Kiedy wyrzynają się zęby?

Dzieci rozwijają się w różnym tempie, dotyczy to również rozwoju zębów. Zwykle przednie siekacze wyrzynają się w wieku 6–12 miesięcy, kły w wieku 18 miesięcy, a zęby trzonowe w wieku dwóch lat. Podczas wyrzynania się zębów zwiększa się również wydzielanie śliny przez dziecko, a w miejscu wyrzynania się zęba pojawia się miejscowe zaczerwienienie. Zwykle objawy sprawiają tylko niewielkie dolegliwości, a wyrzynanie się zębów zwykle nie wpływa na ogólny stan dziecka.

Zdrowe zęby są ważne dla ogólnego stanu zdrowia dziecka. Zęby umożliwiają dziecku rozdrabnianie pokarmu oraz formowanie słów i wydawanie dźwięków podczas mówienia. Mają one również wpływ na rozwój aparatu żucia i mowy dziecka.

Jak wspierać dziecko podczas ząbkowania?

Aby zmniejszyć objawy związane z ząbkowaniem, można dać dziecku gryzak lub delikatnie masować miejsce, w którym wyrzynają się zęby. Jeśli dajemy dziecku np. gryzak, należy pamiętać, aby był zawsze czysty. Ząbkowanie w większości przypadków nie prowadzi do gorączki, w wyjątkowych przypadkach mogą jednak pojawić się stany podgorączkowe lub ból, które można łagodzić żelami na ząbkowanie lub łagodnymi lekami przeciwgorączkowymi podawanymi po konsultacji z lekarzem.

Co to jest próchnica?

Próchnica powoduje powstawanie ubytków w zębach, które mogą prowadzić do bólu, a w niektórych przypadkach do zakażeń. Pojawia się ona, gdy bakterie w jamie ustnej tworzą kwas z cukrem pochodzącym z pożywienia. Kwas ten uszkadza zęby, a w szczególności niekorzystnie wpływa na mineralizację szkliwa. Na zębach objętych próchnicą pojawiają się brązowe przebarwienia. Próchnica jest jedną z najczęstszych chorób przewlekłych u dzieci w wieku przedszkolnym. U małych dzieci próchnica pojawia się najpierw na górnych siekaczach, a u starszych głównie w zębach trzonowych. Właściwa higiena jamy ustnej może zapobiec wystąpieniu próchnicy.

Czy moje dziecko należy do grupy ryzyka wystąpienia próchnicy?

Istnieje zwiększone ryzyko wystąpienia próchnicy zębów, jeśli dziecko często je słodycze lub pije słodkie napoje, np. soki owocowe, lemoniadę lub słodzone napoje gazowane. Do czynników ryzyka należą również:

• Wcześniejsza próchnica zębów leczona stomatologicznie.
• Regularne przyjmowanie leków zawierających cukier lub mogących powodować suchość w ustach.
• Złe nawyki żywieniowe, nieodpowiednia higiena jamy ustnej i stosowanie pasty do zębów bez fluoru.
• Nieodpowiednia higiena jamy ustnej i zły stan zębów matki lub rodzeństwa.
• Rzadkie wizyty u dentysty lub ich brak.
• Wcześniaki i dzieci o niskiej masie urodzeniowej.
• Niski status społeczny.

Jak można zatrzymać rozwój próchnicy?

U podłoża próchnicy zębów leży wiele różnych czynników. Małe dzieci powinny jeść jak najmniej przekąsek (np. tylko w weekend). Po wyrznięciu się pierwszego zęba, dla utrzymania zdrowia zębów ważne jest  codzienne szczotkowanie pastą z fluorem. Niewłaściwy styl życia rodziny przekłada się na nawyki żywieniowe i higienę jamy ustnej dziecka, co może sprzyjać powstawaniu próchnicy. Aby zapobiegać próchnicy zębów u małych dzieci, rodzice i rodzeństwo powinni dawać im przykład poprzez dobre nawyki żywieniowe i regularną higienę jamy ustnej.

