Trudności z oddychaniem u dzieci

U dzieci problemy z oddychaniem występują stosunkowo często. Nasilenie i charakter objawów zależy od wieku i przyczyny. Typowe dolegliwości mogą obejmować;

• duszność
• nieprawidłowe szmery oddechowe
• kaszel i pogłębiony lub szybszy oddech.

Dzieci mogą wydawać się przemęczone, niespokojne i szybciej się męczyć, a także cierpieć z powodu bólu. Mogą wystąpić zaburzenia świadomości, a nawet utrata przytomności.

Co powoduje nieprawidłowe szmery oddechowe?

Szmery oddechowe są spowodowane turbulentnym ruchem powietrza w drogach oddechowych i płucach. Jeśli występuje obrzęk błon śluzowych w drogach oddechowych, to zmniejsza się średnica dróg oddechowych. U dzieci drogi oddechowe są węższe niż u dorosłych. Dlatego obrzęk błon śluzowych u dzieci szybciej doprowadza do zwężenia dróg oddechowych. Przepływ powietrza powoduje wtedy nieprawidłowe szmery oddechowe, takie jak np. furczenia lub świsty/piski. 

Jeśli pozwolimy uciekać powietrzu przez otwór, to odgłos jest niewielki. Jeśli jednak otwór jest zaciągnięty, to drogi oddechowe są zwężone i prowadzą do głośnej ucieczki powietrza. Dźwięki oddechowe różnią się w zależności od stopnia i nasilenia zwężenia oraz mogą dostarczyć informacji o przyczynie.

Jak można rozpoznać duszność?

W duszności występuje utrudnione oddychanie, które daje poczucie braku dostatecznej ilości powietrza. Duszność można rozpoznać u dzieci po określonych objawach, np. po ciężkim oddechu z rozszerzonymi nozdrzami. Innym objawem duszności jest wciągnięcie skóry nad mostkiem, obojczykiem lub między żebrami. Ponadto dzieci z dusznością oddychają szybciej niż zwykle. W takiej sytuacji dziecko powinno być szybko zbadane przez lekarza rodzinnego lub lekarza pogotowia ratunkowego.

Przyczyny

Najczęstsze problemy z oddychaniem u dzieci są wywoływane przez infekcje dróg oddechowych oraz astmę. W zależności od wieku określone przyczyny występują częściej niż inne. Poniżej wymieniono niektóre możliwe przyczyny ostrych, czyli szybko pojawiających się, problemów z oddychaniem w wieku dziecięcym wraz z ich typowymi dolegliwościami. Wiele innych chorób może być przyczyną trudności z oddychaniem, dlatego w każdym przypadku należy skonsultować się z lekarzem.

Podgłośniowe zapalenie krtani (ostre zapalenie krtani)

Pseudokrup, zwany również ostrym zapaleniem krtani, występuje u dzieci w związku z wirusową infekcją dróg oddechowych. Najczęściej dotyczy małych dzieci. W typowym przebiegu charakterystyczny jest suchy, szczekający kaszel, który pojawia się nagle, często podczas snu. Może wystąpić chrypka, świszczący oddech przy wdechu i duszność. Gorączka jest zwykle umiarkowana, a dziecko jest często tylko nieznacznie osłabione. Zimne, wilgotne powietrze może zmniejszyć dyskomfort przy łagodnym nasileniu choroby. Często gdy dziecko dociera na izbę przyjęć, jego stan znacznie się poprawia. Dzieje się tak, jeśli w drodze było wystawione na działanie zimnego powietrza.

Astma

W astmie występują z reguły napadowe trudności w oddychaniu. Mogą one objawiać się kaszlem, utrudnionym oddychaniem, a nawet dusznością, a także świszczącymi odgłosami przy wydechu. Wydech podczas napadu często trwa dłużej i jest uciążliwy. W najgorszym przypadku napady astmatyczne mogą potencjalnie zagrażać życiu. Napady mogą zostać wyzwolone np. przez alergie, podrażnienie i infekcje dróg oddechowych, a także wysiłek fizyczny i czynniki psychiczne. W astmie, w miarę upływu czasu, może również dochodzić do przewlekłych problemów z oddychaniem.

Ostre zapalenie oskrzelików

Ostre zapalenie oskrzelików najczęściej dotyczy niemowląt i małych dzieci poniżej 2 lat. Z reguły choroba jest spowodowana infekcją wirusową, co prowadzi do zwężenia małych dróg oddechowych (oskrzeli i oskrzelików) z powodu tworzenia się i gromadzenia wydzieliny śluzowej i powstawania stanu zapalnego.

