Kiedy wyrzynają się zęby?

Rozwój dziecka jest różny, ale zwykle przednie siekacze wyrzynają się w wieku 6–12 miesięcy. Kły wyrzynają się w wieku 18 miesięcy, a zęby trzonowe w wieku dwóch lat. Podczas wyrzynania się zębów zwiększa się również wydzielanie śliny przez dziecko, a w miejscu wyrzynania się zęba pojawia się miejscowe zaczerwienienie. Objawy są umiarkowane, a wyrzynanie się zębów zwykle nie wpływa na ogólny stan dziecka.

Zdrowe zęby są ważne dla ogólnego stanu zdrowia dziecka. Zęby umożliwiają dziecku rozdrabnianie pokarmu oraz formowanie słów i wydawanie dźwięków podczas mówienia. Mają one również wpływ na rozwój szczęki dziecka.

Jak wspierać dziecko podczas ząbkowania?

Można dać dziecku gryzak lub delikatnie masować miejsce, w którym wyrzynają się zęby. To łagodzi podrażnienia, a gryzak powstrzyma chęć dziecka do gryzienia. Gryzak musi być zawsze czysty. Ząbkowanie w większości przypadków nie prowadzi do gorączki.

Co to jest próchnica?

Próchnica powoduje powstawanie dziur w zębach, które mogą prowadzić do bólu, a w niektórych przypadkach do infekcji. Pojawia się ona, gdy bakterie w jamie ustnej tworzą kwas z cukrem pochodzącym z pożywienia. Kwas ten atakuje zęby i usuwa z nich minerały. Na zębach dotkniętych próchnicą pojawiają się brązowe przebarwienia. Próchnica jest jedną z najczęstszych chorób przewlekłych u dzieci w wieku przedszkolnym. U małych dzieci próchnica pojawia się najpierw na górnych siekaczach, a u starszych głównie w ubytkach zębów trzonowych. Właściwa higiena jamy ustnej może zapobiec wystąpieniu próchnicy.

Czy moje dziecko należy do grupy ryzyka wystąpienia próchnicy?

Istnieje zwiększone ryzyko wystąpienia próchnicy zębów, jeśli dziecko często je słodycze lub pije słodkie napoje, np. soki owocowe, lemoniadę lub słodzone napoje gazowane. Do czynników ryzyka należą również:

• Wcześniejsza próchnica zębów z leczeniem stomatologicznym
• Regularne przyjmowanie leków zawierających cukier lub mogących powodować suchość w ustach
• Złe nawyki żywieniowe, nieodpowiednia higiena jamy ustnej i stosowanie pasty do zębów bez fluoru
• Nieodpowiednia higiena jamy ustnej i zły stan zębów matki lub rodzeństwa
• Rzadkie wizyty u dentysty lub ich brak
• Wcześniaki i dzieci o niskiej masie urodzeniowej
• Niski status społeczny

Jak można zatrzymać rozwój próchnicy?

U podłoża próchnicy zębów leży wiele różnych czynników. Małe dzieci powinny jeść jak najmniej przekąsek (np. tylko w weekend). Po wyrznięciu się pierwszego zęba, codzienne szczotkowanie zębów pastą z fluorem jest ważne dla zdrowia zębów. Zły styl życia rodziny znajduje odzwierciedlenie w nawykach żywieniowych i higienie jamy ustnej, co może sprzyjać powstawaniu próchnicy. Dlatego pomocne są informacje na temat zdrowia zębów. Aby zapobiec próchnicy u dzieci, rodzice i rodzeństwo powinni dawać przykład dobrymi nawykami żywieniowymi i regularną higieną jamy ustnej.

Należy ograniczyć ilość słodyczy i słodkich napojów między posiłkami i po nich. Zaleca się spożywanie posiłków o stałych porach. Zbyt wiele przekąsek między posiłkami może powodować próchnicę zębów. Przekąski takie jak świeże owoce i warzywa, ser i ciastka bez cukru są bardziej przyjazne dla zębów niż wiele innych przekąsek. Z kolei słodycze, które przyklejają się do zębów, są dla nich bardzo szkodliwe. Nie wolno podawać dziecku słodkich napojów w butelce ze smoczkiem.

Zęby, które są już zepsute, powinny być leczone przez stomatologa, aby zapobiec postępowi próchnicy i powikłaniom.

Jakie są skutki karmienia piersią oraz używania smoczków/butelek i kubków niekapków?

Nie jest jeszcze jasne, czy karmienie piersią stwarza ryzyko próchnicy. Samo karmienie piersią nie powoduje próchnicy, ale regularność ssania, porównywalna do smoczka. Szczególnie częste ssanie butelek dla niemowląt powoduje próchnicę zębów mlecznych („smoczkowa próchnica butelkowa"). Jeśli dziecku podaje się butelkę, można trzymać je w ramionach podczas karmienia. Nie należy zostawiać butelki w łóżeczku. Nie powinno się podawać dziecku słodkich napojów, takich jak sok lub słodzona herbata.

Kubki niekapki są używane od około szóstego miesiąca życia. Dziecko nie powinno z nim biegać i pić z niego cały czas, chyba że kubek zawiera tylko wodę.

