Co to jest krzywica?

W większości przypadków krzywica jest poważnym i długotrwałym niedoborem witaminy D u dzieci. Organizm potrzebuje witaminy D do wchłaniania wapnia i fosforanów, które są niezbędne do rozwoju kości u dzieci. Niedobór witaminy D wpływa głównie na wzrost kości długich, powodując zahamowanie wzrostu i opóźnienie rozwoju szkieletu. Kości dziecka stają się miękkie i nie mogą utrzymać ciężaru. Gdy dziecko zaczyna chodzić, na skutek obciążenia kończyn dolnych, dochodzi do wyginania ich na zewnątrz i nieprawdiłowego ustawienia kolan (kolana szpotawe).

W Europie obecnie krzywicę rzadko się stwierdza, choć w ostatnim czasie częstość jej występowania nieznacznie wzrosła. Dzieci z rodzin imigrantów częściej cierpią na niedobór witaminy D. W szczególności zwiększone ryzyko wystąpienia krzywicy mają dziewczynki pochodzące z Afryki, Turcji, Bliskiego i Środkowego Wschodu, a także z Indii, Pakistanu i Sri Lanki.

Przyczyny

Główną przyczyną krzywicy jest niewystarczające spożycie witaminy D z pożywieniem i/lub brak światła słonecznego. Niedobór witaminy D prowadzi do niewystarczającej mineralizacji kości. Promienie ultrafioletowe przyczyniają się do powstawania witaminy D w organizmie. Normalna ekspozycja skóry na słońce w okresie letnim zwykle pokrywa zapotrzebowanie na witaminę D na cały rok. Osoby o ciemnej karnacji, które mieszkają w Europie Środkowej i Północnej, mają zwiększone ryzyko niedoboru witaminy D. Ciemna skóra pozwala na przenikanie mniejszej ilości światła słonecznego, a ekspozycja na światło słoneczne jest niższa w północnych szerokościach geograficznych, co powoduje mniejszą produkcję witaminy D. Kobiety, które ze względów kulturowych całkowicie zakrywają swoje ciało ubraniami, uniemożliwiają w ten sposób dotarcie do ich skóry wystarczającej ilości światła słonecznego.

Jeśli do skóry nie dociera wystarczająca ilość światła słonecznego, np. zimą, podaż witaminy D jest zapewniona poprzez pożywienie, dzięki czemu organizm może otrzymać jej wystarczającą ilość. Sporadycznie spożycie witaminy D z pożywienia jest niewystarczające. W krajach rozwijających się przyczyną jest często niedożywienie. W naszej części świata często przyczyną są choroby jelit, które skutkują zmniejszonym wchłanianiem składników odżywczych, np. celiakia i zespół krótkiego jelita. Witamina D jest rozpuszczalna w tłuszczach, więc gdy wchłanianie tłuszczu w jelitach jest zmniejszone, to wchłania się mniej witaminy D.

Inną przyczyną niedoboru witaminy D, oprócz niedostatecznego spożycia, mogą być wrodzone zaburzenia jej metabolizmu.

Dzieci urodzone przez kobiety z niskim poziomem witaminy D mogą urodzić się z krzywicą. Ponadto, jeśli są karmione piersią bez jednoczesnej suplementacji witaminy D, może to sprzyjać krzywicy.

Wcześniaki są również narażone na niedobór witaminy D, a w konsekwencji na niedobór wapnia i fosforanów. Za niedobór witaminy D mogą być odpowiedzialne także różne choroby przewlekłe.

Diagnostyka

Objawy pojawiają się przede wszystkim u noworodków i w okresie dojrzewania. Wynika to z szybkiego wzrostu w tych fazach życia. Szczególnie charakterystyczne jest nieprawidłowe ustawienie kończyn dolnych (w kształcie litery O), trudności w chodzeniu, deformacje klatki piersiowej i zahamowanie wzrostu. Może również wystąpić osłabienie mięśni lub skurcze. Badania krwi mogą wykazać nieprawidłowy poziom wapnia, fosforanów, witaminy D i parathormonu (hormonu przytarczyc). Na zdjęciach rentgenowskich kości długich, na przykład przedramion, widać typowe zmiany.

Jak leczy się krzywicę?

Profilaktyka

Odpowiednia ilość światła słonecznego i dieta bogata w witaminę D stanowią skuteczną profilaktykę krzywicy. Pokarmy o wysokiej zawartości witaminy D to tłuste ryby morskie, podroby, grzyby jadalne, jaja, masło, mleko i olej z wątroby dorsza.

Dla wszystkich dzieci do końca 1. roku życia zaleca się również codzienne podawanie 500 j.m. (12,5 mcg) witaminy D. U dzieci urodzonych zimą leczenie należy kontynuować przez miesiące zimowe w 2. roku życia. Dotyczy to zwłaszcza dzieci o ciemnej karnacji.

Dzieci matek z niedoborem witaminy D są szczególnie narażone na rozwój krzywicy. Kobiety w ciąży mogą przyjmować 400 j.m. (10 mcg) witaminy D dziennie w postaci suplementu, ale jej przyjmowanie nie jest ogólnie zalecane.

Dla osób z grupy ryzyka (dzieci, młodzież, osoby starsze lub chore), które jedzą mało lub mają niezbilansowaną dietę, przydatne może być uzupełniające przyjmowanie preparatu multiwitaminowego. Suplementacja witaminy D (w połączeniu z wapniem) u dorosłych jest zalecana jedynie w przypadku poważnego niedoboru oraz u osób starszych przebywających w placówkach opiekuńczych.

Leczenie w przypadku potwierdzonej krzywicy

Celem terapii jest skorygowanie niedoboru witamin i minerałów, a tym samym wyleczenie choroby.

Codzienne przyjmowanie większych dawek witaminy D i wapnia przez 12 tygodni jest wystarczające do skorygowania ostrego niedoboru i uzupełnienia własnych rezerw organizmu. Następnie należy zastosować odpowiednie leczenie profilaktyczne witaminą D u dzieci w 1. roku życia (patrz wyżej).

W przypadku wrodzonych zaburzeń metabolizmu witaminy D, aktywną formę witaminy D podaje się codziennie przez całe życie.

Rokowanie

Odpowiednia terapia pomaga dzieciom w powrocie do zdrowia. W ciągu kilku lat zmniejsza się również deformacja kończyn dolnych.

Dodatkowe informacje

• Niedobór witaminy D
• Celiakia (nietolerancja glutenu)
• Krzywica z niedoboru witaminy D – informacje dla lekarzy