Zapalenie oskrzelików często zaczyna się od objawów łagodnej infekcji dróg oddechowych, takich jak niedrożność nosa, ból gardła, gorączka i kaszel. W miarę postępu choroby objawy nasilają się i może im towarzyszyć przyspieszenie oddechu, duszność lub świsty w klatce piersiowej. Dziecko jest często w złym stanie ogólnym i może mieć wysoką gorączkę. W ciężkich przypadkach mogą również wystąpić przerwy w oddychaniu.

Ciało obce w drogach oddechowych

Zainhalowanie ciała obcego może spowodować nagłe napady kaszlu, duszności i zadławienie. Jeśli ciało obce całkowicie zablokuje drogi oddechowe, dziecko może stać się zsinieć z powodu braku tlenu i stracić przytomność. W tym przypadku wymagane jest wezwanie pogotowia i rozpoczęcie działań ratunkowych. Inhalacja ciała obcego występuje najczęściej u niemowląt między 6. miesiącem a 4. rokiem życia. Drobne przedmioty i artykuły spożywcze, np. części zabawek, orzechy lub winogrona, powinny być zatem w miarę możliwości przechowywane w miejscu niedostępnym dla dzieci.

W zależności od wielkości i rodzaju ciała obcego trudności z oddychaniem mogą pojawić się dopiero po kilku dniach z powodu podrażnienia dróg oddechowych. W tym przypadku nawracające zapalenia płuc mogą również świadczyć o utknięciu ciała obcego.

Zapalenie płuc

Zapalenie płuc występuje u dzieci stosunkowo rzadko. Typowymi objawami zapalenia płuc są wysoka gorączka, kaszel, zły stan ogólny, szybki oddech i duszność. Dziecko wyraźnie wygląda na chore. Często wystepuje utrata apetytu, wymioty, biegunka, bóle brzucha i drażliwość.

Zapalenie nagłośni

Zapalenie nagłośni obecnie występuje rzadko dzięki szczepieniom przeciwko powszechnemu patogenowi Haemophilus influenzae typu b (Hib). Zapalenie nagłośni to poważna choroba, która ma nagły przebieg i może stanowic zagrożenie życia.

U dzieci zazwyczaj szybko pojawia się gorączka i osłabienie. Typowe jest występowanie ciężkiego i utrudnionego oddechu. Przełykanie często powoduje ból. Chore dzieci zazwyczaj siedzą w pozycji pochylonej do przodu, ponieważ ułatwia ona oddychanie. Oddech może być tak poważnie zakłócony przez nieleczone zapalenie, że istnieje poważne ryzyko uduszenia.

Inne możliwe przyczyny zaburzeń oddychania u dzieci

Poniższa lista nie jest uszeregowana według częstotliwości występowania i ma jedynie na celu przedstawienie możliwych przyczyn problemów z oddychaniem. Jednak niektóre z wymienionych chorób występują u dzieci rzadko:

• Migdałki (powiększenie migdałków)..
• Alergie, np. na jad owadów.
• Wrodzona wada serca.
• Wrodzone wady rozwojowe, np. płuc lub dróg oddechowych.
• Zaburzenia lękowe u dzieci i młodzieży.
• Zapalenie opłucnej.
• Błonica.
• Wdychanie dymu lub innych drażniących gazów.
• Krztusiec.
• Zator płucny (skrzeplina krwi w płucu).
• Ropień migdałka (ropień okołomigdałkowy).
• Zapalenie migdałków.
• Mukowiscydoza.
• Choroba refluksowa (zgaga).
• Sepsa (zakażenie krwi).
• Samoistna odma opłucnowa.
• Gruźlica.

Co możesz zrobić sam?

Zależnie od konkretnej przyczyny wystapienia trudności z oddychaniem, można podjąć pewne działania, aby pomóc dziecku. Po pierwsze ważne jest, żeby ocenić sytuację. Jeśli doszło do poważnego pogorszenia stanu  ogólnego dziecka, należy jak najszybciej zabrać je do szpitala, poradni pediatrycznej lub wezwać pogotowie. Do czasu przybycia służb ratunkowych należy zastosować środki pierwszej pomocy, jeśli wystąpi taka potrzeba.

Jeśli znana jest już przyczyna trudności z oddychaniem, należy postępować zgodnie z zaleceniami lekarza. Na przykład jeśli dziecko ma napad astmy, można podać przepisane leki, np. wziewne stosowane w astmie. Podobnie dotyczy to również znanej alergii. Tutaj ważne jest, aby zawczasu unikać czynnika wyzwalającego alergię.

