Czym są drgawki gorączkowe?

Drgawki gorączkowe to napady drgawkowe występujące u dzieci w wieku od około 6 miesięcy do 5 lat w związku z gorączką lub infekcjami gorączkowymi, bez stwierdzenia zakażenia mózgu lub struktur otaczających mózg (np. opon mózgowych) lub innych przyczyn wywołujących drgawki. Mózg wyładowuje się synchronicznie, co może prowadzić do usztywnienia, a następnie drgawek ciała i utraty przytomności. Ten rodzaj napadów nazywany jest uogólnioną padaczką toniczno-kloniczną lub grand mal. Pojawiają się one zazwyczaj wraz ze wzrostem gorączki i trwają zwykle 2–3 minuty.

Drgawki gorączkowe dzieli się na proste i złożone. Proste drgawki gorączkowe charakteryzują się uogólnionymi napadami, które trwają mniej niż 15 minut i nie powtarzają się w ciągu 24 godzin. 

Drgawki trwające dłużej niż 15 minut, wielokrotne napady w ciągu 24 godzin oraz drgawki mięśniowe lub zaburzenia czucia, które występują np. po jednej stronie ciała lub są ograniczone do pewnej jego części (napady ogniskowe), nazywane są złożonymi drgawkami gorączkowymi. Większość drgawek gorączkowych jest jednak niepowikłana.

Około 2-5% wszystkich dzieci doświadcza drgawek gorączkowych, przy czym szczyt występowania przypada na drugi rok życia. Drgawki te występują częściej u chłopców niż u dziewczynek i mają tendencję do sezonowego wzrostu w miesiącach jesiennych i zimowych w związku ze zwiększonymi zachorowaniami infekcyjnymi. Większość napadów ma miejsce między godziną 18:00 a 22:00.

Diagnostyka

Rozpoznanie drgawek gorączkowych można postawić na podstawie typowej historii choroby z gorączką lub podwyższoną temperaturą oraz towarzyszącymi drgawkami. Chociaż drgawki gorączkowe są zazwyczaj niegroźne, wzbudzają u rodziców silny niepokój i lęk. W takiej sytuacji zaleca się, aby podczas napadu dokładnie obserwować napad, zabezpieczając dziecko przed urazami oraz zwracając szczególną uwagę na to, czy występują one w zakresie kończyn, dotyczą całego ciała czy jednej jego połowy.

Podczas badania fizykalnego lekarz, oprócz zmierzenia temperatury, poszukuje oznak zapalenia opon mózgowych lub innych poważnych chorób. W przypadku drgawek gorączkowych badania krwi i inne testy zwykle nie są potrzebne, jeśli nie ma innych objawów sugerujących poważną chorobę.

W niektórych przypadkach pomocny może być zapis EEG (obrazowanie aktywności elektrycznej mózgu). Dotyczy to np. przypadków, w których nie ma pewności, czy napad jest częścią padaczki czy drgawek gorączkowych.

Leczenie

Podczas napadu

• Ważne jest, aby postarać się zachować spokój, nawet jeśli jest to trudne. Należy obserwować dziecko.
• Następnie należy położyć dziecko na boku, aby umożliwić odpływ śliny lub śluzu z jamy ustnej i aby dziecko nie zrobiło sobie krzywdy podczas napadu.
• Należy zapewnić dziecku chłód, ubierając je w jak najlżejszą odzież. Należy przykryć dziecko, obniżyć temperaturę w pomieszczeniu lub zapewnić mu ochłodę za pomocą wilgotnego okładu (dotyczy to ogólnie dzieci z gorączką, nie tylko w przypadku drgawek gorączkowych).
• Gdy drgawki miną, można rozważyć podanie leku obniżającego gorączkę. Nie udowodniono, że stosowanie leków przeciwgorączkowych może zmniejszyć ryzyko wystąpienia kolejnych napadów. Podanie leku przeciwgorączkowego powinno być uzależnione od stanu ogólnego dziecka.
• Jeśli u pacjenta występowały w przeszłości niepowikłane drgawki gorączkowe, można podać diazepam lub inny lek w porozumieniu z lekarzem prowadzącym, jeżeli drgawki gorączkowe trwają dłużej niż 5 minut. Podaje się go najczęściej doodbytniczo, czyli w postaci wlewki do odbytu. Właściwy sposób jego stosowania powinien być wyjaśniony przez lekarza.

Po napadzie

Ponieważ drgawki gorączkowe są zwykle postrzegane przez rodziców jako bardzo groźne, zwykle wzywane jest pogotowie ratunkowe lub dziecko trafia bezpośrednio do lekarza bądź szpitala, gdzie przeprowadza się badania w celu wyjaśnienia przyczyny napadu. W razie potrzeby lekarz przepisze leki przerywające długotrwałe napady w przypadku ich nawrotu (patrz wyżej).

Rokowanie

Drgawki gorączkowe zwykle nie są niebezpieczne dla dziecka. Jednak w związku z drgawkami gorączkowymi może dojść do upadków i innych urazów. U nawet 50% dzieci drgawki gorączkowe występują ponownie podczas późniejszych epizodów gorączkowych. 

Rokowania są dobre. Śmiertelność u dzieci z drgawkami gorączkowymi nie jest podwyższona. U około 3–4% dzieci z drgawkami gorączkowymi rozwija się później padaczka. Ryzyko rozwoju padaczki w późniejszym okresie jest zwiększone, jeśli napady trwają dłużej niż 10 minut, występują tylko po jednej stronie lub dotyczą jednej części ciała, pojawiają się kilkakrotnie w ciągu 24 godzin, a w rodzinie zdarzały się przypadki padaczki.

Dodatkowe informacje

• Co to jest padaczka?
• Jakie są formy padaczki?
• Padaczka u dzieci
• Drgawki gorączkowe – informacje dla personelu medycznego
• Padaczka — informacje dla personelu medycznego
• Padaczka u dzieci – informacje dla lekarzy

Autorzy

• Joanna Dąbrowska-Juszczak, lekarz (recenzent)
• Marcin Major, lekarz, Kraków (recenzent)
• Marleen Mayer, lekarka, Mannheim