Należy ograniczyć ilość słodyczy i słodkich napojów między posiłkami i po nich. Zaleca się spożywanie posiłków o stałych porach. Również zbyt wiele przekąsek między posiłkami może powodować próchnicę zębów. Podjadanie świeżych owoców i warzyw, sera i ciastek bez cukru wydaje się być bardziej przyjazne dla zębów niż wiele innych przekąsek. Szczególnie niekorzystne jest natomiast dawanie dziecku słodyczy, które przyklejają się do zębów, podobnie jak podawanie słodkich napojów w butelce ze smoczkiem.

Zęby, w których już doszło do rozwoju próchnicy, powinny być leczone przez stomatologa, aby zapobiec postępowi uszkodzeń i związanymi z nimi powikłaniom.

Jaki jest wpływ karmienia piersią, stosowania smoczków/ butelek i kubków niekapków?

Nie ustalono, czy karmienie piersią zwiększa ryzyko próchnicy. Samo karmienie piersią nie stanowi czynnika ryzyka, raczej może wpływać na to regularność ssania, porównywalna do smoczka. Szczególnie częste karmienie butelką dla powoduje próchnicę zębów mlecznych („smoczkowa próchnica butelkowa"). 

Kubki niekapki są używane od około szóstego miesiąca życia. Ważne jest, aby dziecko nie było przyzwaczajane do korzystania z niego przez cały dzień, chyba, że w kubku będzie znajdowała się tylko woda.

Od pierwszego roku życia można podawać dziecku między posiłkami wodę lub mleko, ale nigdy napoje słodzone. Sok lub mleko słodzone (np. w formie kakao) powinny być podawane dziecku tylko w porach posiłków. Soki i słodzone mleko zawierają dużo cukru. Mleko matki również zawiera cukier (cukier mleczny/ laktozę), jednak wpływa on w mniejszym stopniu na powstawanie próchnicy niż inne rodzaje cukru. Dzieci powyżej 1. roku życia powinny otrzymywać mleko matki tylko okazjonalnie. Jeśli dziecko wymaga pojenia w nocy, można mu wówczas podać wodę. Słodkie przekąski i napoje słodzone jako środki gaszące pragnienie lub nocne posiłki pogarszają stan uzębienia.

Smoczek jest powszechnie stosowanym środkiem uspokajającym dziecko. Wykazano, że stosowanie smoczka zmniejsza ryzyko wystąpienia zespołu nagłej śmierci łóżeczkowej, czyli nie stanowi dla dziecka zagrożenia. Jednak częste stosowanie smoczka lub ssanie kciuka może prowadzić do nieprawidłowego ustawienia zębów i rozwoju wad zgryzu, choć te nieprawidłowości zwykle cofają się po zaprzestaniu używania smoczka/ ssania kciuka. Do czasu wyrznięcia pierwszych zębów, nie trzeba zmuszać dziecka do rezygnacji z nawyku ssania.

Kiedy dziecko powinno zacząć myć zęby?

Po wyrznięciu się pierwszych zębów należy szczotkować je dwa razy dziennie, przy czym najważniejsze jest wykonywanie tej czynności przed pójściem spać. Powinno się używać małej, miękkiej szczoteczki oraz specjalnej pasty do zębów dla dzieci z fluorem.

Warto przyzwyczajać dziecko do mycia zębów od najmłodszych lat poprzez zabawę. Rodzice powinni wypracować sobie odpowiednią technikę szczotkowania zębów, dostosowaną do wieku dziecka i regularnie ją stosować. Zachęci to do wyrobienia dobrych nawyków szczotkowania w przyszłości. Czasami dzieci stawiają opór przy myciu zębów, płacząc i krzycząc, jednak rodzice powinni konsekwentnie nalegać na wykonywanie tej czynności, poprzez stanowcze i empatycze rozmowy z dzieckiem. Takie postępowanie prowadzi do akceptacji i w rezultacie utrwalenia nawyku regularnego mycia zębów.

Ponieważ dzieci nie są w stanie prawidłowo samodzielnie myć zębów aż do osiągnięcia wieku szkolnego, ważne jest, aby rodzice wspomagali je w tej czynności do 6–7. roku życia. Po tym czasie dzieci powinny już myć zęby samodzielnie, ale pod nadzorem rodziców, do 12. roku życia. Przed osiągnięciem tego wieku umiejętności koordynacyjne dziecka podczas mycia zębów nie są jeszcze wystarczająco rozwinięte, a większość dzieci nie rozumie jeszcze w pełni znaczenia prawidłowego szczotkowania.

