Co to jest zespół nagłego zgonu niemowląt?

W latach 80. XX wieku w Szwecji z powodu zespołu nagłego zgonu niemowląt umierało ponad 100 dzieci rocznie. Częstotliwość występowania gwałtownie spada, a w 2004 r. odnotowano tylko 28 zgonów. Zespół nagłego zgonu niemowląt stał się również znacznie rzadszy w innych krajach uprzemysłowionych: podczas gdy np. w Niemczech w 1987 r. umierało z tego powodu 1,62 dzieci na każde 1000 żywych urodzeń, w 2013 r. było to tylko 0,22 na każde 1000 żywych urodzeń. Przyczyną tego spadku jest udana kampania informacyjna: dzięki konsekwentnym ostrzeżeniom, że dzieci powinny spać na plecach, nie używać grubych kołder ani poduszek, spać w chłodnych pomieszczeniach i że rodzice w miarę możliwości nie powinni palić tytoniu, od kilku lat znacznie mniej dzieci umiera na zespół nagłego zgonu niemowląt niż 30 lat temu.

Sytuacja dotyka dzieci wieku 2–4 miesięcy (około 100 dni życia). 90% przypadków występuje przed ukończeniem szóstego miesiąca życia. U chłopców występuje częściej niż u dziewcząt, a większość przypadków ma miejsce w miesiącach zimowych.

Przyczyny

Na całym świecie prowadzone są intensywne badania w tym zakresie i istnieje wiele teorii. Większość ekspertów zgadza się, że następujące czynniki zwiększają ryzyko wystąpienia zespołu nagłego zgonu niemowląt:

• Przyjmuje się, że największym czynnikiem ryzyka jest to, że dziecko śpi w pozycji leżącej na brzuchu (lub na boku).
• Grube poduszki, kołdry i miękki materac w łóżku dziecka (zamiast tego należy używać śpiwora dziecięcego).
• Spanie we własnym pokoju
• Spanie w przegrzanym pomieszczeniu
• Palenie tytoniu w czasie ciąży i w okresie niemowlęcym dziecka
• Wczesne odstawienie od piersi, brak smoczka

Czynniki ryzyka, których nie można zmienić:

• Wiek matki poniżej 20 roku życia
• Bliźnięta/wieloraczki
• Niska masa urodzeniowa, wcześniactwo
• Płeć męska
• Niskie dochody rodziców

Zasadniczo przyczyną zespołu nagłego zgonu niemowląt jest zmniejszony dopływ tlenu u dziecka z powodu niewystarczającego oddychania. Różne okoliczności mogą prowadzić do tego, że niemowlę nie obudzi się w razie niedoboru tlenu (bodziec przebudzenia), aby oddychać bardziej efektywnie, ale kontynuuje głęboki sen i nadal oddycha niewystarczająco. W przypadku, gdy dziecko ma np. kaszel lub katar lub jest przegrzane, budzi się gorzej. Z drugiej strony, niektóre z poniższych punktów (smoczek, karmienie piersią, pozycja leżąca na plecach) z większym prawdopodobieństwem spowodują przebudzenie, a tym samym zapobiegną zespołowi nagłego zgonu niemowląt.

Wskazówki dla rodziców

• Niech dziecko śpi na plecach — nie na brzuchu!
• Niech dziecko śpi na twardej powierzchni w praktycznie pustym łóżku. Grube kołdry, kożuchy, poduszki i pluszowe maskotki mogą dostać się do ust i nosa i udusić dziecko.
• Niech dziecko śpi w tym samym pokoju co rodzice. Delikatne dźwięki budzą dziecko od czasu do czasu.
• Temperatura w sypialni nie powinna być zbyt wysoka, około 18°C, a dziecko nie powinno być zbyt grubo ubrane ani zbyt ciepło przykryte. Łóżeczko nie powinno być umieszczane tuż obok kaloryfera lub nasłonecznionego okna w południe.
• Dłuższe karmienie piersią wydaje się chronić przed zespołem nagłego zgonu niemowląt.
• Używanie smoczka po ukończeniu pierwszego miesiąca życia może być korzystne.
• Nie należy palić tytoniu w czasie ciąży i po porodzie.

Zdarzają się przypadki zespołu nagłego zgonu niemowląt, gdy dziecko śpi bardzo blisko matki (nawet krótko po urodzeniu, gdy dziecko leży wyczerpane na brzuchu matki), co powoduje niedrożność dróg oddechowych. Ryzyko to wzrasta, jeśli matka lub ojciec spożywają alkohol lub narkotyki i w związku z tym śpią głęboko. Jeśli jednak te czynniki ryzyka nie występują, wspólne spanie w jednym łóżku może nawet chronić przed zespołem nagłego zgonu niemowląt. Najlepiej skonsultować się z pediatrą w celu uzyskania porady.

Aby dziecko nie leżało tylko na plecach (co czasami prowadzi do spłaszczenia tyłu głowy), można pozwolić mu spać na brzuchu, gdy może być nadzorowane (np. podczas spaceru w wózku dziecięcym).

Monitoring domu?

Czujniki ruchu i urządzenia monitorujące oddychanie zostały przetestowane na dzieciach, których rodzice byli bardzo zaniepokojeni. Nie znaleziono jednak dowodów na to, że taki nadzór chroni dzieci przed zespołem nagłego zgonu niemowląt.

Pomoc dla rodziców, którzy stracili dziecko w wyniku zespołu nagłego zgonu niemowląt

Utrata dziecka to jeden z najgorszych kryzysów, z jakimi można się zmierzyć. Taki kryzys może prowadzić do depresji, lęku i innych problemów w zakresie zdrowia psychicznego. Jeśli nie mówimy o tym, co się stało, ryzyko takich konsekwencji wzrasta. Dlatego ważne jest, aby rodzice po stracie dziecka przyjmowali profesjonalne oferty pomocy w formie rozmów. Niektórzy rodzice mogą również wymagać terapii medycznej.

Nie można oczekiwać, że uda się pogodzić ze stratą dziecka lub o niej zapomnieć i nie na tym polega terapia. Celem jest raczej osiągnięcie pewnego rodzaju pojednania się z przeszłością, aby móc wykorzystywać swoje siły do prowadzenia normalnego życia. Pracując nad żałobą razem z ludźmi, którzy mają wiedzę w tej dziedzinie, zwiększa się szansę na osiągnięcie tego celu.

Dodatkowe informacje

• Zespół nagłego zgonu niemowląt — informacje dla personelu medycznego

Autor

• Susanne Meinrenken, dr n. med., Brema