W przypadku podejrzenia pseudokrupu

Jeśli prawdopodobną przyczyną trudności z oddychaniem jest pseudokrup, może już wystarczyć wyjęcie chorego dziecka z łóżka i pozwolenie mu na siedzenie na kolanach. Rodzice powinni spróbować uspokoić dziecko (i siebie). Pomocne może być również wystawienie dziecka na zimne powietrze, np. poprzez spacer w wózku na świeżym powietrzu lub otworzyć okno. Pozytywnie może wpływać również zimna para wodna z zamrażarki lub lodówki.

Kiedy należy skonsultować się z lekarzem?

Ostre zaburzenia oddychania o nieznanej przyczynie wymagają u dzieci natychmiastowej oceny lekarskiej i leczenia. Jeśli np. u dziecka występuje coraz krótszy oddech lub stan ogólny pogarsza się w krótkim czasie, należy jak najszybciej udać się do szpitala lub pediatry. Napad astmy, którego nie można już zatrzymać za pomocą zwykle stosowanych leków, również wymaga natychmiastowej pomocy lekarskiej.

Jak wygląda wizyta lekarska?

Historia choroby

Lekarz może zadawać następujące pytania:

• Czy trudności w oddychaniu pojawiają się nagle, czy rozwijają się stopniowo?
• W przypadku ostrych dolegliwości oddechowych:
  • Czy dziecko ma dostęp do małych części, które mogłyby zostać włożone do ust? Czy zaobserwowano połknięcie?
  • Jak zachowywało się dziecko przed pojawieniem się ostrych trudności z oddychaniem? Czy dziecko jest przeziębione?
• Czy dziecko ma gorączkę lub podwyższoną temperaturę?
• Czy dziecko jest osłabione?
• Czy dziecko ma kaszel?
  • Czy kaszel jest szczekający?
  • Czy kaszel jest suchy, czy może produktywny?
• W przypadku nawracających/przewlekłych problemów z oddychaniem:
  • Co jest czynnikiem wyzwalającym dolegliwości?
  • Czy dolegliwości oddechowe występują podczas wysiłku?
• Czy dziecko w ostatnim czasie na coś chorowało? Czy znane są jakieś alergie u dziecka?
• Czy w rodzinie lub w placówkach (przedszkole, szkoła) występują choroby zakaźne?
• Czy w rodzinie występują choroby przewlekłe?

Badanie lekarskie

W badaniu lekarskim na początku bada się dziecko pod kątem obecności infekcji. Oceniany jest stan ogólny dziecka i mierzona jest temperatura. Lekarz bada gardło, osłuchuje serce i płuca oraz bada uszy. Jeśli lekarz podejrzewa ostre zapalenie nagłośni, badania przeprowadza się ostrożnie, ponieważ badanie gardła może pogorszyć stan dziecka. Leczenie następuje w zależności od przyczyny trudności w oddychaniu.

Inne badania

Ewentualnie może być przydatne wykonanie RTG klatki piersiowej. W przypadku utrzymującej się gorączki z narastającymi trudnościami w oddychaniu zwykle pobiera się krew. W przypadku podejrzenia astmy lub innych przewlekłych chorób dróg oddechowych, u starszych dzieci wykonuje się pomiary czynności płuc (spirometria). Jednak zwykle dzieje się to dopiero z biegiem czasu, zaraz po ustąpieniu ostrych objawów.

Dodatkowe informacje

• Ciała obce w drogach oddechowych.
• Pseudokrup.
• Astma.
• Astma u dzieci.
• Ostre zapalenie oskrzelików.
• Zapalenie płuc.
• Stan zapalny płuc u dzieci.
• Ostre zapalenie nagłośni.
• Problemy z oddychaniem u dzieci – informacje dla personelu lekarskiego.
• Ciała obce w drogach oddechowych – Informacje dla personelu medycznego.
• Podgłośniowe zapalenie krtani (pseudokrup) – informacje dla personelu medycznego.
• Astma – informacje dla personelu medycznego.
• Astma u dzieci i młodzieży – Informacje dla personelu medycznego.
• Zapalenie oskrzelików – informacje dla personelu lekarskiego.
• Zapalenie płuc – informacje dla personelu lekarskiego.
• Zapalenie płuc u dzieci – informacje dla personelu medycznego.
• Zapalenie nagłośni – informacje dla personelu lekarskiego.

Autorzy

• Joanna Dąbrowska-Juszczak, lekarz (redaktor)
• Magda Łabęcka, lekarz, Kraków (recenzent)
• Marleen Mayer, lekarka, Mannheim
• Natalie Anasiewicz, lekarka, Fryburg Bryzgowijski