Czym jest asymetria czaszki u noworodków?

Definicja

Jest to widoczna deformacja głowy niemowlęcia, która zwykle rozwija się w ciągu pierwszych kilku miesięcy życia.

Objawy

Zwykle nie występują żadne dodatkowe objawy podczas rutynowego badania noworodka/niemowlęcia.

Przyczyny

• Zmiana kształtu głowy może wystąpić już w pierwszych dniach po urodzeniu, ponieważ szwy czaszkowe i ciemiączko jeszcze się nie zrosły. Jeśli główka dziecka układana jest na jednej stronie, stały nacisk na czaszkę może prowadzić do  jej spłaszczenia w tym miejscu. Tył głowy może również ulec spłaszczeniu podczas leżenia dziecka na plecach.
• Zdarza się również, że asymetria ma miejsce w wyniku zaburzenia wzrostu czaszki: w tym przypadku dochodzi do przedwczesnego zarośnięcia niektórych szwów czaszkowych, uniemożliwiając wzrost sąsiednich kości czaszki. Może to prowadzić do asymetrii głowy, a nawet twarzy.
• Brak miejsca w łonie matki, przedwczesny poród, osłabienie mięśni, a także kręcz szyi zwiększają podatność na wystąpienie asymetrii czaszki.

Częstość występowania

Asymetria czaszki występuje u około 1 na 60 noworodków. Częstość występowania wzrosła od czasu wprowadzenia w latach 90-tych XX wieku zalecenia, aby noworodki spały na plecach w celu zapobiegania zespołowi nagłej śmierci łóżeczkowej.

Badania

Asymetria czaszki jest zwykle zauważana podczas rutynowego badania kontrolnego noworodka/niemowlęcia. Czasami zwracają na to uwagę również uważni rodzice.

W gabinecie lekarza rodzinnego

Lekarz rodzinny, po przeprowadzeniu badania dziecka oceni, czy jest to asymetria wynikająca z układania główki dziecka, czy też spowodowana jest zaburzeniem wzrostu kości czaszki. W tym celu czaszka i mięśnie szyi zostaną dokładnie zbadane palpacyjnie przez lekarza. Również dokładnie zostanie zbadana głowa oraz oceniona pozycja uszu i symetria twarzy.

W przypadku widocznej deformacji czaszki, dziecko zostanie skierowane do pediatry.

U specjalistów

 U pediatry dziecko zostanie jeszcze raz dokładnie zbadane i w razie konieczności zaleci wykonanie badań obrazowych, takich jak, np. RTG lub TK czaszki. 

Leczenie

Celem leczenia jest zmniejszenie asymetrii czaszki i tendencji do kręczu szyi.

Leczenie zachowawcze

Przy łągodnej asymetrii wystarczająca jest zmiana ułożenia główki dziecka podczas leżenia w łóżeczku. Zaleca się stosowanie  poduszek (tylko wtedy, gdy dziecko nie śpi!), które będą uniemożliwiały dziecku stałe układanie głowy na ulubionej stronie. Można również stosować specjalne ortezy, aby zmieniać ułożenie głowy.

W przypadku występujących oznak napięcia mięśni szyi (podejrzenie kręczu szyi), dziecko zostaje skierowane do ortopedy dziecięcego i/lub zalecana jest fizjoterapia.

Leczenie chirurgiczne

 Jeśli jeden lub więcej szwów czaszkowych uległo skostnieniu, uniemożliwiając normalny wzrost czaszki, zalecany jest zabieg chirurgiczny.

Co można zrobić samemu?

• Nakeży regularnie wykonywać wizyty kontrolne dziecka, ponieważ to właśnie na nich uwidacznia się większość asymetrii.
• Należy zachęcać dziecko do zmiany pozycji, np. za pomocą zabawek.
• Należy zmieniać pozycję główki dziecka podczas karmienia piersią. Jeśli zauwono już spłaszczenie jednej strony główki, należy częściej karmić dziecko piersią w pozycji, w której odwraca główkę w drugą stronę.
• Należy zadbać o to, by dziecko leżało na brzuszku tak często, jak to możliwe (gdy nie śpi).
• Nie powinno się na zbyt długi czas umieszczać dziecka w leżaczku lub foteliku samochodowym, ponieważ nie potrafi ono samo utrzymać główki prosto i będzie nadmiernie odchylać ją do tyłu.
• Należy nosić dziecko w taki sposób, który delikatnie będzie rozciągał skrócone mięśnie szyi.

Rokowanie

Ogólnie rokowanie jest dobre. Jednak u około jednego na dziesięć niemowląt z ułożeniową asymetrią czaszki mogą utrzymywać się niewielkie lub nawet poważne asymetrie twarzy. Spłaszczenie tyłu głowy utrzymuje się u około jednego na troje niemowląt.

Więcej informacji

• Zespół nagłej śmierci łóżeczkowej.
• Kraniosynostoza.
• Plagiocefalia - informacje dla lekarzy.
• Kraniosynostoza - informacje dla lekarzy.

Autorzy

• Joanna Dąbrowska-Juszczak, lekarz (redaktor)
• Claus Peter Simon, dziennikarz naukowy (recenzent)