamaniami z przemieszczeniem rokowanie jest zazwyczaj dobre. W przypadku urazów zmiażdżeniowych często występuje ograniczenie ruchomości.

Dodatkowe informacje

• Złamanie wyrostka łokciowego — informacje dla lekarzy

Ilustracje

Złamanie łokcia, wyrostek łokciowy

Autorzy

• Philipp Ollenschläger, dziennikarz medyczny, Kolonia