Od pierwszego roku życia można podawać dziecku między posiłkami wodę lub zwykłe mleko, nigdy napoje słodzone. Sok lub mleko słodzone (np. kakao) powinny być podawane dziecku tylko w porach posiłków. Soki i słodzone mleko zawierają dużo cukru. Mleko matki również zawiera cukier (cukier mleczny/laktozę). Cukier mleczny powoduje jednak mniejszą próchnicę zębów niż inne rodzaje cukru. Dzieci powyżej 1. roku życia powinny otrzymywać mleko matki tylko od czasu do czasu. Jeśli dziecko jest spragnione w nocy, można mu również podać wodę. Słodkie przekąski i napoje słodzone jako środki gaszące pragnienie lub nocne posiłki pogarszają stan uzębienia.

Smoczek uspokaja dziecko. Wykazano, że stosowanie smoczka zmniejsza ryzyko wystąpienia zespołu nagłej śmierci niemowląt, czyli jest korzystne dla małych dzieci. Ssanie smoczka lub kciuka może jednak prowadzić do nieprawidłowego ustawienia zębów lub zgryzu, ale ta nieprawidłowość zwykle cofa się, gdy dziecko przestaje używać smoczka i ssać kciuk. Jeśli dziecko przyzwyczai się do ssania przed wyrżnięciem się pierwszych zębów, nie należy go zmuszać do rezygnacji z nawyków ssania przed tym czasem.

Kiedy dziecko powinno zacząć myć zęby?

Po wyrznięciu się pierwszego zęba należy szczotkować zęby dziecka dwa razy dziennie. Najważniejsze jest mycie zębów przed pójściem spać. Powinno się używać małej, miękkiej szczoteczki. Istnieją specjalne pasty do zębów dla dzieci. Zaleca się stosowanie pasty do zębów dla dzieci z fluorem.

Warto przyzwyczajać dziecko do mycia zębów od najmłodszych lat poprzez zabawę. Rodzice powinni wyrobić sobie nawyk dobrej techniki szczotkowania zębów w zależności od wieku dziecka i regularnie myć zęby. Zachęci to do dobrych nawyków szczotkowania w przyszłości. Czasami dzieci stawiają opór przy myciu zębów, płacząc i krzycząc. Rodzice powinni jednak nalegać na regularne mycie zębów. Trzeba być stanowczym, konsekwentnym i rozmawiać z dzieckiem. Na szczęście większość dzieci dość szybko akceptuje regularne mycie zębów.

Ponieważ dzieci nie są w stanie samodzielnie myć zębów aż do osiągnięcia wieku szkolnego, ważne jest, aby rodzice myli zęby swoich dzieci do 6–7 roku życia. Po tym czasie dzieci powinny myć zęby samodzielnie, ale pod nadzorem rodziców, do 12. roku życia. Przed osiągnięciem tego wieku umiejętności koordynacyjne podczas mycia zębów nie są jeszcze wystarczająco rozwinięte lub większość dzieci nie rozumie jeszcze znaczenia prawidłowego mycia zębów.

Szczególnie ważne podczas szczotkowania jest przejście między dziąsłami a zębami. Resztki pasty do zębów należy wypluwać bez płukania, ponieważ pasta zwiększa ochronę przed próchnicą. Ponadto raz dziennie powinno się używać nici dentystycznej. Zaleca się stosowanie niewielkiej ilości pasty z fluorem do 3. roku życia. Później należy stosować ilość wielkości ziarnka grochu.

Po umyciu zębów dziecko nie powinno spożywać żadnych słodkich pokarmów ani napojów.

Czy moje dziecko potrzebuje dodatkowego fluoru?

Kiedy w latach 60. XX wieku na rynku pojawiła się pasta do zębów z fluorem, doprowadziło to do ogólnoświatowego zmniejszenia występowania próchnicy zębów, zwłaszcza u dzieci i młodzieży. Uważa się, że za ten spadek odpowiada fluor zawarty w paście do zębów. Fluor odkłada się na powierzchni zębów oraz w ślinie i jest uwalniany podczas działania kwasów. Chroni to zęby i zwiększa ich odporność na próchnicę. Największe działanie przeciwpróchnicze fluoru występuje podczas fluoryzacji powierzchni zęba.

U dzieci ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia próchnicy zaleca się stosowanie dodatkowego fluoru, tj. lakieru fluorkowego nakładanego przez dentystę lub dostępnych w handlu tabletek fluorkowych, płynów do płukania jamy ustnej zawierających fluor lub żeli. Dodanie fluoru musi być omówione z dentystą, ponieważ zbyt duże spożycie fluoru może spowodować trwałe przebarwienia na zębach. Bardzo silne przedawkowanie fluoru może również prowadzić do zatrucia. W przypadku podejrzenia zatrucia należy skonsultować się z lekarzem. Fluor i inne substancje, które mogą powodować zatrucia u dzieci, powinny być przechowywane w miejscu dla nich niedostępnym.

Kiedy dziecko powinno pójść po raz pierwszy do dentysty?

Ryzyko próchnicy u małych dzieci powinno być ocenione przez pediatrę lub stomatologa na jak najwcześniejszym etapie. Przed pojawieniem się pierwszego zęba pediatra powinien poinformować rodziców o prawidłowej higienie jamy ustnej i oznakach rozpoczynających się problemów stomatologicznych. 

Do dentysty należy zabrać dziecko najpóźniej w wieku 3 lat, ale stan uzębienia jest zwykle określany przez pediatrę wcześniej. Dzieci ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia próchnicy powinny być kierowane do stomatologa już od 12. miesiąca życia.

W przypadku jakichkolwiek pytań lub problemów ze zdrowiem zębów dziecka, należy skonsultować się z dentystą, zanim pojawią się poważne problemy stomatologiczne.