Szczególnie ważne podczas szczotkowania jest miejsce między dziąsłami a zębami. Pozostałości pasty do zębów należy wypluwać bez płukania, ponieważ pasta zwiększa ochronę przed próchnicą. Ponadto raz dziennie powinno się używać nici dentystycznej. Zaleca się stosowanie niewielkiej ilości pasty z fluorem do 3. roku życia, a po tym czasie należy stosować ilość wielkości ziarnka grochu.

Po umyciu zębów dziecko nie powinno spożywać żadnych słodkich pokarmów ani napojów.

Czy moje dziecko potrzebuje dodatkowego fluoru?

Kiedy w latach 60. XX wieku na rynku pojawiła się pasta do zębów z fluorem, doprowadziło to do ogólnoświatowego zmniejszenia występowania próchnicy zębów, zwłaszcza u dzieci i młodzieży. Uważa się, że za ten spadek odpowiada fluor zawarty w paście do zębów. Fluor pozostaje na powierzchni zębów oraz w ślinie i jest uwalniany podczas działania kwasów, co chroni zęby i zwiększa ich odporność na próchnicę. Największe działanie przeciwpróchnicze fluoru występuje podczas fluoryzacji powierzchni zęba.

U dzieci ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia próchnicy zaleca się fluorowanie, tj. stosowanie lakieru fluorkowego nakładanego przez dentystę, płynów do płukania jamy ustnej zawierających fluor lub specjalnych żeli. Dodatkowe stosowanie fluoru powinno być omówione z dentystą, ponieważ zbyt duża ilość fluoru może powodować trwałe przebarwienia na zębach. Bardzo silne przedawkowanie fluoru może również prowadzić do zatrucia. W przypadku podejrzenia zatrucia należy skonsultować się z lekarzem. Fluor i inne substancje, które mogą powodować zatrucia u dzieci, powinny być przechowywane w miejscu dla nich niedostępnym.

Kiedy dziecko powinno pójść po raz pierwszy do dentysty?

Ryzyko próchnicy u małych dzieci powinno być ocenione przez pediatrę lub stomatologa na jak najwcześniejszym etapie. Przed pojawieniem się pierwszego zęba lekarz rodzinny/ pediatra powinien poinformować rodziców, jak prawidłowo dbać o higienę jamy ustnej i o oznakach rozpoczynających się problemów stomatologicznych. 

Dziecko należy zabrać do dentysty najpóźniej w wieku 3 lat, ale stan uzębienia jest zwykle określany przez pediatrę wcześniej. Dzieci ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia próchnicy powinny być kierowane do stomatologa już od 12. miesiąca życia.

W przypadku jakichkolwiek pytań lub problemów ze zdrowiem zębów dziecka, należy skonsultować się z dentystą, zanim pojawią się poważne problemy stomatologiczne.

Leczeniem zębów u dzieci zajmuje się lekarz stomatolog - pedodonta. 

Wszystkie rodzaje znieczulenia u dentysty z kontraktem z NFZ są bezpłatne. Do żadnego zabiegu stomatologicznego czy chirurgicznego nie musisz dodatkowo dopłacać za znieczulenie.

Podczas leczenia dziecko może otrzymać znieczulenie:

• powierzchniowe (w postaci żelu lub sprayu)
• nasiękowe (płytkie nakłucie w okolicę zęba)
• przewodowe (efektem może być m.in. drętwienie warg, brody, języka).

Stomatolog na NFZ m.in.:

• ocenia proces ząbkowania i jego ewentualne zaburzenia
• wykonuje czyszczenie zębów – skaling
• leczy zęby mleczne i stałe
• usuwa zęby mleczne i stałe
• wykonuje profesjonalną profilkatykę m.in. lakuje i lakieruje zęby
• leczy złamania zębów
• leczy zęby kanałowo
• diagnozuje i leczy choroby błony śluzowej
• diagnozuje wady zgryzu.